ÇOCUK EDEBİYATINDA GÖÇ VE GÖÇMENLİK

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 451 - 466, 31.12.2019

Murat Temur İhsan Seyit Ertem

Öz

İnsanlık tarihi boyunca göç
hareketleri bireyleri ve onların ailelerini birçok yönden etkilemiştir.
Özellikle çocuklar ruhsal, fiziki veya sosyal gelişimlerini yeterince
tamamlayamadıkları için bu göç hareketlerinden en fazla etkilenen grubu
oluşturmaktadırlar. Bu nedenle de, çocuklara yönelik yazılan eserlerin, içerik
ve biçimsel yönden nitelikli olması, çocukların gelişim özellikleri, ilgi ve
ihtiyaçları dikkate alınarak hazırlanmış olması gerekmektedir. Bu araştırma ile
çocuk kitaplarında göçmenlere yönelik kullanılan dil, zaman, ve mekâna ilişkin
özellikler incelenmiştir. Daha sonra elde edilen bulgular doğrultusunda çocuk
kitabı yazarlarına, öğretmenlere, yöneticilere ve diğer bireylere önerilerde
bulunulmuştur. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi
ile toplanan veriler betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Seçilen
çocuk kitapları, uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilen analiz formu ile
ayrıntılı olarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda, kitapların % 48’inde
göçmenlere karşı kullanılan dilin birtakım olumsuz (hakaret edici, aşağılayıcı)
ifadeler barındırdığı görülmüştür. Ayrıca incelenen kitapların % 87’sinde
göçmenlerin, ya evsiz oldukları ya da yıkık dökük, pis, loş, karanlık veya
nemli yapılarda kısa ya da uzun süre yaşamak zorunda kaldıkları görülmüştür.
İncelenen çocuk kitaplarının yaklaşık % 35’i, Almanya’ya göç veya Suriye’den
göç konularını ele almaktadır. Bu durum çocuk kitaplarının çevresel ve sosyal
koşullara kayıtsız kalmadığının en önemli göstergesi olarak görülebilir.  

Anahtar Kelimeler

Çocuk Kitapları, Göç, Göçmenlik, Betimsel Analiz

Kaynakça

• Ak, S. (2016). Horoz Adam ve Korsan. İstanbul: Can Sanat.
• Bardakçıoğlu, P. (2016). Pisa 2012 Matematik Sorularının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Başkurt, İ. (2009). Almanya’da Yaşayan Türk Göçmenlerin Kimlik Problemi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2009-2), 81-94.
• Bilbaşar, K. ( 2016). Yonca Kız. İstanbul: Can Sanat.
• Birleşmiş Milletler Mülteci Örgütü. (2016). 2015 Küresel Eğilimler Raporu Basın Bildirisi. [http://www.unhcr.org/tr/wpcontent/uploads/sites/14/2017/02/2015_k%C3%BCresel_e%C4%9Filimler_raporu_bas%C4%B1n_bildirisi_-_tr(1).pdf, Erişim tarihi: 04.09.2017.]
• Boyce, F.C. (2016). Benim Adım Hiçkimse, (Çev.) Arif Cem Ünver, İzmir: Tudem.
• Dayıoğlu, G. (2005). Yurdumu Özledim. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2016). Ben Büyüyünce. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Gömleksiz, M., Kilimci, S., Vural, R.A., Demir, Ö., Koçoğlu-Meek, Ç. ve Erdal, E. ( 2008). Okul Bahçeleri Mercek Altında: Şiddet ve Çocuk Hakları Üzerine Nitel Bir Çalışma. İlköğretim Online, 7(2), 273-287.
• Grumberg, J.C. (2016). Çabuksığınlar, (Çev.) Simla Ongan, İstanbul: Yapı Kredi.
• Hartling, P. (2016). Benjamin Anna’yı Seviyor, (Çev.) Necdet Neydim, İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Huck, C. S., Kiefer, B. Z., Hepler, S., and Hickman, J. (2004).Children’s Literature In The Elementary School (8th Edition). NY: McGraw-Hill.
• İçgözü, N. (2016). Gökten İnen Üç Yıldız. İstanbul: Altın Kitaplar.
• İplikçi, M. (2014). Kömür Karası Çocuk. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi. (2015). Suriyeli Mülteci Çocukların Türkiye Devlet Okullarındaki Durumu Politika Ve Uygulama Önerileri. İstanbul.[http://cocuk.bilgi.edu.tr/wp-content/uploads/2015/09/Suriyeli-Cocuklar-Egitim-Sistemi-Politika-Notu.pdf, Erişim tarihi: 16.07.2017.]
• İzgü, M. (2014). Al Yanaklı Hasan. Ankara: Bilgi.
• Jobert, Ş.T. (2016). Kuşların Başka Şarkılar Söylediği Ülke. İstanbul: Kelime.
• Kaplan, S. (1997). Güneşin Doğduğu Yer. İstanbul: Alioğlu.
• Kalkınma Atölyesi (2016). Suriyeli Dom Göçmenler Mevcut Durum Araştırması. Ankara. http://www.kalkinmaatolyesi.org/v2/wp-content/uploads/2016/11/DOM-RAPOR-TR.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Kaştan, Y. (2015). Türkiye’de Göç Yaşamış Çocukların Eğitim Sürecinde Karşılaşılan Problemler. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 216-229.
• Kerpiç, A. (2011). Etkinlik Tasarım Prensipleri Çerçevesinde 7. Sınıf Matematik Ders Kitabı Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Kibaroğlu, H. (2014). Bican’ın Altınları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Koçak, Y. & Terzi, E. (2012). Türkiye’de Göç Olgusu, Göç Edenlerin Kentlere Olan Etkileri ve Çözüm Önerileri. Kafkas Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(3), 163-184.
• Korkut, A.K. (1998). Beni Kimse Anlamıyor. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Kral, G. (2015). Umut Sokağı Çocukları. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Mizuno, M. & Hemels, V. (2017). Kayıktaki Çocuk, (Çev.) Sevda Tuba Okçu, İstanbul: TİMAŞ.
• Örs, İ. (2010). Almanya Öyküsü. İstanbul: Şimşek.
• Özservet, Y.Ç. & Sirkeci, İ. (2016). Editörden: Çocuk ve Göç. Göç Dergisi, 3(1), 1-4.
• Özkan, Y. & Çifci, E.G. (2010). Düşük Sosyo-Ekonomik Düzeydeki İlköğretim Okullarında Akran Zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2), 576-586.
• Öztürk, G. (2016). Kuş Olsam Evime Uçsam. İzmir: Tudem.
• Porter, E.H. (2015). Küçük Kemancı, (Çev.) Şengül Gülbahçe, İstanbul: Timaş.
• Serşar, M.R. (2015). Küçük Göçmen, (Çev.) Pelin Seval Çağlayan, İstanbul: Demavend.
• Sezer, Ç.(2015). Juju Beni Unutma. Ankara: Bilgi.
• Taş, Y., Küçükoğlu, M. & Özcan, S., (t.y). Türkiye’de Bulunan Suriyeli Göçmenlerin Barınma ve İstihdam Sorunları. [http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:yPQQ1qiIol4J:www.academia.edu/30708647/T%25C3%25BCrkiyede_Bulunan_Suriyeli_G%25C3%25B6%25C3%25A7menlerin_Bar%25C4%25B1nma_ve_%25C4%25B0stihdam_Sorunlar%25C4%25B1+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr, Erişim tarihi: 16.06.2017.]
• Temple, C. A., Martinez, M., Yokota, J. and Naylor, A. (2006). Children’s Books In Children’s Hands: An İntroduction To Their Literature (3rd Edition). Boston: Allyn & Bacon.
• Tomeka, S.B. (1999). A Content Analysis Of The Contemporary Portrayal Of African Americans İn Children’s Picture Books. (Unpublished master's thesis). University of North Carolina, School of Information and Library Science, Chapel Hill, N.C.
• Tuğcu, K. (2010). Göçmen Kızı. İstanbul: Ünlü.
• Yakar, M.Y. (2016). Türk Çocuk Edebiyatında Göç Olgusu. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 58, 339-353.
• Yeniçeri, Y. (2016). 5, 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Göç Olgusu. III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu bildirileri, 171-177.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, K. (2010). Raising The Quality In Qualitative Research. İlköğretim Online, 9(1), 79-92.
• Yolasığmazoğlu, H. (2016).Göç ve Göçün Beraberinde Getirdiği Sıkıntılar Karşısında Bir Çocuk: Kömür Karası Çocuk. III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu bildirileri, 53-60.
• Yürek, H. (2016). Koca Ren Adlı Romanda Almanya’ya Göçün Genç İnsan Üzerindeki Etkisine Dair Bir İnceleme. III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu bildirileri, 65-72.
• Ziyalan, N. (2015). Attım Kapağı Yurtdışına. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.