How aware are the electronic books in TRT Child E-library for children between 3-5 years old about gender equality?

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 973 - 991, 29.09.2024

Emel Çelikoğlu Mine Koyuncu Şahin

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1418823

Öz

In this study, it is aimed to examine the books in the Child’s Electronic Library of the Turkish Radio and Television Corporation (TRT) in terms of gender equality. For this purpose, 34 digital stories that appeal to the 3-5 age group in the category of "Through Life" in the TRT Child E-Library were examined. The study is qualitative research and a document review form was used to collect data. When the visibility of male and female characters in the books is examined, it is found that 355 women and 737 men; it was found that men were more prominent. When women and men are examined in terms of occupations, women are shown in 10 different occupations; men are shown in 30 different occupations. When the appearance and accessories / personality traits are examined, it has been determined that the stereotypes attributed to men and women are still there. As a result, findings inconsistent with gender equality were found in the books in the TRT Child E-Library. Suggestions have been made that the books in the e-library can be reviewed by experts and necessary arrangements can be made in accordance with gender equality, and that publishing houses that publish children's books can come together under the roof of TRT Child E-Library and work together to reach children with books that are suitable for the qualities of children's picture books.

Anahtar Kelimeler

Preschool, Digital Books, Gender Equality, Children

TRT Çocuk E- Kitaplığı 3-5 yaş arası çocuklara yönelik elektronik kitaplar toplumsal cinsiyet eşitliğine ne kadar duyarlı?

Öz

Bu çalışmada Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Çocuk Elektronik Kütüphanesi’ndeki kitapların toplumsal cinsiyet eşitliği bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda TRT Çocuk E-Kütüphanesi’nde bulunan “Hayatın İçinden” kategorisindeki 3-5 yaş grubuna hitap eden 34 dijital hikâye incelenmiştir. Çalışma, nitel bir araştırma olup, verilerin toplanmasında dokuman inceleme formu kullanılmıştır. Kitaplardaki kadın ve erkek karakterlerin görünürlüğü incelendiğinde, 355 kadın, 737 erkek olduğu; erkeklerin daha çok ön planda tutulduğu saptanmıştır. Kadın ve erkekler meslekler açısından incelendiğinde kadınlar 10 farklı meslek türünde gösterilirken; erkekler 30 farklı meslekte gösterilmiştir. Dış görünüş ve aksesuarlar/kişilik özellikleri incelendiğinde kadın ve erkeklere atfedilen kalıp yargıların dışına çıkılmadığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak TRT Çocuk E-Kitaplığı’ndaki kitaplarda toplumsal cinsiyet eşitliğine uygun olmayan bulgulara rastlanmıştır ve bu konuda; e-kütüphanedeki kitaplar uzmanlar tarafından incelenerek üstünde toplumsal cinsiyet eşitliğine uygun gerekli düzenlemeler yapılabileceği, çocuk kitapları basımı yapan yayınevlerinin TRT Çocuk E-Kütüphanesi çatısı altında bir araya gelerek resimli çocuk kitapları niteliklerine uygun kitapların çocuklara ulaşması konusunda birlikte çalışabileceği gibi önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, Okul öncesi, Dijital Kitaplar, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

Kaynakça

• Akkaya Alıcı, Y. (2022). Okul Öncesi Çocuklar İçin E-Kitap ile Bütünleştirilmiş Sürdürülebilirlik Eğitimi.. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Aktaş Arnas, Y. (2005). 3-18 Yaş grubu çocuk ve gençlerin interaktif iletişim araçlarını kullanma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(4), 59.
• Akyüz, A. Ve Akbaytürk, T. (2006). Konsorsiyumlarda Elektronik Kitap Sağlama Modelleri ve Türkiye Örneği: eBrary. İçinde; “Türkiye’ de İnternet” Konferansı Bildirileri. 21- 23 Aralık 2006, Ankara, 227- 234.
• Avelar, D., Dore,R.A., Schwichtenberg, A.J., Roben, C.K.P., Pasek, K. H., Golinkof, R. M., (2022). Children and parents’ physiological arousal and emotions during shared and independent e-book reading: A preliminary study. International Journal of Child- Computer Interaction, 33, 100507.
• Aytaş, G. (2003) Okuma Gelişiminde Çocuk Edebiyatının Rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177005. (Erişim Tarihi: 08.05.2023)
• Bağçeli Kahraman, P. ve Özdemir, H. (2019). Resimli Çocuk Kitaplarının Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64 - 85. 10.29329/mjer.2019.185.4.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), Cilt 5, Sayı 2, 368-388.
• Batmaz, Ö. (2021). Resimli çocuk kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliğine bir bakış. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-18.
• Bozkurt Yükçü, Ş., İzoğlu Tok, A. ve Bencik Kangal, S. (2019). Çocuk edebiyatının geldiği son nokta: Okul öncesi dönem resimli e-kitaplara gelişimsel bir bakış. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3, (1), 139-164.
• Bozkurt, A. ve Bozkaya, M. (2013). Etkileşimli E- Kitap: Dünü, Bugünü ve Yarını. Akademik Bilişim, 2013.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çocuk ve Gençlik Derneği (bt). Yılın En İyi Resimli Öykü Kitabı Ölçütleri. https://cgyd.org/ (Erişim Tarihi: 18.04.2023)
• Coşkun Sayer, R., (2007). Çocuk Kütüphanelerinde Elektronik Yayınların Kullanımı ve Yaygınlaştırılması. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Çakmak Güleç, H. Ve Geçgel, H. (2012). Çocuk Edebiyatı: Okul Öncesinde Edebiyat ve Kitap. (İkinci Baskı). Kriter Yayınevi.
• Çatal, D. (2008). Çocuk Hikaye Kitaplarının E-Kitap Olarak İnternet Ortamında Yapılandırılması ve Billur Köşk İle Elmas Gemi Masalı İçin Uygulama Çalışması. [Sanatta Yeterlilik].Hacettepe Üniversitesi.
• Çelikten, H., (2022). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Yeniden İnşası Sürecinde Masallar: “Eşit Masallar” Örneği. Folklor Akademi Dergisi. Cilt:5, Sayı:3, 738 – 751.
• Daş, A., Yıldırım, G., Bölen, M. C., ve Çeliker, O. (2013). Etkileşimli e-kitapların tasarım aşamalarının incelenmesi ve tasarım farklılıklarının belirlenmesi. Akademik Bilişim 2013 – XV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 23-25 Ocak 2013 – Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Davarcı, Y. & Zengin, Z. S. (2021). Din Dersi Ders Kitapları Görsellerinde Toplumsal Cinsiyet Üzerine Bir Analiz . Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 0 (12) , 283-300 . DOI: 10.53112/tudear.981599.
• De Jong, M. (2003). How Well Studied are Electronik Books to Supporting Literacy? Journel of Early Childhood Literacy, 3(2).
• Demirel Uzun, F. (2019). Okul Öncesi Çocuklarına Yönelik Etkileşimli Elektronik Kitaplar İçin Tasarım Kurallarının Belirlenmesi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dilek, A. (2014). 4-6 Yaş Çocuk Öykülerindeki Kadın Kahramanların Mesleksel Analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
• Dökmen, Z. Y. (2009). Toplumsal Cinsiyet: Sosyal- Psikolojik Açıklamalar. Remzi Kitabevi.
• Ersan, M. (2016). Tablet ortamında resimli çocuk kitapları; biçim ve içerik özellikleri üzerine bir inceleme. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(2), 148 - 158.
• Eşitbiz. (2022). Öğretmen Uygulama Kitapçığı. Öğretmen Akademisi Vakfı. orav.org.tr
• Gemici, H. (2000). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik. Kök Yayıncılık.
• Gökmen, B. (2017). Ödüllü Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Çocuk Edebiyatının Temel Öğeleri Bakımından İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Hareket, D., ve Dündar, H. (2023). Çocuk Hikâye Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Unsurları: Ayşegül Kitap Serisi Örneği Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 3(5), 8-37.
• İpşiroğlu, Z. (1997) Eğitimde Yeni Arayışlar. Adam Yayıncılık.
• Kaynak, D., & Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi, (72), 67-86.
• Kaynak, D. (2017). Okul Öncesi Hikâye ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Kirişçigil Doğan, F. (2012). Okul Öncesi Dönemde Masal Öğretiminde İnsancıl (Hümanist) ve Teknolojik (E-Kitap) Yöntemlerinin Karşılaştırılması. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Korat, O., ve Shamir, A. (2008). The educational electronic book as a tool for supporting children’s emergent literacy in low versus middle SES groups. Computers and Education, 50(1), 110-124.
• Köseler, F. (2009). Okul Öncesi Öykü ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet olgusu. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Küçükoğlu, E. (2020). Okul Öncesi İşitsel İşlemleme Testi (İşte)’Nin Geliştirilmesi ve E-Kitap Materyallerinin 60-72 Aylık Çocukların İşitsel İşlemleme Becerine Etkisinin İncelenmesi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Marshall, N. L., Robeson, W. W., & Keefe, N. (1999). Gender Equity in Early Childhood Education. Young Children, 54(4), 9–13. http://www.jstor.org/stable/42727654
• Navaro, L. (1999). Tapınağın Öbür Yüzü. Remzi Kitabevi.
• Odabaş, H. (2019). İnteraktif E-Kitapların Okul Öncesi Çocukların Öğrenme Becerilerine Yansımaları. İçinde; İkinci Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu: Çocuk Kütüphanelerinde Okul Öncesi Dönem, 16-19 Ekim 2019, İstanbul.
• Önder, I. (2010). Elektronik Kitap Olgusu ve Türkiye’de Durum. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Özel, E. N. (2020). Yaratıcı Endüstrilerde Çocuklara Yönelik Etkileşimli E- Kitapların Tasarım Öğelerinin Değerlendirilmesi. [Sanatta Yeterlilik]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (Çev. Ed. M. Bütün & S. B. Demir). Pegem Akademi.
• Sever, S. (2002). Çocuk Kitaplarına Yansıtılan Şiddet (Milli Eğitim Temel Yasası ve Çocuk Haklarına Dair Sözleme Bağlamında Bir Değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35, 1-2.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Kök Yayıncılık.
• Sever, S. (2011). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Karakter Çerçevesinin oluşturulmasında Cinsiyet Rollerinin Sunuluşu, 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. 05- 07 Ekim 2011, Ankara, 691- 703.
• Sever, S. (2012). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Karakter Çerçevesinin Oluşturulmasında Cinsiyet Rollerinin Sunuluşu. İçinde; 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 05- 07 Ekim 2011, Ankara, 691- 703.
• Sak, R.., Sak, İ. T. Ş., Şendil, Ç. Ö., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Shamir, A., & Korat, O. (2015). Educational electronic books for supporting emergent literacy of kindergarteners at-risk for reading difficulties—What do we know so far?. Computers in the Schools, 32(2), 105-121.
• Şahin, D. (2021). Tübitak Popüler Bilim Yayınları 3-6 Yaş Çocuk Kitaplığının Toplumsal Cinsiyet Yönünden İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Şahin, D. & Özaydınlı, B. (2023). Tübitak Resimli Çocuk Kitaplarının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi . Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 36 (1) , 255-285 . DOI: 10.19171/uefad.1171382
• Şenol, N. (2000). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik. Kök Yayıncılık
• Şeren, N., Aydoğmuş, M. ve Ateş, S. (2022). Resimli Çocuk Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri: Okuyan Balık Elektronik Kütüphanesi Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2399-2440.
• Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul Öncesinde Çocuk, Edebiyat ve Kitap. Ya-pa Yayınları.
• UNICEF (2017). Gender equality: Glossary of terms and concepts. https://www.unicef.org/rosa/media/1761/file/Genderglossarytermsandconcepts.pdf
• Yalçıntaş-Sezgin, E. Ve Ulus, L. (2017). The early literacy at preschool education: The book or the e-book?. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 16(4), 77-83.
• Yener, T. (2020). Okul Öncesi Hikâye Kitaplarındaki Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Kitabın Metinsel İçeriği ve Kitabın Resimleri Açısından İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız Taşdemir, C. ve Ata Doğan, S. (2023). Çocuklar için Bir E-Kitap Uygulaması: TRT Çocuk Kitaplık. Türk Kütüphaneciliği, 37(1), 29-50.