DOĞAL MİRASIN KÜLTÜREL MİRAS İLE BULUŞMASI: VOLKANİZMA VE TARİHÖNCESİ YERLEŞİM STRATEJİLERİ İLİŞKİSİ AÇISINDAN VOLKANİK KAPADOKYA

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: İhtisaslaşma, 1 - 17, 06.10.2023

Fevzi Volkan Güngördü

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1268704

Öz

ÖZET
Orta Anadolu Bölgesi’nin güneydoğu bölümünü oluşturan Volkanik Kapadokya Bölgesi volkanizma temelli yeryüzü şekillerinin çeşitliliği açısından Anadolu’nun unik bölgeleri arasında gösterilebilir. Volkanizmanın bir sonucu olarak ortaya çıkan lav akıntılarının, buzul çağlarının düşük sıcaklık değerlerinin bir sonucu olarak ani donmaları sonucunda oluşan obsidiyenin Yakındoğu’da ki sınırlı kaynakları arasında gösterilen Volkanik Kapadokya bölgesi bu ayırıcı niteliği sebebiyle hem birçok tarihöncesi yerleşim yerine ev sahipliği yapmış hem de Yakındoğu’nun diğer bölgeleri ile tarihöncesi dönemlerde yoğun ilişkiler kurmuştur. Dolayısıyla Volkanik Kapadokya Bölgesi’nin doğal mirasının temelini oluşturan volkanizmanın bir sonucu olan obsidiyen bölgenin kültürel mirasının başlangıcı olarak kabul edebileceğimiz tarihöncesi yerleşim yerlerinin kurulması ve komşu bölgelerdeki tarihöncesi yerleşimler ile kurulan ilişkilerin ana konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda Volkanik Kapadokya Bölgesi doğal miras ve kültürel mirasın buluştuğu ünik bir bölge olarak tanımlanabilir. Bu makale doğal miras kültürel miras ilişkisini volkanizma ve tarihöncesi yerleşimler üzerinden değerlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya, volkanizma, tarihöncesi yerleşimler, doğal miras, kültürel miras

Kaynakça

• Andrefsky, W. Jr. (2000). Lithics: Macroscopic Approaches to Analysis. Cambridge University Press.
• Aydar, E., Şen, E., Sarıkaya, M. A., Kuzucuoğlu, C. (2019). In the Footsteps of Strabon: Mount Erciyes Volcano-The Roof of Central Anatolia and Sultansazlığı Basin. C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, N. Kozancı (Ed.) Landscape and Landforms of Turkey. Springer.
• Balcı, S., Altınbilek-Algül, Ç., Mouralis, D., Kaycı, O. M., Büyükkarakaya, A. M., Açıkgöz, F. (2021). A New Aceramic Neolithic Site Nearby the Obsidian Sources: Preliminary Insights from Sırçalıtepe. Anadolu Araştırmaları 24, 67-92.
• Balcı, S., Altınbilek-Algül, Ç., Mouralis, D. (2022). Sırçalıtepe. Y. Nishiaki, O. Maeda, M. Arimura (Ed.) Tracking the Neolithicin the Near East. Lithic Perspectiveson it’s Origins, Development and Dispersals. The Proceedings of the 9th International Conference of the PPN Chipped Stone and Ground Stone Industries of the Near East, Tokyo, 12th-16th November 2019. Sidestone Press.
• Balkan-Atlı, N. (1994). The Typological Characteristics of Aşıklı Höyük Chipped Stone Industry. H. G. Gebel, S. F. Kozlowski (Ed.) Neolithic Chipped Stone Industries of the Fertile Crescent. Ex Oriente.
• Balkan-Atlı, N. (2008). Prehistoric Obsidian Mining in Göllü Dağ. Ü. Yalçın, H. Özbal, A. G. Paşamehmetoğlu (Ed.) Ancient Mining in Turkey and the Eastern Mediterranean. Atılım Üniversitesi.
• Balkan-Atlı, N., Binder, D. (2001). Obsidian Exploitation and Blade Technology at Kömürcü-Kaletepe (Cappadocia, Turkey). I. Caneva, C. Lemorini, D. Zampetti, P. Biagi (Ed.) Beyond Tools. Redefining the PPN Lithic Assemblages of the Levant. Ex Oriente.
• Balkan-Atlı, N., Binder, D. (2007). Kömürcü-Kaletepe Obsidiyen İşliği. M. Özdoğan, N. Başgelen (Ed.) Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bıçakçı, E., Faydalı, E. 2002. Tepecik-Çiftlik 2000 Yılı Çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı 23(2), 29-38.
• Bıçakçı, E. 2022. A Conspectus on the Status of Tepecik-Çiftlik Excavation (Cappadocia): Intersite and Regional Outcomes and Prospects. P. F. Biehl, E. Rosenstock (Ed.) 6000 BC Transformation and Change in the Near East and Europe. Cambridge University Press.
• Binder, D., Grautze, B., Mouralis, D., Balkan-Atlı, D. (2011). New Investigations of the Göllüdağ Obsidian Lava Flow System: A Multi-Disciplinary Approach. Journal of Archaeological Science 38, 3174-3184. Çiner, A., Aydar, E. (2019). A Fascinating Gift from Volcanoes: The Fairy Chimneys and Underground Cities of Cappadocia. C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, N. Kozancı (Ed.) Landscape and Landforms of Turkey. Springer.
• Dhont, D., Chorowicz, J., Yürür, T. Froger, J. L., Köse, O., Gündoğdu, N. (1998). Emplacement of Volcanic Vents and Geodynamics of Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 33-54.
• Doğan, U. (2021). Kapadokya, Zamanda Yolculuk. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Duru, G., Özbaşaran, M. (2005). A Non-Domestic Site in Central Anatolia. Anatolian Antiqua 13, 15-28.
• Ercan, T. Şaroğlu, F., Kuşçu, İ. (1996). Features of Obsidian Beds by Volcanic Activity in Anatolia since 25 milion years BP. Ş. Demirci, A. Özer, G. D. Summers, (Ed) Archaeometry 94 The Proceedings of the 29th International Symposium of Archaeometry. Tubitak.
• Erdağ, D. Ş., Tüysüz, O., Akyüz, S. (2009). Ecemiş fay Zonu’nun Morfotektonik Özellikleri ve Morfometrik Analizi. İTÜ Dergisi 8 (5), 67-79.
• Esin, U., Harmankaya, S. (1999). Aşıklı. M. Özdoğan, N. Başgelen (Ed.) Neolithic in Turkey The Cradle of Civilization New Discoveries. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Esin, U., Harmankaya, S. (2007). Aşıklı Höyük. M. Özdoğan, N. Başgelen (Ed.) Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Godon, M., Özbudak, O. (2022). The Downturn in Tepecik-Çiftlik’s Ceramic Production Continuity: An Insight Toward the Rapid Emergence of Supra-Regional Homogenity in Ceramic Style. P. F. Biehl, E. Rosenstock (Ed.) 6000 BC Transformation and Change in the Near East and Europe. Cambridge University Press.
• Güngördü, F. V. (2021). Avla Dağ’da Yeni Dönem Tarihöncesi Araştırmaları: İlk Gözlemler. Anadolu Araştırmaları 25, 1-25.
• Güngördü, F. V. (2022a). Merkezi Volkanik Kapadokya Bölgesi’nin Tarihöncesi Üzerine Yeni Gözlemler-Nenesu Projesi Araştırmaları. C. Atilla, Y. Alkan, Uzunel, A. T., Koyun, G. (Ed). Orta Anadolu Arkeoloji, Antropoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları. Myrina Yayınları.
• Güngördü, F. V. (2022b). Topraktepe a Middle Chalcolithic Site in Avanos, Nevşehir; 2020-2021 Archaeological Survey Results. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 57, 28-45.
• Güngördü, F. V. (2022c). Arkeolojik Yüzey Araştırmalarında Dijital teknolojilerin Kullanımı: Nenesu Projesi Örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dijitalleşme Özel Sayısı 142-150.
• Güngördü, F. V., Başoğlu, O. (2019). Kızılırmak Nehri Kenarında Bir Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşimi: Sofular Höyük. Olba 27, 41-60.
• Kayacan, N. (2003). Chipped Stone Industry of the Neolithic Site of Musular (Cappadocia): Preliminary Results. Anatolia Antiqua 11, 1-10.
• Kayacan, N., Goring-Morris, A. N., Duru, G., Özbaşaran, M. (2022). A Prehistoric Survey in Cappadocia and a New Early Holocene Site, Balıklı. Preliminary Insights into the Local Chipped Stone Industries. Y. Nishiaki, O. Maeda, M. Arimura (Ed.) Tracking the Neolithicin the Near East. Lithic Perspectiveson it’s Origins, Development and Dispersals. The Proceedings of the 9th International Conference of the PPN Chipped Stone and Ground Stone Industries of the Near East, Tokyo, 12th-16th November 2019. Sidestone Press.
• Kopar, İ. Çelik, M. A., Bayram, H. (2018). Kapadokya Volkanik Provensi’ndeki Volkan Röylefinin Antropojenik Degradasyonu Üzerine Bir Analiz. Türk Coğrafya Dergisi 71, 37-46.
• Kulakoğlu, F., Kangal, S. (2010). Anatolia’s Prologue Kültepe Kanesh Karum. Assyrians in Istanbul. Kayseri Büyükşehir Belediyesi
• Leute, U. (1987). Archaeometry, An Introduction to Physical Methods in Archaeology and the History of Art. VHC.
• Moualis, D., Aydar, E. Türkecan, A., Kuzucuoğlu, C. (2019). Quaternary Volcanic Landscapes and Prehistoric Sites in Southern Cappadocia: Göllüdağ, Acıgöl and Hasandağ. C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, N. Kozancı (Ed.) Landscape and Landforms of Turkey. Springer.
• Özbaşaran, M., Duru, G., Kayacan, N., Erdoğdu, B., Buitenhuis, H. (2007). Musular 1996-2004 Genel Değerlendirme. M. Özdoğan, N. Başgelen (Ed.) Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Özbaşaran, M., Duru, G., Stiner, M. (2018). The Early Settlement at Aşıklı Höyük. Essays in Honor of Ufuk Esin. Ege Yayınları.
• Öztan, A. (2002). Köşk Höyük: Anadolu Arkeolojisine Yeni Katkılar. Tüba-Ar 5, 55-69.
• Öztan, A. (2007). Köşk Höyük: Niğde-Bor Ovası’nda Bir Neolitik Yerleşim. M. Özdoğan, N. Başgelen (Ed.) Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Renfrew, C., Dixon, J. E., Cann, J. R. (1966). Obsidian and Early Cultural Contact in the Near East. Proceedings of Prehistoric Society 32, 30-72.
• Slimak, L., Dinçer, B. (2007). Kaletepe Deresi 3. Orta Anadolu’da Tabakalanma Veren Bir İlk Paleolitik Çağ Yerleşmesi. Tüba Ar 10, 33-47.
• Todd, I. A. (1980). The Prehistory of Central Anatolia I The Neolithic Period. Paul Aström Förlag.
• Todd, I. A., Pasquare, G. (1965). The Chipped Stone Industry of Avla Dağ. Anatolian Studies 15, 95-112.
• Toprak, V. (1998). Vent Distribution and its relation to regional tectonics, Cappadocian Volcanics, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 55-67.
• Whittaker, J. C. (1994). Flint Knapping: Making & Understanding Stone Tools. University of Texas Press