Turkish and Japanese ütopias: Return Home or Loss of Homeland

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: Türkiye-Japonya İlişkileri 100. Yıl Özel Sayısı, 51 - 65

Nuray Akdemir

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1526051

Öz

Utopia first emerged as a genre in literature with the work Utopia by the English writer and statesman Thomas More, published in 1516. More's novel Utopia, in which he critically approached the problems in the social, economic and political life of English society in the 16th century and proposed an alternative society model within completely rational boundaries. This work pre-existed comparable texts in the corpus of Turkish (Tanzimat period) or Japanese (Meiji period) literature, which occurred in parallel with modernization processes. The Utopian genre began for Turkish and Japanese writers in the 19th century, in a similar way, when modernization was a key historical feature in both literatures. In the modernization period, when translations from Western literature were made, features of Western utopias became noticeably disseminated. Although they were initially considered as intellectual tools for the construction of an ideal modern society in both nations, they transformed the basic principles and ideals of Western utopias in a way that were deemed appropriate to their own cultural and historical contexts over time. In this environment, Haruo Satō's Beautiful Town and Memduh Şevket Esendal's Yurda Dönüş (Back to the Homeland) utopias will be examined to analyze how both works adapted and reshaped Western utopias within the framework of their national identities and social dynamics. Satō and Esendal presented their critiques of their societies in the modernization process and their ideal society models, taking into account their own cultural contexts.

Anahtar Kelimeler

Utopia, Meiji, Republic, Haruo Satō, Memduh Şevket Esendal

Türk ve Japon ütopyaları: Yurda Dönüş veya Yurdun Kaybı

Öz

Ütopya, İngiliz yazar ve devlet adamı Thomas More’un 1516 yılında yayımlanan Utopia adlı eseriyle edebiyatta bir tür olarak ilk kez ortaya çıkmıştır. More’un 16. yüzyılda İngiliz toplumunun sosyal, ekonomik ve siyasal yaşamındaki sorunlarına eleştirel bir yaklaşım getirerek, tamamen rasyonel sınırlar içerisinde alternatif bir toplum modeli önerdiği Utopia tarzında bir roman modernleşme süreçlerinin başladığı Tanzimat ve Meiji Dönemleri öncesi Türk ve Japon edebiyatlarında yazılmamıştır. Bu türde romanlar her iki edebiyatta da Batının yoğun etkisi altında modernleşme dönemlerinin yaşandığı 19. yüzyılda yazılmaya başlamıştır. Bu dönemde her iki ulusta da ilk çevirilerin özellikle Batı edebiyatından ütopyaların olması dikkat çekicidir. Bu ütopyalar hem Türkiye’de hem de Japonya’da başta ideal modern bir toplum inşası için entelektüel araçlar olarak düşünülse de zaman içinde Batı ütopyalarının temel ilkelerini ve ideallerini, kendi kültürel ve tarihsel bağlamlarına uygun bir şekilde dönüştürmüşlerdir. Bu bağlamda Haruo Satō’nun Güzel Şehir ve Memduh Şevket Esendal’ın Yurda Dönüş ütopyaları incelenerek, her iki eserin kendi ulusal kimlikleri ve toplumsal dinamikleri çerçevesinde Batı ütopyalarının nasıl adapte edildiği ve yeniden şekillendirildiği analiz edilecektir. Satō ve Esendal, kendi kültürel bağlamlarını dikkate alarak, modernleşme sürecindeki toplumlarına yönelik eleştirilerini ve ideal toplum modellerini sunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Ütopya, meiji, cumhuriyet

Kaynakça

• Canbaz Yumuşak, F. (2012). Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği. Bilig, 61, 47-70.
• Davis, J. C. (2017), Tomas More’un Utopia’sı: Kaynaklar, Miras ve Yorumlama. G. Claeyes (Ed.), Cambridge Edebiyat Araştırmaları Ütopya Edebiyatı, (ss. 37-70). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dodd, S. (2016). Space and Time in Modern Japanese Literature, L. Douglas (Ed.), Routledge Handbook of Modern Japanese Literature, (ss. 13-25). Routledge.
• Dutton, J. (2017), “Batılı Olmayan” Ütopya Gelenekleri, G. Claeyes (Ed.), Cambridge Edebiyat Araştırmaları Ütopya Edebiyatı, (ss. 313-359). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Elgül, C. (2011). A Utopian Journey in Turkish: From non-translation to retranslation. [Yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Esenbel, S. (2000). Türk ve Japon modernleşmesi: ‘Uygarlık süreci’ kavramı açısından bir mukayese, Toplum ve Bilim, 84, 18-36.
• Esendal, M. Ş. (2023). Uzak Bir Ülke, Yapı Kredi Yayınları.
• Exley, C. (2010). The Crypt in the City: Satō Haruo’s Monument to E. A. Poe. Japan Review, 22, 125-135.
• Gariper, C. (2018). Türk Edebiyatının Yenileşmesinde Çevirinin Rolü ve Recep Vahyî’nin Batı Dillerinden Yaptığı Çeviriler. Aydın Türklük Bilgisi, 4(7), 11-28.
• Huang, H. H. (2018). Distinguishing Patterns of Utopia and Dystopia, East and West, [Doctoral dissertation, The University of South Florida]. Digital Commons
• İnalcık, H. (1963). Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi, Belleten, 27(108), 625-632.
• Kato, Ş. (2012). Japon Edebiyatı Tarihi, (O. Baykara, Çev.), Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Kaynardağ, A. (1993). Türk Yazın ve Düşünce Tarihinde Ütopya. Varlık, 1025, 12-13.
• Kılıç, E. (2004). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Edebi Ütopyalara Bir Bakış. Kitap-lık, 76, 73-87.
• Koon-ki, H. (1991). Japanese Search of Happiness: A Survey of the Utopian in Japan. Oriens Extremus, 34(1), 202-214.
• Kumar, K. (2005). Ütopyacılık, (A. Somel, Çev.), İmge Kitabevi Yayınları.
• Kumar, K. (2006). Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşıütopya, (A. Galip, Çev.), Kalkedon Yayınları.
• Maeda, A. (2004). Text and the City Essays on Japanese Modernity. Duke Univesrty Press.
• Moichi, Y. (1999). Japanese Utopian Literature from the 1870s to the Present and the Influence of Western Utopianism. Utopian Studies, 10(2), 89-97.
• Oğuzhan, A. Ü. (2007). Türkiye’de Modernleşmenin Oluşumu ve Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Batılılaşma Olgusu: “Kiralık Konak”, “Sözde Kızlar”, “Yaprak Dökümü”, Türk Yılı Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 55(1), 111-144.
• Pohl, N. (2017). More’dan Sonra Ütopyacılık: Rönesans ve Aydınlanma. G. Claeyes (Ed.), Cambridge Edebiyat Araştırmaları Ütopya Edebiyatı, (ss. 71-111). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sargent, L. T. (1994). The Three Faces of Utopianism Revisted, Utopian Studies, 5(1), 1-37.
• Satō, H. (1973). Utsukushiki Machi. Satō Haruoshū Shinchosha Nihonbungaku 12, Shinchosha.
• Trahair, R. C. (1999). Utopias and Utopians: An Historical Dictionary, Westport, Greenwood Publishing.
• Tōru, I. (2008). Nihonkotenbungaku no Yūtopia, Yūtopia no Bungaku Sekai, Keio Universty Press.
• Urgan, M. (2018), Thomas More’un Yaşamı ve Utopia’nın İncelenmesi, Utopia, Türkiye İş Bankası Yayayınları.
• Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları, Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yui, A. (2008). Atarashikumura: The Intellectual and Literary Context of a Taishō Utopian Village. Japan Review, 20, 203-230.
• Yui, A. (2008). A new map of hell: Satō Haruo’s dystopian fiction. Japan Forum, 21, 53-73.
• Gerbert, E. (1996). Beautiful Town Stories and Essays by Sato Haruo. University of Hawai’i Press.