13 NUMARALI NEVŞEHİR ŞER’İYYE SİCİLİ’NDE YER ALAN TEREKE KAYITLARINA GÖRE MÜSLİM ve GAYRİMÜSLİMLERİN SOSYO-EKONOMİK DURUMLARI (1908-1910)

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 440 - 450, 31.12.2019

Hüseyin Saraç , Serkan Erdoğan

Öz

Şer’iyye sicilleri Osmanlı
Devleti’nin en önemli kültür miraslarındandır. Muhtevalarının zenginliği
oldukça fazladır. Pek çok konuda kaynak olma özelliğine sahiptir. Osmanlı’da
aile, toplum, ekonomi ve hukuk gibi birçok alanın önemli kaynak malzemelerini
ihtiva eder. Yine aynı şekilde Osmanlı dönemi kent tarihi araştırmacıları için
de oldukça öneme sahiptir. 

Şer’iyye sicil defterlerindeki kayıtlarda,
meskûn kişiye has gündelik ev eşyaları, ziynet, giyim kuşam ve bakım
malzemeleri bulunur. Müslim ve gayrimüslim ailelerin hayat tarzları, icra
ettiği zanaat dalları ile mesleklerine ait araç gereçler, mülkünde tuttuğu
gayrı menkul ve kadının sosyal hayattaki rolü gibi iktisadî varlıklar hakkında da
bilgiler sunar.

Bu çalışma 1908-1910 yılları
arasında Nevşehir Şer’iyye Mahkemesi’nce kaydı tutulan 13 Numaralı Nevşehir
Şer’iyye Sicili Defteri’ndeki tereke kayıtlarının verilerine göre
hazırlanmıştır. Bu defterde kayıtlı 38 kişinin ikamet yerleri, medeni
durumları, varis sayıları, servet miktarları ve mensubu bulundukları inanç
bilgileri gibi hususlar incelenmiştir. Elde edilen veriler tablolara dökülmek
suretiyle ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmelere tabi tutulmuş ve belirtilen
tarih aralığında Nevşehir’in sosyo-ekonomik yaşantısına dair bilgiler ortaya
çıkarılmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Nevşehir, Tereke, Din

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri1.1. Başbakanlık Osmanlı ArşiviMilli Kütüphane Başkanlığı, 13 Numaralı Nevşehir Şer’iyye Sicili, Defter Numarası: 50, Mikrofilm Numarası: 3153.2. Tetkik Eserler2.1. KitaplarAydın, M. A. (2014). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Bas Yayınları. Bozkurt, G. (1989). Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1911), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Döndüren, H. (2003). İnsanlığa Son Çağrı Kur‘an-ı Kerîm (Meâl, Tefsir Ansiklopedik İndeks I), İstanbul: Yeni Şafak Yayınları.Öztürk, S. (1995). Askeri Kassama Ait On Yedinci Asırda İstanbul Tereke Defteri (Sosyo-Ekonomik Tahlili), İstanbul: Osmanlı Araştırma Vakfı Yayınları.Samİ, Ş. (2004). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları. 2.2. Makaleler/BildirilerAkgündüz, A. (1988). Şer’iyye Sicilleri, Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, TDAV Yayınları, C. I, s. 17-19.Barkan, Ö. (1966). Lütfi, Edirne Askerî Kassamı’na ait Tereke Defterleri, Belgeler, TTK, C. 3, S. 5-6, s. 1-30.Köstüklü, N. (2008). Osmanlı-Türk Aile Kurumu Araştırmalarında Tereke Defterinin Yeri ve Önemi (19.yy Örnekleri Çerçevesinde), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, C.1, s. 16-27.Oğuz, G. (2011). 7 Numaralı Nevşehir Şer’iyye Sicilinin Işığında Nevşehirlilerin Yatırım Araçları, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyomu, C. 3, 16-19 Kasım, s. 318-327.Özcan, T. (2005). Muhallefat, DİA, C. 30, TDVY, s. 406-407.Öztürk, S. (1999). Osmanlı Topluluğunda Çok Eşliliğin Yeri, Türkler Ansiklopedisi, C. 4, s. 26-51.