THE EFFECT OF TEACHERS' PERCEPTIONS OF WORKPLACE DISLOYALTY ON ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIORS

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 1609 - 1629, 25.09.2023

Hülya Altun Bogoçlu , Yüksel Gündüz

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1279289

Öz

ÖĞRETMENLERİN İŞYERİ VEFASIZLIK ALGILARININ ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Öz

Araştırmada öğretmenlerin işyeri vefasızlık algılarının, örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmada genel tarama modellerinden, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Giresun ili, Görele, Espiye ve Tirebolu ilçelerindeki anaokulu, ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 1089 öğretmen; örneklemini ise, basit tesadüfi örneklem yoluyla belirlenen 561 öğretmen oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak İşyeri Vefasızlık Ölçeği ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeklerinden yararlanılmıştır. Verilerin analizinde, aritmetik ortalama, t testi, ANOVA, korelasyon ve regresyon tekniklerinden yararlanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre: öğretmenlerin işyeri vefasızlık düzeyleri nadiren düzeyinde bulunmuştur. Öğretmenler, meslektaş vefasızlığını yönetici vefasızlığından daha yüksek algılamışlardır. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları yüksek düzeyde bulunmuştur. Öğretmenlerin işyeri vefasızlık algıları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasında negatif yönde bir ilişki elde edilmiştir. Yani işyeri vefasızlık algısı düştükçe, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranış düzeyleri artış göstermiştir. Öğretmenlerin işyeri vefasızlık algıları, örgütsel vatandaşlık davranışlarının anlamlı bir yordayıcıdır. Bu bağlamda, öğretmenler arasında güçlü bir işbirliği oluşturularak, meslektaş vefasızlık algısı yıkılmalıdır. Öğretmenlerde oluşan yüksek düzeyli örgütsel vatandaşlık davranışlarının devamı sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

işyeri, vefasızlık, örgüt, vatandaşlık

Kaynakça

• Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18.
• Alp, M. (2007). Örgütlerde psikolojik sahiplenme ve örgütsel vatandaşlık. [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altınkurt Y. & Yılmaz K. (2012). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1833-1852.
• Altınkurt, Y., Türkkaş Anasız, B., & Ergin Ekinci, C. (2016). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187), 79-96.
• Altun, S. A. (2001). Örgüt sağlığı. Nobel Yayın Dağıtım.
• Allison, B. J., Voss, R. S. & Dryer, S. (2001). Student classroom and career success: the role of organizational citizenship behavior. Journal of Education for Business, May/June, 282–288.
• Aslan, H., Elma, C. ve Gündüz, Y. (2019). Reliability and validity of the disloyalty in the workplace scale. International Journal of Higher Education, 8(6), 100-111.
• Averbek, E. (2016). İlkokullarda görevli öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aydın, M. (1994). Eğitim yönetimi. Hatipoğlu Yayınevi.
• Baş, G. & Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 29-62.
• Bayrak, Ö. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin örgütsel bağlılıkları ve örgütsel vatandaşlık davranışları. [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Belogolovsky, E., & Somech, A. (2012). Teachers’ organizational citizenship behavior: An empirical examination of the subjective and dynamic nature of the boundary between in-role and extra-role behavior. Advances in Educational Administration, 13, 31-59.
• Bogler, R. & Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, Professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teacher and Teacher Education, 20, 277-289.
• Bogler, R., & Somech, A. (2005). Organizational citizenship behavior in school: how does it relate to participation in decision making?. Journal of Educational Administration, 43(5), 420-438.
• Bursalıoğlu, Z. (1991) . Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. PEGEM.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Coşkun, B. & İsmailoğlu, M. (2020). Öğretmenlerin algıladıkları örgütsel adaletin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Turkish Studies – Education, 15(1), 43-59.
• Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çevik, A. & Can, N. (2020). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışlarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin makamsal güç kaynakları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 13-30.
• Demiröz, S. & Kavak, Y. (2018). Öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki üzerine bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 231-246.
• Deluga, R. J. (1994). Supervisor trust building, leader-member exchange and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, (67), 315-326.
• DiPaola, M. F., & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relationship to school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447.
• Elma, C. & Aytaç, T. (2015). Effect of seniority on teachers’ organizational citizenship behavior: A meta-analysis. Mevlana International Journal of Education, 5(1), 58-76.
• Ertürk, A. (2016). The relationship between whistleblowing and organizational citizenship behavior for high school teachers. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-22.
• Feather, N. T. & Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behavioursin relation job status, job ınsecurity, organizational commitment and ıdentification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, (77), 81-94.
• Genç, N. (2011). Yönetim ve organizasyon. Seçkin Yayınları.
• Gibson, J. L.; Ivancevich, J. M.; Donnelly, J. H. & Konopaske, R. (2003). Organizations: behavior,structure, processes. McGraw Hill/Irwin.
• Gökmen, A. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bu davranışların okul etkililiği üzerindeki etkisine ilişkin algıları. [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kalaycı, G. S. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı. [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kamer, M. (2001). Örgütsel güven, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karacaoğlu, K. & Güney, Y. S. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının, örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisi: Nevşehir ili örneği. Öneri Dergisi, 9(34), 137-153.
• Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kızıler, H. & Canikli, İ. (2015). Değerler Eğitimi. Deneme Yayınları.
• Kurtulmuş, M. (2016). Farklılıkların yönetiminin öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarına ve vatandaşlık davranışlarına etkisi. [Doktora tezi, Dicle Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Nguni, S., Sleegers, P., & Denessen, E. (2006). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: The Tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 145-177
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 377-403.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington Books.
• Özcan, O. (2008). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel özdeşim, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının demografik özelliklere göre incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Penner, L. A., Midili, A. R. & Kegelmeyer, J. (1997). Beyond job attitudes: A personality and social psychology perspective on the causes of organizational citizenship behavior. Human Performance, 10(2), 111-135.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. [Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, S., & Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 307-331
• Resmi Gazete (2003). İş kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf
• Schein, E. H. (1978). Örgüt psikolojisi. (M. Tosun, Çev.). Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Schnake, M. E. & Dumler, M. P. (2003). Levels of measurement and analysis ıssues in organizational citizenship behaviour research. Journal of Occupational and Organizational Psycholog,. (76), 283-301.
• Seferoğlu, S. S. (2003). “Öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde yeni yaklaşımlar”. Eğitimde Yansımalar: VII. Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu, Sivas.
• Şişman, M. (2002). Öğretim liderliği. Pegem A.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). Pearson.
• Taşdan, M., & Yılmaz, K. (2008). Organizational citizenship and organizational justice scales’ adaptation to turkish. TED Eğitim ve Bilim Dergisi, 33 (150), 87-96.
• TDK. (2022). Genel Türkçe sözlük. http://www.tdk.gov.tr.
• Terzi, A. R. (2015). Organizational commitment and citizenship behaviors among teachers. Anthropologist, 21 (12), 350-360.
• Titrek, O., Bayrakçı, M. & Zafer, D. (2009). Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Akademik Bakış, 17, 1-28.
• Turnipseed, D.L. (2002). Are good soldiers good? Exploring the link between organizational citizenship behavior and personnel ethics. Journal of Business Researc,. 55. 7.
• Tutar, H. (2009). Örgütsel iletişim. Seçkin Yayıncılık.
• Tutar, H. (2014). Örgütsel psikoloji endüstri ve örgüt psikolojisine yeni yaklaşımlar. Detay Yayıncılık.
• Uslu, B. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları: (Manisa il örneği). [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeğin, H. İ. (2015). Üniversite gençliğinde vefa duygusu. Rağbet Yayınları.
• Yıldırım, Ç. (2017). Lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcısı olarak örgütsel sosyalleşme. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, K. & Bökeoğlu, O. C. (2008). Türk ilkokullarında örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel bağlılık. Dünya Uygulamalı Bilimler Dergisi, 3(5), 775-780.