ZİHİN YETERSİZLİĞİ OLAN YETİŞKİN BİREYLERE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ’NİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 61 - 73, 22.06.2020

Ali Kaya , Mustafa Kemal Yöntem

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.656471

Öz

Bu araştırmanın amacı zihinsel yetersizlik yaşayan yetişkin bireylere karşı tutumu ölçmeye yönelik bir araç geliştirmektir. Araştırma kapsamında Türkiye’nin Karadeniz, Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde bulunan dört farklı üniversiteden 258 kadın (%55.15) ve 210 (% 44.87) erkek olmak üzere 468 katılımcıya ulaşılmıştır. Ölçeğinin yapı geçerliği açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ile incelenmiştir. Güvenirlik analizi için iç tutarlık yöntemi kullanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda 24 maddeli ve ‘serbest zaman’, ‘eğitim desteği’, ‘yaşam desteği’, ‘cinsellik’ ve ‘iş yaşamı’ olarak adlandırılan, beş faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Bu beş faktör, ölçeğin toplam varyansının % 63.33’ünü açıklamıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ölçeğin iyi uyum gösterdiğini ortaya koymuştur. Ölçeğin güvenirliği Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı ile incelenmiş ve Cronbach α değerleri sırası ile “serbest zaman” boyutu için .93, “eğitim desteği” boyutu için .88, “yaşam desteği” boyutu için .80, “cinsellik” boyutu için .84, “İş yaşamı” boyutu için .62 ve ölçeğin tamamı için .88 olarak bulunmuştur. Gerçekleştirilen analizler sonucunda Yetişkin Zihinsel Yetersizliği Olan Yetişkin Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yetişkin zihin yetersizliği, Zihinsel yetersizlik, Tutum ölçeği

Kaynakça

• Akıncı, M. Ş., Sazak Pınar, E., Alpagut, U. (2018). Müzik Öğretmenlerinin Özel Gereksinimli Öğrencilerle Müzik Uygulamalarına İlişkin Özyeterlik Algısı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 1232-1251.
• Alptekin, S., ve Batık, M. V. (2013). Özel Eğitim Bölümü Öğrencilerinin Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutumlarına Özel Eğitim Dersinin Etkisi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 18-34.
• American Association on Intellectual and Development Disabilities. (2018). Definition of intellectual disability. Retrieved from http://aaidd.org/intellectual-disability/definition American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition (DSM-5). Arlington, VA: American Psychiatric Association Publishing.
• Arslan, E. (2010). Kaynaştırma Uygulamalarına Katılan Özel Gereksinimli Öğrencilerin Sosyal Kabul Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması, Yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Aslan,Y ve Eratay, E., (2009). Zihin Engelli Bireylere Kumaş Üzerine Çizilen Desene Pul İşleme Becerisinin Öğretiminde Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Etkililiği Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2009, 10(2) 15-34.
• Aydın, A., ve Sönmez, O. (2014). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Annelerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarının Çocukların Sosyal Becerilerine Etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 149-168.
• Brennan, D., Murphy, R., McCallion, P., ve McCarron, M. (2018). “What’s Going to Happen When We’re Gone?” Family Caregiving Capacity for Older People with an Intellectual Disability in Ireland. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities: JARID, 31(2), 226–235.
• Cannella-Malone, H. I., Miller, O., Schaefer, J. M., Jimenez, E. D., Page, E. J., ve Sabielny, L. M. (2016). Using Video Prompting to Teach Leisure Skills to Students With Significant Disabilities. Exceptional Children, 82(4), 463–478.
• Cavkaytar, A. (2012). Teaching Café Waiter Skills to Adults with Intellectual Disability: A Real Setting Study. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 426-437.
• Cavkaytar, A., Adıgüzel, O.C. ve Ceyhan, E. (2017). Ailelerin Zihin Yetersizliği Olan Çocukların Özellikleri ve Eğitimleriyle İlgili Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Ölçme Aracının Geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 46-59.
• Chan, J. M., Lambdin, L., Van Laarhoven, T. ve Johnson, J. W. (2013). Teaching Leisure Skills to an Adult With Developmental Disabilities Using a Video Prompting Intervention Package. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 48(3), 412-420.
• Çalbayram, N. Ç., Aker, M. N., Akkuş, B., Durmuş, F. K., ve Tutar, S. (2018). Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Engellilere Yönelik Tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 30-40.
• Çankaya, Ö. (2011). Zihinsel Engelli Öğrencilere Haroşa Örgü Örme Becerisinin Öğretiminde Eş Zamanlı İpucuyla Öğretimin Etkililiği, Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenliİistatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Devlet İstatistik Enstitüsü. (2009). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002 (2. baskı). Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Dowrick, P. W., Anderson, J., Heyer, K., ve Acosta, J. (2005). Postsecondary Education Across the USA: Experiences of Adults with Disabilities. Journal of Vocational Rehabilitation, 22(1), 41-47.
• Emerson, E., ve Hatton, C. (2007). Socioeconomic Disadvantage, Social Participation and Networks and the Self-rated Health of English Men and Women with Mild and Moderate Intellectual Disabilities: Cross Sectional Survey. European Journal of Public Health, 18(1), 31-37.
• Giertz, L. (2018). Guardianship for Adults with Intellectual Disabilities: Accountant, Advocate or ‘Family’Member?. Scandinavian Journal of Disability Research, 20(1).
• Gökmen, C., Tekinarslan, E. ve Tekinarslan, İ., Ç., (2015). Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilere Bilgisayarda Eğitsel CD İzleme Becerisinin Öğretiminde Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 190-217.
• Hall, S. A. (2017). Community Involvement of Young Adults with Intellectual Disabilities: Their Experiences and Perspectives on Inclusion. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 30(5), 859-871.
• Hensel E., Rose J., Kroese B. ve Banks-Smith J. (2002) Subjective Judgements of Quality of Life: a Comparison Study Between People with Intellectual Disability and Those Without Disability. Journal of Intellectual Disability Research 46, 95–107.
• Johnson, B. ve Christensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları: Nitel, Nicel ve Karma Yaklaşımlar. (S.B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Jones, J., Ouellette‐Kuntz, H., Vilela, T., ve Brown, H. (2008). Attitudes of Community Developmental Services Agency Staff Toward Issues of Inclusion for Individuals with Intellectual Disabilities. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 5(4), 219-226.
• Kaner, S., Öğülmüş, S., Büyüköztürk, Ş., Dökmen, Z. (1997), “Toplum Özürlülüğü Nasıl Algılıyor Temel Araştırması”, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara
• Karademir, T, Açak, M, Türkçapar, Ü, Eroğlu, H. (2018). Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Zihinsel Engellilere Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi. Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 20 (3), 103-112
• Kaya, A. (2017). Bakım ve Koruma Altında Bulunan Zihin Yetersizliği Olan Bireylere Yönelik Günlük Yaşam Eğitimi Programı Geliştirilmesi. Anadolu Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Larson, S.A., Lakin, K.C., Anderson, L, Kwak, N., Lee, J.H., and Anderson, D. (2001). Prevalence of Mental Retardation and Developmental Disabilities: Estimates from the 1994/1995 National Health Interview Survey Disability Supplements. American Journal on Mental Retardation, 106(3), 231-252.
• Lindsay, S., ve Edwards, A. (2013). A Systematic Review of Disability Awareness Interventions for Children and Youth. Disability and Rehabilitation, 35(8), 623-646.
• Lindsay, S., Lamptey, D. L., Cagliostro, E., Srikanthan, D., Mortaji, N., ve Karon, L. (2019). A Systematic Review of Post-secondary Transition Interventions for Youth with Disabilities. Disability and Rehabilitation, 41(21), 2492-2505.
• McConkey, R., Mulvany, F., and Barron, S. (2006). Adult Persons with Intellectual Disabilities on the Island of Ireland. Journal of Intellectual Disability Research, 50(3), 227-236.
• McManus, J. L., Feyes, K. J., ve Saucier, D. A. (2011). Contact and Knowledge as Predictors of Attitudes Toward Individuals with Intellectual Disabilities. Journal of Social and Personal Relationships, 28(5), 579-590.
• Nunnally, J. C. ve Bernstein, I. H. (1994). PsychometricTtheory.New York: McGraw Hill.
• Özbey, F. Y. (2015). Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilere İş Analizi Temelinde Tekstil İişçiliği Becerilerinin Öğretilmesi: Eylem Araştırması (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Quinn, G., ve Arstein-Kerslake, A. (2012). Restoring the ‘Human’in ‘Human Rights’: Personhood and Doctrinal Innovation in the UN Disability Convention. The Cambridge companion to human rights law, 36-55.
• Seong, Y., Wehmeyer, M. L., Palmer, S. B., ve Little, T. D. (2015). Effects of the Self-directed Individualized Education Program on Self-determination and Transition of Adolescents with Disabilities. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 38(3), 132-141.
• Sönmez, N., ve Bıçak, B. (2017). An Adaptation of the Turkish Version of the Teacher Efficacy for the Inclusion of Young Children with Disabilities Scale. International Online Journal of Educational Sciences, 9(1), 156-173.
• Stepaniuk, I. (2019). Inclusive Education in Eastern European Countries: A Current State and Future Directions. International Journal of Inclusive Education, 23(3), 328-352.
• Stoffelen, J. M. T., Herps, M. A., Buntinx, W. H. E., Schaafsma, D., Kok, G., ve Curfs, L. M. G. (2017). Sexuality and Individual Support Plans for People with Intellectual Disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 61(12), 1117-1129.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics. New York: Pearson
• Talman, L., Gustafsson, C., Stier, J., ve Wilder, J. (2018). Staffs’ documentation of participation for adults with profound intellectual disability or profound intellectual and multiple disabilities. Disability and rehabilitation, 40(21), 2527-2537.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2002). Özrün Türüne Göre Özürlü Nüfus Oranı, 2002. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1017 (Erişim tarihi: 11.07.2019)
• Ünal, V. ve Yıldız, M. (2017). Üniversite Gençliğinin Engellilere Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Sivas Örneği. International Journal of Social, 57, 341-358.
• Wiesel, I., ve Bigby, C. (2014). Being Recognised and Becoming Known: Encounters Between People with and Without Intellectual Disability in the Public Realm. Environment and Planning A, 46(7), 1754-1769.
• Yaralı, D. (2015). Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Bir Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3).
• Yelpaze, İ., ve Türküm, A. S. (2018). Adaptation and Validation of Turkey Version of Multidimensional Attitudes toward Persons with Disabilities. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 167-187.