Socioeconomic structure in Derinkuyu (Melekobi) in 1831 population records

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 1124 - 1145, 29.09.2024

Fatih Abanoz

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1465269

Öz

Population, meaning individual or person, comes from the Arabic word "Nefs" and means the community of people living in a region or country. Population is the dynamism of a region and allows us to obtain detailed results in terms of quantity and quality. In other words, the population of any place provides enlightening information about the economic, social and sociocultural structure of the region. In this respect, population censuses are an important reality in terms of analysis of regions. Population also plays an important role in shedding light on past periods. Especially for people who do research on ancestry, where the family elders come from, their economic pursuits, family structures, etc. Elements such as are learned. In this regard, the Ottoman Empire has carried out an important work in terms of accessing the mentioned information with the first population censuses carried out during the II. Mahmud period in the first half of the 19th century and the books in which these censuses were recorded. These censuses, which were held in most regions of the Ottoman Empire, were also carried out 6 times between 1831 and 1845 in the Derinkuyu (Melekobi) region, which is now a district of Nevşehir province. In this study, based on the censuses carried out for the first time in 1831, the number of Muslim and non-Muslim people living in the Derinkuyu region, the number of households, the names, nicknames, professions, typological features of the household elders, and the names and ages of other household members are expressed and compared to other regions. A socio-economic evaluation was made.

Anahtar Kelimeler

Derinkuyu, Melekobi, Population, Muslim, Non-muslim.

1831 nüfus kayıtlarında Derinkuyu (Melekobi)’da sosyoekonomik yapı

Öz

Birey veya kişi manasında olan nüfus, Arapça “Nefs” kelimesinden gelmekte olup, bir bölgede veya ülkede yaşayan insan topluluğu demektir. Nüfus, bir bölgenin dinamizmi olmakla birlikte nicelik ve nitelik açısından detaylı sonuçlar elde etmemizi sağlar. Yani herhangi bir yerin nüfusu, bölgenin iktisadi, içtimai ve sosyokültürel yapısı hakkında aydınlatıcı bilgiler verir. Bu bakımdan nüfus sayımları bölgelerin analizi noktasında önemli bir realitedir. Nüfus sayımları, bölgeler hakkında detaylı bilgiler verirken aynı zamanda geçmiş dönemlerin aydınlatılmasında da rol üstlenir. Bilhassa soy hakkında araştırma yapan kişiler ile ilgili aile büyüklerinin (cedlerinin) nereden geldiği, meşgul olunan ekonomik uğraşlar, aile yapıları vs. gibi unsurlar öğrenilir. Bu konuda Osmanlı Devleti, 19. yüzyılın ilk yarısında II. Mahmut döneminde uyguladığı ilk nüfus sayımları ve bu sayımların kaydedildiği defterler ile bahsedilen bilgilere erişmek açısından önemli bir çalışma gerçekleştirmiştir. Osmanlı’nın çoğu bölgesinde tutulan bu sayımlar, günümüzde Nevşehir ilinin bir kazası olan Derinkuyu (Melekobi) bölgesinde de 1831-1845 yılları arasında 6 kez yapılmıştır. İş bu çalışmada 1831 yılında ilk kez uygulanan nüfus sayımlarından hareketle Derinkuyu (Melekobi) bölgesinde yaşayan Müslim ve Gayrimüslim halkın kaç bireye sahip olduğu, hane sayıları, hane büyüklerinin isimleri, lakapları, meslekleri, tipolojik özellikleri ve diğer hane üyelerinin isim ve yaş bilgileri ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Derinkuyu, Melekobi, Nüfus, Müslim, Gayrimüslim

Kaynakça

• Abanoz, F, Korkmaz, A. (2018), Geçmişten Günümüze Nar (Ennar) Tarihi, (ed. İlyas Gökhan), Detay Yayıncılık.
• Abanoz, F, Korkmaz, A. (2019). 1830-1845 Osmanlı Döneminde Göreme Nüfus Sayımı, (ed. İlyas Gökhan), Desen Ofset.
• Ağca, F. (2006). Hristiyan Karamanlı Türkleri ve Karamanlı Ağzı Üzerine, Türkbilig, 16, 3-18.
• Ali Emiri III. SELİM (A.E.SSLM.III). 226-13214.
• Atamulu, H. (1996). Yontularım, Derinkuyu-Malagobi. Odak Ofset. Aydın, M. (2004). Anadolu’da Hıristiyan Türkler (Başlangıcından Cumhuriyete), SDÜ Fen Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1-28.
• Aygün, N. (2006). Nüfus Defterlerinde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845). Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları.
• Danişmend ,İ. H. (1947), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi (1258-1512), Türkiye Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi.
• Gökhan, İ, Abanoz, F, Korkmaz, A. (2021c), Ortahisar Nüfus Defterleri (1518-1838) Tahrir ve Nüfus Defterlerine Göre Osmanlı Kapadokya’sında, Detay Yayıncılık.
• Gökhan, İ, Korkmaz, A, Abanoz, F. (2020), Uçhisar Nüfus Defterleri (1518-1838) Tahrir ve Nüfus Defterlerine Göre Osmanlı Kapadokya’sında, (ed. Ahmet Korkmaz), Detay Yayıncılık.
• Gökhan, İ. (2015). Bizans İmparatorluğu Zamanında (V. ve XI. Yüzyıllar Arasında) Nevşehir ve Çevresi. Nevşehir'in Tarihi Yolculuğu, (ss. 66-89). Fatih Basımevi.
• Göyünç, N. (1997). Hâne, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 15, İstanbul, 552-553.
• Gümüş, M. (2008). Anayasal Meşruti Yönetime Medhal: 1856 Islahat Fermanı’nın Tam Metin İncelemesi, Bilig, 47, 215-250.
• Gündüz, Ş. (2022). Keşiş, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 25, 322-324.
• İnalcık, H. (1993). Osmanlılar’da Cizye, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 8, 45-48.
• Karal, E. Z. (1943) Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü.
• Korkmaz, A. (2021 a) Kapadokya Ortahisar’da Tanrı’nın Mağaraları, Uras Yayınevi.
• Korkmaz, A. (2021 b) Antik Çağ’dan Günümüze Uçhisar Kapadokya, Uras Yayınevi.
• Köksal, O. (2013). XIX. Yüzyıl Ortalarında Bir Osmanlı Kasabasındaki Şahıs Adı Profili, Bilig, 65, 231-246.
• Köse, M. Z. ve Kozan, A. (2013). Nevşehir Mahkemesine Ait İlk Şer’iyye Sicili (3 Numaralı Defter) 1213-1221/1798-1807. Nevşehir Üniversitesi Yayınları: 5.
• Metin, R. (2007). XVI. Yüzyılda Orta Anadolu’da Nüfus ve Yerleşme (Bozok, Kırşehir, Niğde, Nevşehir ve Keskin örneği), [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Mustak, C. (2001). Geçmişten Günümüze Buldan’da Kullanılan Lakaplar, [Sözlü Sunum]. Buldan Sempozyumu Bildirileri, Denizli Türkiye.
• Nüfus Defterleri (NFS.d.). 3554 / 3555 / 3588 / 3589 / 3594 / 3595 / 3598 / 3600 / 3603 / 3605 / 3606 / 3608 / 3610.
• Öntuğ, M. M. ve Erdoğan, S. (2023). Nüfus Defterlerine Göre Enegi (Kaymaklı). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 426-439.
• Öz, M. (2010). Tahrir, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 39, 425-429.
• Pekak, M. S. (1998). Kapadokya’da Post-Bizans Dönemi Dini Mimarisi -I- Nevşehir ve Çevresi (1), Arkeoloji ve Sanat, 83, 12-21.
• Pekak, M. S. (2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri: Örnekler, Sorunlar, Öneriler, METU JFA, 26(2), 249-277.
• Sami, Ş. (1899). Kamus-i Türki, 1850-1904, Dersaadet İkdam Matbaası.
• Tuncer, H. (2022). Roma İmparatorluğu Döneminde Kapadokya Bölgesi (MS. I ve II. Yüzyıllar), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları.