TÜRKİYE’DE EDEBİYAT TEMELLİ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ BİBLİYOGRAFYASI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 592 - 620, 26.06.2021

Çağrı Öztürk Demirbaş , Ayşenur Yıldırım

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.894246

Cited By: 1

Öz

Edebiyat ve sosyal bilgiler ilişkisi geçmiş yıllardan beri literatürde var olmasına rağmen, konu olarak edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi üzerine yapılan çalışmaların son yıllarda artış gösterdiği bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sosyal bilgiler dersi ile edebi ürün ilişkisini konu edinmiş Türkçe çalışmaların analizini yaparak bir bibliyografyasını oluşturmaktır. Çalışma, nitel bir araştırma olup durum çalışması modelinde desenlenmiştir. Sosyal bilgiler ve edebiyat ilişkisini konu alan yüksek lisans tezi, doktora tezi, makale, kitap/kitap bölümü ve USBES (Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu) bildiri çalışmaları araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Veriler doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş olup toplamda 193 çalışmaya ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında ulaşılan çalışmalar yayım türü, yayım yılı, çalışmalarda kullanılan edebi tür, araştırma yöntem-model/deseni, örneklem türü, veri toplama araçları, veri analiz yöntemi olmak üzere 7 temada incelenmiş ve çalışmaların yıllara göre alfabetik sıralaması yapılmıştır. İçerik analizi yöntemi kullanılarak yapılan analiz sonucuna göre 75 makale, 68 yüksek lisans tezi, 28 bildiri, 12 kitap/kitap bölümü, 10 doktora tezi yapılmıştır ve araştırma kapsamında bu konuya en az doktora tezlerinde yer verildiği tespit edilmiştir. Çalışmaların en çok 2017 yılında yapıldığı, çalışmalarda en fazla hikaye/öykü edebi türünün kullanıldığı, en fazla öğrencilerle çalışmalar yapıldığı, daha çok nitel araştırma yaklaşımının tercih edildiği ve buna bağlı olarak verileri toplamada ve verilerin analizinde nitel yöntemlerin daha fazla kullanıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretimi, Edebiyat, Edebi ürün, Bibliyografya, Edebiyat Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi

Kaynakça

• Açık, Ü. (2014). 6. Ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Çocuk Edebiyatı Ürünlerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Akkuş, Z. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Destanların Kullanımı. Atatürk ÜniversitesiKazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 31-48.
• Altun, A. (2014). Medya Okur Yazarlığı Eğitimine Yönelik Türkçe Yayınlar: Bir Bibliyografya Denemesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), 4 (9), 5-15.
• Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Eser Kullanımına İlişkin Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Görüşleri.Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953-981.
• Çelik, A. (2011). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında (MEB) Yer Alan İpek Yolu’nda Türkler Ünitesinde Atasözleri ve Deyimlerin Kullanılması. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, A. (2016). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretiminde Evliya Çelebi Seyahanamesi’ninKullanımı. (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, A. ve Çetin, T. (2019). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretiminde Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ninKullanımı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2336-2359.
• Çencen, N. (2016). DivanüLügati’t- Türk’te Yer Alan Türk Halk Kültürü Ögelerinin İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programlarında İşlenişi. Turkish History Education Journal, 5(1), 226-240.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çeri, B. (2006). Türkiye Üniversitelerinde Yeni Türk Edebiyatı Alanında Yapılmış Yüksek Lisans ve Doktora Tezlerinin Konularına Göre Sınıflandırılmış Bibliyografyası.Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4 (7), 603-704.
• Değirmenci Toraman, K. (2018). Sözlü ve Yazılı Edebi Ürünlerin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretiminde Akademik Başarı, Tutum ve Kalıcılığa Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Demir, S. B. ve Akengin, H. (2014). Hikâyelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi. (3. Baskı).Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Dilek, A., Baysan, S. ve Öztürk, A. A. (2018). Türkiye'de Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine Yapılan Yüksek Lisans Tezleri: Bir İçerik Analizi Çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 581-602.
• Dolmaz, M. (2018). Kitap İnceleme: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler Ve Yazılı Materyaller. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 1-8.
• Erdem, R. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Biyografi Kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Geçit, Y., ve Kartal, A. (2010). Türkiye’deki Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırma Konuları Üzerine Bir İnceleme. International Conference on New Trend in Education and Their Implications, 11-13.
• Gevenç, S. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Fıkraların Kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Gülüm, K. Ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal Bilgiler Dersinde Göç Konusunun İşlenişinde Halk Türkülerinin Kullanılması (Örnek Bir Çalışma). Elektronik Sosyal Bilgiler Dergisi, 7(26), 112-127.
• Harmanşa, T. (2017). 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Dürüstlük Değerini Kazandırmada Edebi Ürünlerin Kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi), Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler enstitüsü, Rize.
• İlhan, G. O. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Çizgi Romanların Kullanımı. (Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Kan, Ç. (2006). Etkili Sosyal Bilgiler Öğretimi Arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 537-544.
• Kapan, A. (2019). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Önerilen Edebi Ürünlerin Öğrenme Alanlarında Yer Alan Değerler Açısından İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Kaymakcı, S. (2013). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Sözlü ve Yazılı Edebî Türlerin Kullanım Durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255.
• Keklik, S. ve Savran, Ö. (2015). Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi (1923-2014). TurkishStudies, 10/7 599-658.
• Keskin, Y. (2002). Türkiye’de II. Meşrutiyetten Günümüze Kadar Uygulanmış Olan Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Analizi ve Karşılaştırması. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koçak, A. (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Osmanlı Devleti’nin XIX. Ve XX. Yüzyıllarının Öğretiminde Hatıra ve Hikayelerin Kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kolcu, N. (2016). Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılabilecek Tarihsel İçerikli Çocuk Edebiyatı Ürünlerinin Çeşitli Kavramlar Açısından Analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Kurt, S. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Çizgi Roman Kullanımına İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Görüşlerinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kuş, Z. Ve Yakar, H. (2017). Türkiye’de Demokrasi Eğitimi Alanında Yapılan Araştırmalarda Eğilim: Bir İçerik Analizi Çalışması. AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7(3), 486-513.
• McGowan, T., ve Guzzetti, B. (2004). Edebiyat Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Çev. A. Doğanay). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 35-44.
• Mertol, H. (2009). Sosyal Bilgiler Derslerinde Çocuk Edebiyatı Ürünlerinden Yararlanma (Mustafa Ruhi Şirin Örneği). (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Osmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 Ve 7. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Oğuz Haçat, S. ve Demir, F. B. (2018). Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine Yapılan Doktora Tezlerinin Değerlendirilmesi(2002-2018).Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 948-973.
• Oruç, Ş. (2014). Seçilmiş Sosyal Bilgiler Öğretimi Bibliyografyası, Safran, M. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
• Oruç, Ş. ve Erdem, R. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Biyografi Kullanımının Öğrencinin Sosyal Bilgiler Dersine İlişkin Tutumlarına Etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 215-229.
• Oruç, Ş. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal Bilgiler Öğretimi Alanında Yapılan Tez Çalışmaları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121-132.
• Öner, G. ve Öner, D. (2017). Sosyal bilgiler eğitiminde Coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz ve bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34(2), 13-34.
• Özer, H. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Ürünlerin Kullanımı Ve Değer Aktarımındaki Katkılarına Yönelik Öğretmen Adaylarının Görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yazılı Edebiyat Ürünlerini Ders Aracı Olarak Kullanmanın Duyuşsal Davranış Özelliklerini Kazanmaya Etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182.
• Öztürk, C., Coşkun Keskin, S., Otluoğlu, R. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Ürünler ve Yazılı Materyaller. (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Sidekli, S. Ve Coşkun, İ. (2014). Türkü: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Bir Yaklaşım. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 23-32.
• Subaşı, M. Ve Okumuş, K. (2017). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Şimşek, A. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Tarihsel Hikâyeye Yönelik Öğrenci Görüşleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 187-202.
• Şimşek, A. (2015). Sosyal Bilgiler Derslerinde Bir Öğretim Materyali Olarak Edebi Ürünler. Safran, M. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi (389-412) (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tarhan M. ve Kılıç F. (2017). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Girişimcilik Becerisinin Kazandırılmasına Yönelik Kullanılabilecek Kaynaklar Bibliyografyası. Abant İzzet BaysalÜniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 1974-1993.
• Tarman, B., Güven, C. Ve Aktaşlı, İ. (2011). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Yapılan Doktora Tezlerinin Değerlendirilmesi ve Alana Katkıları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 391-410.
• Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Edebiyat Temelli Öğretim Yönteminin Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Kalıcılığa Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Türk Dil Kurumu [TDK] (2020). Güncel Türkçe Sözlük.
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Ders Materyali Olarak Edebi Ürün Kullanımına Yönelik Görüşleri. InternationalJournal Of EurasiaSocialSciences, 7(22), 120-136.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. Ve Göktaş, Y. (2013). Türkçe Eğitimi Araştırmalarında Eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1767-1781.
• Yapıcı, H. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretimi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. Uluslararası Tür Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 346-364.
• Yıldırım, A. Ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı).Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yiğittir, S. Ve Er, H. (2013). Sosyal Bilgilerde Değer Eğitiminde Biyografi Kullanımı. Milli Eğitim Dergisi 200, 200-219.