DULKADİR BEYLİĞİ COĞRAFYASINDA BEKTAŞÎLÎK VE ALEVÎLİK

Yıl 2021, Sayı: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 37 - 48, 22.12.2021

İlyas Gökhan

Öz

Bu makalede Dulkadir Beyliği coğrafyasında Bektâşîlik ve Alevilik üzerinde durulacaktır. Dulkadir Beyliği idarecilerinin ve halkının bu kavramlara bakışı değerlendirilecektir. Dulkadir Beyliği 1337 yılında Elbistan ve Maraş’ta kurulmuş, 1515 yılında Osmanlı Devleti’ne bağlanmış ve 1522 yılında tamamen yıkılmıştır. Beyliğin kurulduğu coğrafya Türklerin Anadolu’ya giriş güzergâhında olup zamanla sınırları doğuda Diyarbakır’dan batıda Kırşehir, kuzeyde Sivas ve Bozok’tan güneyde Antakya’ya kadar genişlemiştir. 15. yüzyıldan itibaren Dulkadir Beyliği sınırları Kayseri, Bozok ve Kırşehir’e ulaşmıştır. Hacı Bektaş Velî’nin türbesinin bulunduğu Sulucakarahöyük (Hacıbektaş) Kırşehir’e bağlıydı. Kırşehir’i yöneten Dulkadir beyleri Hacıbektaş’ta imar faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Bu beylerden biri olan Şehsuvaroğlu Ali Bey (1515-1522) Hacı Bektaş Velî türbesinde onarımlar yaptırmıştır ve Balım Sultan türbesini ve Cuma camisini inşa ettirmiştir. Dulkadir Beyliği’nden önce Maraş ve Elbistan yöresinde 1240’ta çıkan Babaî isyanının etkileri görülmüştür. Bunun ardından 1253’te Elbistan bölgesinde yaşayan ve Alevi inancında olan Ağaçeri Türkmenlerinin ayaklanması çıkmıştır. Bu süreçte Hacı Bektaş Velî’nin Babaîler arasında bölgede bulunduğu bilinmektedir. O, Dulkadir Beyliğine bağlı Bektaş-Bektaşlu oymağına mensup bir aşiret reisi ve dinî önderdi. Göksun’un Kanlıkavak köyünde zaviyesi bulunan Dede Garkın’ın müridi olan Hacı Bektaş Velî bir süre de Afşin’deki Ashabü’l- Kehf’te bulunmuştur. Safevi hükümdarı Şah İsmail’in Anadolu’da Şii propagandası yaptığı yerlerden biri de Dulkadir Beyliği toprakları olmuştur. Dulkadir beyleri Bektaşiliğe ve Aleviliğe sempati ile bakmalarına rağmen Şah İsmail ve taraftarları ile iyi geçinememişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Alevilik, Bektaşilik, Elbistan, Maraş, Dulkadir Beyliği

Kaynakça

• Aksüt, A. (2017). Elbistan, Nurhak, Elinözü Afşin Aleviliği Üzerine, Alevilik-Bektaşilik Araştırmalar Dergisi, 15, 257-297.
• BAŞ, Y. (1996). Dulkadir Beyliği ve Osmanlı Devleti Zamanında Elbistan Eshab-ı Kehf Vakıfları, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• BAYRAKAL, S. (2010). Nevşehir’in Hacı Bektaş İlçesindeki Bektaşi Kültürüyle İlişkili Türk Eserleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 55, 281-310.
• BELDICEANU-STEINHERR, Iréne. (2011). Osmanlı Tapu-Tahrir Defterler Işığında Bektaşiler (XV.-XVI) Yüzyıllar) Bektash’s In the Light Of Ottoman Deed And Tahrir Books (XV-XVIth Centuries), (Çev.) İzzet Çıvgın, Alevilik Bektaşilik Araştırma Dergisi, Sayı 3, 130-187.
• BUDAK, A. (2016). Siyasete Riayet Etmek, Banilikten Vazgeçmek: Dulkadirli Beyi Şehsuvaroğlu Ali Bey’in Hacıbektâş Cuma Camiisi, Türk Kültürü ve Hacı Bektâş Velî Araştırmalar Dergisi, 79, 61-78.
• GÜNDÜZ, T. (2008). Safevîler, TDV, c.35, İstanbul, 451-457.
• MÉLİKOFF, I. (2009). Hacı Bektâş, 6.Baskı (Çev.) T.Alptekin İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• NOYAN, B. (1965). Hacı Bektaş’ta Pirevi ve Diğer Ziyaret Yerleri, İzmir.