DEMOKRAT PARTİ İSTANBUL MİLLETVEKİLİ ALEKSANDROS HACOPULOS’UN ANAYASAYI İHLAL DAVASINDA YARGILANMASI

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 176 - 193, 30.06.2019

Ali Çakırbaş

Öz

İkinci
Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte bütün dünyada ortaya çıkan liberal
gelişmelerden Türkiye de etkilenmiştir. Türkiye daha önce deneyip başarısız
olduğu çok partili siyasal hayata geçiş konusunu yeniden gündemine almıştır.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) egemenliğindeki tek partili sistemden çok partili
demokratik sisteme geçilmesinde; İkinci Dünya Savaşı’nı demokrasi cephesinin
kazanmasının önemli rolü olmuştur.

 

TBMM’nin gayrimüslim milletvekillerinden biri olan Aleksandros Hacopulos, 1954-1960 yılları arasında
DP İstanbul milletvekili olarak 2 dönem görev yapmıştır.  Görev yaptığı iki dönem süresince TBMM genel
kurulunda toplam 8 kez söz alarak çeşitli konularda görüşlerini beyan etmiştir.
Milli Eğitim Komisyonu’na seçilen Hacopulos Batı Trakya’daki okulları ziyaret
ederek sorunlarıyla yakından ilgilenmiştir. Hacopulos, milletvekili seçildikten
sonra Patrikhane ve Rum cemaatini unutmamış ve fırsat buldukça kilise ve yardım
kuruluşlarının ihtiyaçlarına destek olmaya devam etmiştir.

 

27
Mayıs 1960 askeri müdahalesi sonrasında bütün DP milletvekilleriyle birlikte
tutuklanmış ve Yassıada’da Anayasayı ihlal etmekten yargılanmıştır. İddianamede
Hacopulos’un yargılanmasına gerekçe olarak Anayasayı ihlal ve tağyir
yolu ile diktaya gidilmesine destek olmak, Atatürk inkılaplarına saygı
göstermemek, 16.000 liralık döviz almak gösterilmiştir.
Hacopulos savunmasında bütün iddialara karşı TBMM’de yaptığı konuşmalardan ve
bahse konu faaliyetlerden deliller sunarak savunmasını yapmıştır. 

 

Hacopulos’a
savunmasında İstanbul Barosu avukatlarından Nusret Kalyoncuoğlu vekâlet etmiş,
hakkında açılan anayasayı ihlal ve ardından halkı silahlandırmaya teşvik ve
gayri meşru servet edinmek davalarının hepsi beraat kararı ile sonuçlanmış ve
1961 yılında hürriyetine kavuşmuştur. Bu çalışmada
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Yassıada Tutanakları ve TBMM Zabıt Tutanakları
çerçevesinde hazırlanan Demokrat Parti İstanbul milletvekili Aleksandros
Hacopulos’un Yassıada’da yargılanma sürecini ele almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Aleksandros Hacopulos, 27 Mayıs, Yassıada Mahkemesi, Anayasa İhlali

Kaynakça

• Aleksandros Hacopulos’un TBMM konuşmaları, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2_istatistik.tutanak_hazirla?v_meclis=&v_donem=&v_yasama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=&v_sayfa=&v_anabaslik=&v_altbaslik=&v_mv=ALEKSANDROS%20HACOPULOS&v_sb=%DDSTANBUL&v_ozet=&v_kelime=&v_bastarih=&v_bittarih= (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2018)Akın Gazetesi, 26 Eylül 1958. Anayasayı İhlal Davası, (5), s.3172-3173, http://acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/2659 (Erişim Tarihi: 25 Haziran 2018).Anayasayı İhlal Davası Yüksek Adalet Divanı Kararları Yassıada 1960-1961, http://acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/2678 (Erişim Tarihi: 11 Temmuz 2018). Aydemir, Ş. S. (2011), İkinci Adam (1950-1964), C. III, İstanbul: Remzi Kitabevi.Bali, R. (1997), Çok Partili Demokrasi Döneminde Varlık Vergisi Üzerine Tartışmalar, Tarih ve Toplum, İstanbul, (165), 175-187.BCA (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi), 490..1.0.0.178.710.1. BCA, 10.90. 44.130.6. s. 10.BCA, 10.90. 44.130.6. s. 27; BCA, 10.90. 44.130.6. s. 7; BCA, 10.90. 44.130.6. s.11.BCA, 10.90. 44.130.6. s.12.BCA, 10.90. 44.130.6. s.13.BCA, 10.90. 44.130.6. s.1-3.BCA, 10.90. 44.130.6. s. 4.BCA, 10.90. 44.130.6. s.14.BCA, 10.90. 44.130.6. s.16.BCA, 10.90. 44.130.6. s.17.BCA, 10.90. 44.130.6. s.5-6; BCA, 10.900. 253.777.2.BCA, 10.900. 302.926.1.BCA, 10.900.44.130.6.BCA, 30.01.133.869.4.BCA, 30.01.133.869.9.Burçak, R.S. (1976), Yassıada ve Öncesi, Ankara: Çam Matbaası. Cumhuriyet, 5 Haziran 1960.Eroğul, C. (1992), Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-1971, Geçiş Sürecinde Türkiye (Derleyen: İrvin Cemil Shick, E. Ahmet Tonak), İstanbul: Belge Yayınları.Karpat, K. H.(1996), Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Temeller, İstanbul: Afa Yayıncılık.Kop, K. K. (1945), Milli Şef’in Söylev, Demeç ve Mesajları, Ankara: Akay Kitabevi.Milliyet, 15 Temmuz 1961.Milliyet, 22 Temmuz 1961.Milliyet, 8 Ekim 1960. Milliyet, 9 Ekim 1960.Öztürk, K. (2000), Türk Parlamento Tarihi (TBMM X. Dönem 1954-1957), Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.Gözübüyük, Ş. (2005), Açıklamalı Türk Anayasaları, Ankara: Turhan Kitabevi.TBMM AGEM, TBMM Azasının Seçim Mazbatası, Sicil No: 2045.TBMM Arşiv ve Genel Evrak Müdürlüğü, TBMM Azasının Tercüme-i Hal Kayıt Örneği, Sicil No: 2045.TBMM (1956)TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: TBMM Basımevi.TBMM (1960)TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: TBMM Basımevi.TBMM (1955)TBMM Zabıt Ceridesi, Ankara: TBMM Basımevi.Yücel, M. S. (2001), Demokrat Parti, İstanbul: Ülke Kitapları.