II. Abdülhamit Devrinde Osmanlı-Japonya ilişkileri bağlamında Ertuğrul Firkateyni’nin batışı ve H.1308/M. 1891 yılında Almanya ve Japonya’dan gelen resmi görevlilere yapılan harcamalar

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: Türkiye-Japonya İlişkileri 100. Yıl Özel Sayısı, 123 - 149

Meral Şahin

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1522516

Öz

Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid (1876-1909) yüzyılın getirdiği koşullar altında Rusya ve İngiltere karşısında bir müttefik devlet arayışı içerisinde olmuştur. Türk-Japon dostluk ilişkilerinin gelişmesine vesile olan adım böylece atılmış, Japon İmparatorunun gönderdiği heyete karşılık vermek ve ikili ilişkileri geliştirmek amacıyla deniz kuvvetlerinden oluşan bir heyetle bu ziyarete karşılık verilmiştir.
II. Abdülhamid, saltanatı boyunca eğitim ve öğretim faaliyetlerine son derece önem vermiş, pek çok eğitim kurumu onun destek ve teşvikiyle öğretime başlamıştır. II. Abdülhamid deniz kuvvetleri personelinin yetişmesine de özel bir önem vermiştir. Bahriyelilerden oluşan ve eğitim faaliyeti için Japonya’ya gönderilen Ertuğrul Firkateyni dönüş yolculuğu sırasında Japonya sularında batmıştır. Kazada pek çok gemi personeli hayatını kaybetmiştir. Batan gemiden sağ kalanları İstanbul’a getirmek üzere Japonya’dan gelen iki gemideki resmi görevlilere İstanbul’da bulundukları süre içerisinde yakın ilgi ve alaka gösterilmiştir. Personeller en iyi şekilde ağırlanmış ve kendilerine çeşitli hediyeler takdim edilmiştir.
Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan H.1308/M.1891 tarihli ve 14537 numaralı Hazine-i Hassa’da kayıtlı bulunan bir defter kullanılmıştır. Defterin içeriğinde Ertuğrul Firkateyni’nin batması sonrası kazadan kurtulmuş bulunan gemi personelini İstanbul’a getiren iki vapur ile gelen Japon üst rütbeli komutanlar ve diğer subaylardan oluşan personele yapılan harcamalar kaydedilmiştir. Aynı defterde, Almanya İmparatorunun gönderdiği hediyeyi Sultana takdim eden Miralay rütbesindeki resmi görevlinin ağırlanması ile ilgili yapılan harcamalar da bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Japonya, Ertuğrul Fırkateyni, II. Abdülhamid, Masraf Defteri

The sinking of the Ertuğrul Frigate in the context of Ottoman-Japanese relations during the reign of Abdulhamid II and the expenses made to the officials coming from Germany and Japan in 1308 H./1891 AD

Öz

The Ottoman Sultan Abdulhamid II (1876-1909) sought an ally against Russia and England, under the conditions brought by the century. This led to the development of friendly relations between Turkey and Japan, and a naval delegation was sent in response to the delegation sent by the Japanese Emperor and to further develop bilateral relations.
Throughout his reign, Abdulhamid II placed great importance on education and teaching activities, with many educational institutions starting operations with his support and encouragement. Abdulhamid II also gave special importance to the training of naval personnel. The Ertuğrul Frigate, which was composed of naval personnel and sent to Japan for educational purposes, sank in Japanese waters during its return journey. Many crew members lost their lives in the disaster. Two ships carrying official representatives from Japan came to Istanbul to bring the survivors of the sunken ship, and these officials were given close attention and care during their stay in Istanbul. The personnel were well-received and given various gifts.
This study uses a ledger registered in the Hazine-i Hassa (Privy Purse) dated H.1308/M.1891 and numbered 14537, located in the Ottoman Archives of the Presidency of the Republic of Turkey, Directorate of State Archives. It records the expenditures made for the personnel, including high-ranking Japanese commanders and other officers, who came with two ships bringing the survivors of the Ertuğrul Frigate to Istanbul. The same ledger also contains expenditures related to the hosting of a high-ranking official with the rank of Miralay, who presented a gift from the German Emperor to the Sultan.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Japan, Ertuğrul Frigate, Abdulhamid II, Expense Ledger

Kaynakça

• BOA. HH. d. Hazine-i Hassa Defterleri, 14537. (H. 13.09.1308/M. 22.04.1891/R. 10 Nisan 1307).
• Akkemik, K. A. (2019). Japonya’nın İktisadi ve Sosyal Tarihi Savaş Öncesi Dönem (~1945), C. 1, (Yayına Hazırlayan: Cem Tüzün), Bilgi Üniversitesi Yayınları, Haziran İstanbul.
• Armaoğlu, F. (1984). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları No: 252, Tarih Dizisi No: 17, 2. Baskı, Ankara.
• Aslan, C. E., (2023), Geç Osmanlı Dönemi Basınında Bir Merak Unsuru ve Rol Model Olarak Japonya, Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo, Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Arslan, M. M., (1992). 1890 Ertuğrul Faciası, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Bir Dostluk Öyküsü Belgelerle Türk-Japon İlişkileri, (2011). (Haz. Cihan, A. & Hülagü, M. M. Erciyes Üniversitesi Yayınları, Aralık.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Eski ve Yeni Harflerle, Aydın Kitabevi Yayınları, 31. Baskı, Ankara.
• Dündar, A. M, (2011). Türk Cumhuriyetleri’nin Bağımsızlıklarının 20. Yılında Japonya’nın Orta Asya Politikaları-Rapor, (Ed: M. Yılmaz), Ahmet Yesevi Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi No: 9, Ankara, Ekim.
• Dündar, A. M. (2011). Panislamizm’den Büyük Asyacılığa: Osmanlı İmparatorluğu, Japonya ve Orta Asya, Ötüken Neşriyat Yayınları No: 654, 2. Basım, Kasım İstanbul.
• Esenbel, S. (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları, İletişim Yayınları No: 1712, Tarih Dizisi No: 71, 1. Baskı, İstanbul.
• Göktaş, H. (2012). 191 Numaralı Isparta Şer‘iyye Sicili (H. 1282-1283/M. 1865-1867)’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Güvenç, B. (1983). Japon Kültürü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İkinci Baskı, Ankara.
• Ichikawa, Japonya Tarih-i Siyasîsi, (2007), (Haz: Dündar, A. M. & Eriş, M. Ü.), Türk-Japon Kültürünü Araştırma ve Dayanışma Derneği Kültür Yayınları, Ankara,
• Ilgaz, A. H. F.& Ilgaz, H. (2012) Ertuğrul Firkateyni, Türk Şehitlikleri İmar Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kaplan E. S., (2019). İkinci Dünya Savaşı Öncesi Japonya’nın Güney Siyasetinde Nanshinron (1868-1945), Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Japon Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Küçükyalçın, E. (2013). Samuraylar Çağı Dönüm Noktalarıyla Japon Tarihi, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Lee, H.&İlhan, İ. S. (1989). Osmanlı-Japon Münasebetleri ve Japonya’da İslamiyet, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Matsutani, H. (2009). Japonya’nın Dış Politikası ve Türkiye, T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları No: 26, Temmuz, İstanbul.
• Mütercimler, E. (t.y.). Ertuğrul Faciası 21. Yüzyıla Doğru Türkiye-Japonya İlişkisi, Alfa Basım Yayınları,
• Nagata, Y. (2001). Japonya: Japonya-Osmanlı İlişkileri, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul, 574-576.
• Özcan, N. (2020). Muzıka-yi Hümâyun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, Ankara, 420-422.
• Öztan, G. Gürkan. (2011). Ezeli Düşman İle Hesaplaşmak: Türk Sağında Moskof İmgesi, Toplum ve Bilim, S. 121, Birikim Yayınları, İstanbul, 79-99. Resmi Gazete, No: 2415, 31 Mayıs 1933, s. 2571.
• Sicim, E. (2013). Türkiye’deki Japon Algısına Bir Kaynak Olarak Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Ertuğrul Firkateyni Faciası, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları (Japon Dili ve Edebiyatı) Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Sürmeli, S. (2023). Ertuğrul Faciasından Kurtulan Çarkçı Yüzbaşı Mehmed Ali (Balkır)’ın Hatıraları, History Studies, Volume: 15, Issue: 2, Mayıs, 171-195.
• Şahin, Ş. U. (2004). Ertuğrul Firkateyni’nin Japonya Yolculuğuna Dair Bir Belge, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XIX, Sayı: 1, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İzmir, Temmuz, 93-99.
• Şahin, F. Ş. U. (2001). Türk-Japon İlişkileri (1876-1908), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şemseddin Sami, (2015). Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle), (Haz: Gündoğdu, R. & Adıgüzel, N. & Önal, E. F.), İdeal Kültür Yayıncılık, 4. Baskı İstanbul.
• Toğral, T. (2010). Osmanlı Sarayı’nda Japonlar ve Eserleri, Milli Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi, Sayı: 6, Türkiye Büyük Millet Meclisi Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını, İstanbul, 145-157.
• Türkçe Sözlük, (1988). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları No: 549, Yeni Baskı, C. 2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Uçarol, R. (2010). Siyasi Tarih (1789-2010), Der Yayınları, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 8. Basım, İstanbul.
• https://hintce-turkce.cevirsozluk.com/ceviri10/220779789-katora (Erişim Tarihi: 22.07.2024).
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91242---0007.jpg (Erişim Tarihi: 16.07.2024)
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91222---0061.jpg (Erişim Tarihi: 16.07.2024)
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91222---0062.jpg(Erişim Tarihi: 16.07.2024).
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91222---0080.jpg(Erişim Tarihi: 16.07.2024).
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91222---0081.jpg(Erişim Tarihi: 16.07.2024).
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/91222---0079.jpg(Erişim Tarihi: 16.07.2024).