MENTAL VERBS IN ALI’S KISSA-I YUSUF

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 1521 - 1534, 30.09.2021

Yahya Kemal Beyitoğlu

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.929316

Öz

Verbs in the literature; It is generally handled according to their structures, performative meanings and frameworks. With the increasing vocabulary studies in recent years, there are also attempts to classify verbs in terms of semantics. However, it does not seem possible for now to talk about fully widespread classifications on this subject. On the other hand, mental verbs, which were studied in the field of cognitive linguistics in relation to psychology, and later became one of the subjects of interest to researchers working in the field of Turcology, have also started to take place among the studies of classifying verbs in terms of semantics. The word mental corresponds to concepts such as “rational, mental, spiritual” in Turkish, and mental verbs express the verbs that occur in the mind, and it is different from other verbs that have the meaning of physical movement. In this study, mental verbs in Ali's Kıssa-i Yûsuf, which is the first work in Turkish literature in which the story of Yusuf is processed, has been examined. Kıssa-i Yûsuf is a mixed language work that reflects the characteristics of Oghuz Turkish as well as some language features specific to Eastern Turkish. The mental verbs determined in the work were classified as sensation verbs, thought verbs, emotion and psychological situation verbs and communication verbs, considering the classifications made so far.

Anahtar Kelimeler

Semantics, Mental Verbs, Kıssa-i Yûsuf

ALİ’NİN KISSA-İ YÛSUF’UNDA MENTAL FİİLLER

Öz

Alanyazında fiiller; genellikle yapılarına, edimsel anlamlarına ve çatılarına göre ele alınmıştır. Son yıllarda artan söz varlığı çalışmalarıyla birlikte fiilleri, anlamsal açıdan sınıflandırma denemeleri de yapılmaktadır. Ancak bu konuda tam olarak yaygınlaşmış tasniflerden söz etmek şimdilik mümkün görünmemektedir. Bununla birlikte önceleri daha çok psikoloji ile ilgili olarak bilişsel dil bilimi alanında incelenen daha sonra Türkoloji alanında çalışma yapan araştırmacıların da ilgi gösterdiği konulardan biri hâline gelen mental fiiller de fiilleri anlamsal açıdan sınıflandırma çalışmaları arasında yer almaya başlamıştır. Mental kelimesi, Türkçede “akli, zihinsel, ruhsal” gibi kavramları, mental fiiller de zihinde gerçekleşen fiilleri ifade etmekte ve fiziksel hareket anlamı taşıyan öteki fiillerden ayrılmaktadır. Bu çalışmada Türk edebiyatında Yûsuf kıssasının işlendiği ilk eser olan, Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’unda geçen mental fiiller incelenmiştir. Kıssa-i Yûsuf, Oğuz Türkçesinin özellikleri yanında Doğu Türkçesine özgü birtakım dil özelliklerini de yansıtan karışık dilli bir eserdir. Eserde tespit edilen mental fiiller, şimdiye kadar yapılmış tasnifler de göz önünde bulundurularak duyu fiilleri, düşünce fiilleri, duygu ve psikolojik durum fiilleri ve iletişim fiilleri şeklinde sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anlam Bilimi, Mental Fiiller, Kıssa-i Yûsuf

Kaynakça

• Beyitoğlu, Y. K. (2021). Karışık Dilli Eserlerin Söz Varlığı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Booth, J. R. ve Hall, W. S. (1995). A Hierarchial Model of the Mental State Verbs, Georgia: National Reading Researced Center.
• Brockelmann, C. (1917). Ali’s Qissai Jûsuf. Der älteste Vorläufer der Osmanischen Litteratur, Berlin.
• Cin, A. (2004). Ali, Kıssa-i Yûsuf, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çağatay, S. (1963). Türk Lehçeleri Örnekleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Fasayef, F. (1983). Kul Gali, Kıssa-i Yusuf, Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Halliday M. A. K. (2004). An Introduction to Functional Grammer, London: Foreing Language Teaching and Research Press
• Hirik, E. (2018). Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Hisamov, N. (2000). Kul Gali, Yusuf Kıssası, Kazan: Rennur Neşriyatı.
• Houtsma, M. Th. (1889). Ein Alttürkisches Gedicht. ZDGM, 43, 69-98.
• Kamchybekova, K. (2011). Duyu Fiillerinin Anlamsal Özellikleri Üzerine. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 8(2), 22-35.
• Levin, B. (1993). English Verb Classes and Alternations: A Preliminary Investigation, Chicago: The University of Chicago Press.
• Özbek, E. E. (2016). Tuva Destanlarının Söz Varlığı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Sandalyeci, S. (2016). Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni Olan Şeyyat Hamza’nın Yûsuf u Zeliha Mesnevisinde Mental Fiiller. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 157-171.
• Seçkin, K. (2020). Eski Türkçe Metinlerden Örneklerle Mental Fiil Teorisi, Konya: Palet Yayınları.
• Şahin, S. (2012). Mental Fiil Kavramı ve Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(4), 45-62.
• Şirin User, H. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları (Söz Varlığı İncelemesi), Konya: Kömen Yayınları.
• Türkdil, Y. (2013). Anlam Bilimi Açısından Kazak Türkçesinde Duyu Fiilleri, Yayımlanmamış Yükses Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Viberg, A. (1984). The Verbs of Perception: A Typological Study. B. Butterworth, B. Comrie and O. Dahl (eds.). Explanations for Language Universals, Berlin: Mouton de Gruyter, 123-162.
• Yaylagül, Ö. (2005). Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2(1), 17-51.
• Yıldız, H. (2016). Eski Uygurcada Mental Fiiller, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.