BENLİK SAYGISIYLA BOYUN EĞME DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİDE DENETİM ODAĞININ ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 317 - 330, 31.12.2019

Fatih Ordu

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.554097

Cited By: 1

Öz

Bu
araştırmanın amacı, 11-18 yaş aralığındaki ergenlerin cinsiyeti kontrol
edildiğinde, benlik saygısı düzeyinin boyun eğme davranışı düzeyini yordayıcı ilişkisinde
denetim odağının aracı rolünün değerlendirilmesidir. Araştırmanın
yönteminde,  uygun örnekleme ile
oluşturulan çalışma grubunda, ölçme araçlarından elde edilen veriler üzerinde,
SPSS programı kullanılarak regresyon analizleri yapılmıştır. Araştırmanın
çalışma grubunu Samsun’da yaşayan 11 ve 18 yaş aralığındaki ergenler
oluşturmaktadır. Araştırmada çalışma grubunu oluşturan 336 katılımcıya,
Coopersmith Benlik Saygısı, Rotter İç-Dış Denetim Odağı  ve Boyun Eğme Davranışı ölçme araçları
uygulanmıştır. Cinsiyet kontrol edildiğinde, benlik saygısı düzeyinin boyun
eğme davranışı düzeyini yordayıcı ilişkisinde denetim odağı düzeyinin aracı
rolünün olduğu görülmektedir. Kısmi aracı ilişkinin negatif boyutta olduğu belirlenmiştir.
Sonuç olarak, benlik saygısı arttıkça boyun eğme davranışı düzeyinin düştüğü,
devreye aracı rolüyle içten denetim odağı girdiğinde boyun eğme davranışının
düzeyinin daha fazla düştüğü; benlik saygısı azaldıkça boyun eğme davranışının
düzeyinin arttığı, devreye aracı rolüyle dıştan denetim odağı girdiğinde boyun
eğme davranışının düzeyinin daha fazla arttığı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

benlik saygısı, denetim odağı, boyun eme

THE ROLE OF THE LOCUS OF CONTROL TO THE RELATİONSHİP BETWEEN SELF-ESTEEM AND SUBMİSSİVE BEHAVİOR

Öz

The
aim of this study is to evaluate the mediating role of the locus of control in
predicting the level of submission of self-esteem level when the gender of
adolescents aged 11-18 is checked. In the method of the study, regression
analyzes were performed by using SPSS program on the data obtained from the
measurement tools in the study group formed by appropriate sampling. The study
group consisted of adolescents aged 11 and 18 living in Samsun. In the study,
Coopersmith Self-Esteem, Rotter Internal-External Locus of Control and Submission
Behavior measurement tools were applied to 336 participants. When gender is
controlled, the level of locus of control in the predictive relationship of
self-esteem level to the level of submission is seen to be the mediator role.
The partial mediation relationship was determined to be negative. As a result,
the level of submissive behavior decreases as the self-esteem increases and the
level of submission decreases more when the internal locus of control enters the
locus of engagement; It was evaluated that the level of submissive behavior
increased as the self-esteem decreased, and the level of submission behavior
increased with the role of external locus of control.

Anahtar Kelimeler

self-esteem, locus of control, submission

Kaynakça

• Altınsoy, Y.(2016). Ergenlerde Umutsuzluk Ve Boyun Eğici Davranışlar İlişkisinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Nişantaşı Üniversitesi ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Bilim Dalı. İstanbul.
• Aslan, H. (2006). Çalışanların İş Doyumu Düzeylerine Göre Depresyon, Benlik Saygısı ve Denetim Odağı Algısı Değişkenlerinin İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji (Sosyal Psikoloji) Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/3302/4156.pdf?show
• Başal, H. A., Derman, M.T. ve Peymi, P. (2010). Sokakta Çalıştırılan Çocukların Benlik Saygısı, Denetim Odağı Ve Umutsuzluk Düzeyleri. Journal of New World Sciences Academy, Article Number: 1C0116. 5, 1. Brabender, V. ve Fallon, A. (2009). A.Group Development in Practice: Guidance for Clinicians and Researchers on Stages and Dynamics of Change. American Psychological Association.
• Büyükaşık, C. (2010). Psikolojik Problemler İle Ebeveyn Kabul-Reddi, Sosyal Destek ve Denetim Odağı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Bilim Dalı. Ankara.
• Cazan, A.M. ve Dumitrescu, S.A. (2016). Explorıng The Relatıonshıp Between Adolescent Resılıence, Self-Perceptıon And Locus Of Control. Romanıan Journal Of Experımental Applıed Psychology.7(1).283-286. doi: 10.15303/rjeap.2016.si1.a61.
• Cheng, H.ve Furnhamab, A. (2017). Early İndicators Of Self-Esteem İn Teenagers: Findings From A Nationally Representative Sample. Personality and Individual Differences. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.04.037.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd Edition), Hillsdale, NJ: Lawrence Earlbaum Associates.
• Coopersmith, S. (1967). The Antecedents Of Self-Esteem. Freeman, San Francisco. http://www.worldcat.org/title/antecedents-of-self-esteem/oclc/223092.
• Çelik, B.Ç.(2010). Üniversite Öğrencilerinin Çocukluk Çağı Örselenme Yaşantılarının Kendilik Algısı Ve Boyun Eğici Davranışlar Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Trabzon.
• Çiğdemoğlu, S. (2006). Lise 1. Sınıf Öğrencilerinin Akran Baskısı, Özsaygı ve Dışadönüklük Kişilik Özelliklerinin Okul Türlerine Göre İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda Benlik Saygısı, Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara, 1-50.Dağ, D. (2002). Rotter Kontrol Odağı Ölçeği, Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi. 17 (49), 77 – 90.
• Davies, G. M. (1982). Perceived Self-Efficacy Outcome Expectancies And Negative Mood States And Stage Real Disease. Journal of Abnormal Psychology. 91, 241-244.
• Elise, R.H. ve diğerleri (1998). Adolescent Health: The Relationship Between Health Locus Of Control, Beliefs And Behavior. Guidance and Counseling. 13(3), 23-31.Erdoğan, D. (2016). Lise Öğrencilerinin Boyun Eğici Davranışlarında Depresyon ve Dürtüsellik Düzeylerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Bilim Dalı.
• Furnhamab, A. ve Cheng, H.(2016). Childhood İntelligence, Self-Esteem, Early Trait Neuroticism And Behaviour Adjustment As Predictors Of Locus Of Control İn Teenagers. Personality and Individual Differences. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.02.054.
• Gander, M.ve Gardiner, H. (2001). Çocuk ve Ergen Gelişimi, 1. Baskı Çev. Bekir Onur, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Gilbert, P.ve S. Allan. (1994). Assertiveness, Submissive Behaviour And Social Comparison. British Journal of Clinical Psychology. 33, 295-306.
• Gülkayan, H. (2012). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Saldırganlık ve Boyun Eğici Davranışlarının Algılanan Anne-Baba Tutumları Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Konya.
• Kabasakal, K. (2007). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinde Boyun Eğici Davranışlar ve Şiddetle İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Karaırmak, Ö. ve Çetinkaya, R.S.(2011). Benlik Saygısının ve Denetim Odağının Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisi: Duyguların Aracı Rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 4,35. http://www.pdrdergisi.org/index.php/pdr/article/view/177.
• Kıran Esen, B. (2002). Akran Baskısı Düzeyi Farklı Olan Öğrencilerin Risk Alma, Sigara İçme Davranışı ve Okul Başarılarının İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koç, M., Bayraktar, B. ve Çolak, T. (2010). Üniversite Öğrencilerinde Boyun Eğici Davranışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.1(28),257-280. http://dergipark.gov.tr/erusosbilder/issue/23762/253278.
• Lewis, M. (1982). Clinical Aspects of Child Development, 2. Baskı, USA, Lea & Febiger.
• Malki, R. (1998). Davranışlarda İç-Dış Kontrol Odağı İle Ruh Sağlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• McClun, L.A. ve Merrell K.W. (1998). Relationship Of Perceived Parenting Styles, Locus Of Control Orientation, And Sef-Concept Among Junior High Age Students. Psychol Sch. 35(4): 381- 390.
• Nowicki S. J. R. ve Cooley, E. (1990) The Roleof Locus of Control Orientation in Speed of Diskriminorting Facial Affect. Journal of Resarch Personality, 24. 389-397.Nwankwo, B.E., Balogun, S.K., Chukwudi, T.O. ve Ibeme, N.C. (2012). Self Esteem And Locus Of Control As Correlates Of Adolescents Well Functioning. British Journal of Arts and Social Sciences, http://www.bjournal.co.uk/BJASS_9_2.aspx.
• Öngen, D.(2003). Denetim Odağı Ölçeği'nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 35, 436-447.
• Özkan, İ.A. ve Özen, A. (2008). Öğrenci Hemşirelerde Boyun Eğici Davranışlar ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişki. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(11),533-588.
• Özoğul, N.(1988). Annenin Çalısmasının ve Bazı Bireysel Niteliklerin Çocuğun Özsaygısına Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Paul, R., Baker, L. ve Cantwell, D.P. (1996). Development of Communication. Child and Adolescent Psychiatry. M Lewis (Ed), USA, William and Wilkins, p. 191-192.Rosenberg, J.R. (1986). Contingeny And Control Beliefs As Predictors Of Psychotherapy Out Comes Among Children Adolescent. Journal Of Consulting And Clinical Psychology, 54, 789-795.
• Rotter, J. B. (1990). Internal External Control Of Reinforcement: A Case History Of A Variable. American Psychologist, 45. 4. (489-493).Santrock, J.W.(2011). Educational Psychology, Fifth Edition, Th e McGraw-Hill Companies.
• Sarıyar, B.(2015). Lise öğrencisi ergenlerde atılganlık, sosyal fobi ve boyun eğici davranışları arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Aydın.
• Savaşır, I. ve Şahin, N. H. (1997). Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği. Bilişsel Davranışçı Terapilerde Değerlendirmede Sık Kullanılan Ölçekler, Ankara: Özyurt Matbaacılık, 100-103.
• Selcen, A.(2009). Denetim Odağı Eğitim Programının İlköğretim 6. 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Denetim Odağı Düzeyine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, İzmir.
• Siyez D.M. Seymenler S. (2016) Lise Öğrencilerinde Kariyer Denetim Odağını Yordayıcı Değişkenler Olarak Toplumsal Cinsiyet ve Ebeveyne Bağlanma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 11 (5- 4) ISSN: 2146-9199.
• Soper, D.S. (2017). A-priori Sample Size Calculator for Structural Equation Models [Software]. Available from http://www.danielsoper.com/statcalcSteiger, A. E., Allemand, M., Robins, R. W. ve Fend, H. A. (2014). Low And Decreasing Self-Esteem During Adolescence Predict Adult Depression Two Decades Later. Journal of Personality and Social Psychology, 106(2), 325-338. http://dx.doi.org/10.1037/a0035133.
• Uğurlu N., Sayan A. ve Tan M. (2003) Hemşirelerde Benlik Saygısı ve İç-Dış Kontrol Odağı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 19 (1 -3): 103-113.
• Westland, J.C. (2010). Lower Bounds On Sample Size İn Structural Equation Modeling. Electronic Commerce Research and Applications, 9(6), 476-487.Yağışan, N . (2007). Müzik Bölümü Öğrencilerinin Benlik İmgeleri ve Denetim Odaklarının İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (22), 243-262. http://dergipark.gov.tr/erusosbilder/issue/23755/253143.
• Zimbardo, P. G. (1974). On Obedience to Authority. American Psychologist, 29(7), 566-567.
• Steiger, A. E., Allemand, M., Robins, R. W. ve Fend, H. A. (2014). Low And Decreasing Self-Esteem During Adolescence Predict Adult Depression Two Decades Later. Journal of Personality and Social Psychology, 106(2), 325-338.