TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ METİNLERİN KALIPLAŞMIŞ SÖZ VARLIĞI UNSURLARI BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 4, 2214 - 2230, 30.12.2022

Hulusi Geçgel , Fatih Kana , Begüm Öncü

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1164532

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada 2021-2022 eğitim-öğretim yılında ortaokullarda okutulan 5. ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı unsurları (atasözleri, deyimler, ikilemeler, kalıp sözler) bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı unsurları bakımından 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlere oranla daha zengin bir içeriğe sahip olduğu; 5. ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde en fazla deyimlerin ve ikilemelerin, en az kalıp sözlerin ve atasözlerinin kullanıldığı saptanmıştır. 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerde en fazla kalıplaşmış söz varlığı unsuruna “Milli Mücadele ve Atatürk”, en az kalıplaşmış söz varlığı unsuruna “Sağlık ve Spor” temasının; 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerde en fazla kalıplaşmış söz varlığı unsuruna “Milli Kültürümüz”, en az kalıplaşmış söz varlığı unsuruna “Bilim ve Teknoloji” temasının sahip olduğu; 5. ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde kalıplaşmış söz varlığı unsurlarının en fazla hikâye edici metin türlerinde, en az şiir türünde kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalıplaşmış Söz Varlığı, Türkçe Ders Kitapları, Türkçe Eğitimi.

EXAMINATION OF TEXTS IN TURKISH TEXTBOOKS IN TERMS OF MOLDED VOCABULARY ELEMENTS

Öz

In this research, it is aimed to examine the texts in the 5th and 6th grade Turkish textbooks taught in secondary schools in the 2021-2022 academic year in terms of stereotyped vocabulary elements (proverbs, idioms, reduplications, formulaic words). The data of the research were obtained by using document analysis, one of the qualitative research methods. Descriptive analysis technique was used in the analysis of the obtained data. As a result of the research, it was found that the texts in the 6th grade Turkish textbook have a richer content in terms of stereotyped vocabulary elements compared to the texts in the 5th grade Turkish textbook; It was determined that idioms and reduplications were used the most, and formulaic words and proverbs were used the least in the texts in the 5th and 6th grade Turkish textbooks. In the texts of the 5th grade Turkish textbook, the most stereotypical vocabulary element is “National Struggle and Atatürk”, and the least stereotypical vocabulary element is “Health and Sports”; In the texts in the 6th grade Turkish textbook, "Our National Culture" has the most stereotyped vocabulary, and "Science and Technology" has the least stereotypical vocabulary; In the texts of the 5th and 6th grade Turkish textbooks, it has been determined that the stereotyped vocabulary elements are used mostly in narrative text types and least in poetry type.

Anahtar Kelimeler

Stereotyped Vocabulary, Turkish Textbooks, Turkish Education

Kaynakça

• Akın, K. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan okuma metinlerinin söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Social Sciences Studies Journal, 4(22), 3695-3706. https://doi.org/10.26449/sssj.801.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin sözvarlığı. Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2006). Anlambilim. Engin Yayınevi.
• Aksan, Y. (2001). Türkçede zaman anlatımı ve kimi ikileme yapıları. Ö. Demircan ve A. Erözden (Ed.), XV. Dilbilim Kurultayı Bildiriler Kitabı içinde (115-122). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri ve deyimler sözlüğü: II deyimler sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü: I atasözleri sözlüğü. İnkılap Kitabevi.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe ikilemeler sözlüğü. Anı Yayıncılık.
• Apaydın, N. (2010). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Arslan Kutlu, H. (2006). MEB ilköğretim 6, 7. ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aydın, G., & Gülden, B. (2021). Kelime öğretimi. F. Temizyürek ve T. Türkben (Ed.), Türkçe Öğretimine Genel Bir Bakış El Kitabı içinde (473-512). Pegem Akademi Yayıncılık. Aydın, İ., Öksüz, A., & Çelebi, A. (2021). Çocuk kitaplarında yansıma, ikileme ve pekiştirme sözcük görünümleri. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 923-945. https://doi.org/10.47525/ulasbid.939363.
• Aytan, T. (2016). Türk çocuk edebiyatı üzerine bir söz varlığı çalışması: Atasözleri. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 425-445.
• Bilgin, M. (2013). Anlamdan anlatıma Türkçemiz. Anı Yayıncılık.
• Bulut, K., & Taçyıldız, E. (2020). Farklı yayınevlerine ait ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı açısından incelenmesi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6(4), 687-714. https://doi.org/10.20322/littera.798055.
• Büyükhellaç, S. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Canbulat, M., & Dilekçi, A. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki kalıp sözler ve öğrencilerin kalıp sözleri kullanma düzeyleri. Turkish Studies, 8(7), 217-232. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5474.
• Cansız Aktaş, M. (2019). Nitel veri toplama teknikleri. H. Özmen ve O. Karamustafaoğlu (Ed.), Eğitimde Araştırma Yöntemleri içinde (113-136). Pegem Akademi Yayıncılık. Çapraz Baran, Ş., & Diren, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Anıttepe Yayıncılık.
• Çelik, A. (2015). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığı üzerine art zamanlı bir inceleme 1947 tarihli Türkçe I ve Meb 2014 Türkçe 6 ders kitapları örneği [Yüksek lisans tezi, Mevlana Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çetinkaya, S. (2020). Ayla Çınaroğlu’nun masal ve hikâyelerinin Türkçe öğretimi bağlamında söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çotuksöken, Y. (1992). Deyimlerimiz. Özgül Yayınları.
• Çotuksöken, Y. (2002). Uygulamalı Türk dili II. Papatya Yayıncılık.
• Daharlı, G. (2012). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, C., & Yapıcı, M. (2007). Ana dili olarak Türkçenin öğretimi ve sorunları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 177-192.
• Ergin, M. (2013). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
• Ertürk, N., Keleş, S., & Külünk, D. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Gökçe, B. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki toplum hayatı temalı metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi. International Journal of Languages Education and Teaching, 2(1), 150-164. https://doi.org/10.18298/ijlet.52.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig, 44, 89-110.
• Gökdayı, H. (2020). Türkçede kalıp sözler. Kriter Yayınevi.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karadağ, Ö. (2019). Aynı sınıf düzeyi için hazırlanan Türkçe ders kitaplarının ortak söz varlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1130-1140. https://doi.org/10.16916/aded.616942.
• Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kargın, F. (2019). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ögeleri üzerine bir inceleme [Yüksek lisans tezi, van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kula, O. B. (1996). Dilin kültürelliği ya da kültürün dilselliği. Bilim ve Ütopya, 23, 46-47.
• Kurudayıoğlu, M. ve Temur, N. (2021). 21. yüzyıl becerileri çerçevesinden Türk atasözlerine bir bakış. Bilig, 99, 1-25. https://doi.org/10.12995/bilig.9900.
• Kuzey, M. (2021). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında Türkçenin söz varlığı. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(41), 3302-3328. https://doi.org/10.26466/opus.907263.
• Martı, L. (2019). Türkçe öğrenenler açısından kalıp sözler ve işlevleri. D. Yaylı ve Y. Bayyurt (Ed.), Yabancılara Türkçe Öğretimi Politika, Yöntem ve Beceriler içinde (113-120). Anı Yayıncılık.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özbaşı, S. (2021). Dolunay Dedektifleri roman dizisinin Türkçenin söz varlığı açısından çözümlenmesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(4), 2496-2518. https://doi.org/10.34083/akaded.990755.
• Süğümlü, Ü., & Eraslan, A. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri ile kalıplaşmış söz varlığı ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 630-646. https://doi.org/10.16916/aded.557969.
• Tağa, T. (2016). Kelime öğretiminde hedef kelimelerin belirlenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 163-177.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2018). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait elektronik içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Erişim Adresi: https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_11/05200109_taslakderskitabi_incelemevedegerlendirmekriterleri.pdf. Erişim Tarihi: 02.05.2022.
• TDK (2022). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 02.05.2022.
• Tekşan, K., Çinpolat, E., Çelenk, B., & Güneş, T. (2019). Sevim Ak’ın eserlerinde söz varlığı unsurları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 361-370. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-468668.
• Toklu, M. O. (2003). Dilbilime giriş. Akçağ Yayınları.
• Turhan, H. (2010). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarının deyim varlığı ve öğretimi açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 63-90.
• Uludağ, Ç. (2010). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uz, M., & Özcan, M. F. (2020). Behiç Ak’ın Gülümseten Öyküler dizinindeki hikâye kitaplarının kalıplaşmış söz varlığı açısından incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 47, 187-214.
• Uzun, M. (2019). 5.sınıf Türkçe ders kitabının atasözü ve deyimleri barındırması bakımından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uzuner Yurt, S. (2016). Aytül Akal`ın Gökyüzünde Balonlar adlı öykü kitabının söz varlığı. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 425-444. https://doi.org/10.17556/jef.61125.
• Yastı, M. (2007). Türkçe deyimlerde geçen ikilemelerin ses ve şekil özellikleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 51-87.
• Yavuz, M. (2020). Türkçe dersi öğretim programı ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.