L−MOMENTLER YÖNTEMİYLE TÜRKİYE’YE AİT AÇIK YÜZEY BUHARLAŞMA DEĞERLERİNİN BÖLGESELLEŞTİRİLMESİ

Yıl 2017, , 546 - 559, 31.07.2017

Hatice Çıtakoğlu , Mehmet Güney

https://doi.org/10.28948/ngumuh.341696

Cited By: 3

Öz

   Bu
araştırmada, Türkiye’deki 65 adet meteoroloji istasyonuna ait, 2015 yılına
kadar olan açık yüzey buharlaşma (AYB)
verileri kullanılarak L–Momentler yöntemiyle bölgeselleştirme yapılmıştır.
Homojenlik ölçüsü (H₁) istatistiğine göre yedi iklim bölgesini
kapsayan çalışma alanının tek başına homojen olmadığı tespit edilmiştir (H₁=7,05
>> 1,0). Her bir iklim bölgesinin fizyografik ve hidrolojik özellikleri
göz önüne alınarak, Türkiye H₁ kriterine göre 8 farklı homojen
bölgeye ayrılmıştır. L–Momentler yönteminin Z^DIST uygunluk testi
sonuçlarına göre %90 anlamlılık düzeyinde; 6., 7. ve 8. homojen bölgelerde
Genelleştirilmiş Lojistik dağılımı uygunken diğer 5 homojen bölgenin
literatürdeki dağılımlara uymadığı tespit edilmiştir. Bu sebeple, Hosking tarafından
tavsiye edilen Wakeby dağılımı kullanılarak Türkiye’nin AYB verileri
bölgeselleştirilmiştir. Bu dağılımla yapılan frekans analizleri sonucunda, 2
yıl ile 1000 yıl arası muhtelif tekerrür periyotlarında geoistatistiksel yöntem
ile Türkiye’nin bölgesel AYB haritaları oluşturulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

L−Momentler, açık yüzey buharlaşması, geoistatistik yöntem, Kriging

REGIONALIZATION OF OPEN SURFACE EVAPORATION VALUES OF TURKEY BY L‒MOMENTS METHOD

Öz

   In this
study, regionalization was carried out by L−Moments method by using
open−surface evaporation (OSE) data belongs to 65 meteorological
stations in Turkey up to the year 2015. According to the homogeneity
measure (H₁) statistic, study area covering seven climatic zones was
found not to be homogeneous by itself (H₁=7.05 >> 1.0).
Considering physiographic and hydrological characteristics of each climate
zone, Turkey is divided into 8 different homogeneous regions according to H₁
criteria. According to Z^DIST conformity test results of L-Moments
method; at a level of 90% significance, it has been found that while
Generalized Logistics distribution is acceptable for 6th, 7th, and 8th
homogenous regions, distributions in literature are not comply for other 5
homogenous regions. For this reason, Turkey's OSE data have been regionalized
using Wakeby distribution recommended by Hosking. As a result of frequency
analyzes made with this distribution, regional OSE maps of Turkey
were formed by Geostatistics method at various recurring periods between 2-1000
years.

Anahtar Kelimeler

L‒Moments, open−surface evaporation, geostatistics method, Kriging, semivariogram

Kaynakça

• [1] STEWART, R.B., ROUSSE, W.R., “A Simple Method for Determining the Evaporation From Shallow Lakes and Ponds”, Water Resources Research, 12, 623‒627, 1976.
• [2] DE BRUIN, H.A.R., “A Simple Method for Shallow Lake Evaporation”, Journal of Applied Meteorology, 17, 1132‒1134, 1978.
• [3] MORTON, F.I., “Climatological Estimates of Lake Evaporation”, Water Resources Research, 15(1), 64‒76, 1979.
• [4] WINTER, T.C., ROSENBERRY, D.O., “Evaluation of 11 Equations for Determining Evaporation for A Small Lake in The North Central Unites States”, Water Resources Research, 31(4), 983‒993, 1995.
• [5] SARTORI, E., “A Critical Review on Equations Employed for the Calculation of the Evaporation Rate from Free Water Surfaces”, Solar Energy, 68(1), 77‒89, 2000.
• [6] GÜLER, M., KARA, T., “Alansal Dağılım Özelliği Gösteren İklim Parametrelerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Belirlenmesi ve Kullanım Alanları; Genel Bir Bakış”, O.M.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(3), 322−328, 2007.
• [7] AYDOĞAN, D., L‒Momentleri Yöntemiyle Çoruh Havzasının Bölgesel Frekans Analizinin Yapılması, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1−153. Trabzon, Türkiye, 2008.
• [8] AYDIN, O., ÇİÇEK, İ., “Ege Bölgesi’nde Yağışın Mekânsal Dağılımı”, Coğrafi Bilimler Dergisi CBD 11(2), 101−120, 2013.
• [9] CITAKOGLU, H., COBANER, M., HAKTANIR, T., “Investigation of Monthly Pan Evaporation in Turkey with Geostatistical Technique”, 2nd International Balkans Conference on Challenges of Civil Engineering, 901-909. Tiran, Arnavutluk, 2013.
• [10] SECKIN, N., TOPCU, E., “Adana ve Çevre İllerde Gözlenen Yıllık Maksimum Yağışların Bölgesel Frekans Analizi”, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 31(4), 1049‒1062, 2016.
• [11] ÇITAKOĞLU, H., ÇETİN, M., ÇOBANER, M., HAKTANIR, T., “Mevsimsel Yağışların Jeoistatistiksel Yöntemle Modellenmesi ve Gözlemi Olmayan Noktalarda Tahmin Edilmesi”, İMO Teknik Dergi, 28(1), 7725‒7745, 2017.
• [12] HOSKING, J.R.M., “L−Moments: Analysis and Estimation of Distributions Using Linear Combinations of Order Statistics”, Journal of the Royal Statistical Society, Series B, 52, 105–124, 1990.
• [13] STEDINGER, J.R., VOGEL, R.M., FOUFOULA-GEORGIOU, E., Frequency Analysis of Extreme Events, In: Maidment, D.R. (Eds.), Handbook of Hydrology, (pp. 18.1−18.66), McGraw–Hill, New York, USA, 1993.
• [14] HOSKING, J.R.M., WALLIS, J.R., Regional Frequency Analysis An Approach Based on L−Moments (1st ed.), Cambridge University Press, London, UK, 1997.
• [15] GREENWOOD, J.A., LANDWEHR, J.M., MATALAS, N.C., WALLIS, J.R., “Probability Weighted Moments: Definition and Relation to Parameters of Several Distribution Exprensible in Inverse Form”, Water Resources Research, 15(5), 1049−1054, 1979.
• [16] DALRYMPLE, T., Flood Frequency Analysis (1st ed.), Geological Survey Water-Supply Paper 1543-A, Washington, D.C., USA, 1960.
• [17] http://lib.stat.cmu.edu/general/lmoments (erişim tarihi 02.07.2013)
• [18] ÇOBANER, M., ÇAKAR, A., ÇETİN, M., YURTAL, R., “Göksu Deltasında Bazı Yeraltı Suyu Kalite Öğelerinin Probabilistik ve Jeoistatistik Yöntemlerle İrdelenmesi”, İMO Teknik Dergi, 341, 5259-5283, 2011.
• [19] BURGESS, T.M., WEBSTER, R., “Optimal Interpolation and Isarithmic Mapping of Soil Properties I, The Semivariogram and Punctual Kriging”, Journal of Soil Science, 31(3), 315−331, 1980.
• [20] BURGESS, T.M., WEBSTER, R., “Optimal Interpolation and Isarithmic Mapping of Soil Properties II Block Kriging”, Journal of Soil Science, 31(3), 333−341, 1980.
• [21] ÇETİN, M., Jeoistatistiksel Yöntem ile Nokta ve Alansal Yağışların Saptanması ve Stokastik Olarak Modellenmesi Örnek Havza Uygulamaları, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,1-130. Adana, Türkiye, 1996.
• [22] TABIOS III, G.Q., SALAS, J.D., “A Comparative Analysis of Techniques for Spatial Interpolation of Precipitation”, Water Resources Bulletin, 21(3), 365-380, 1985.
• [23] ÇETİN, M., ÖZCAN, H., TÜLÜCÜ, K., Aşağı Seyhan Ovası (ASO) IV. Merhale Proje Alanında Toprak Ve Taban Suyuna İlişkin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Yersel Değişimlerinin Jeoistatistik Yöntemle Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Rektörlüğü Münferit Proje Araştırma Projesi Sonuç Raporu (Proje no:ZF/99/14), Adana, Türkiye, 2001.
• [24] OLEA, R.A., Measuring Spatial Dependence with Semivariograms (1st ed.), Kansas Geological Survey, Series on Spatial Analysis, No.3, Lawrence, Kansas, 1977.
• [25] KUTILEK, M., NIELSEN, D.R., Soil Hydrology (1st ed.), GeoEcology Textbook, Cremlingen-Destedt, Catena Verlag, Germany, 1994.
• [26] OLEA, R.A., Optimum Mapping Techniques Using Regionalized Variable Theory(1st ed.), Kansas Geological Survey, Series on Spatial Analysis, No.2, Lawrence, Kansas, 1975.
• [27] VAUCLIN, M., VIEIRA, S.R., VACHAUD, G., NIELSEN, D.R., “The Use of Cokriging with Limited Field Soil Observations”, Soil Sci. Soc. Am. J., 47, 175−184, 1983.
• [28] KITANIDIS, P.K., Geostatistics. In Maidment, D.R. (Eds..), Handbook of Hydrology (Chapter 20), McGraw-Hill, New York, USA, 1993.
• [29] ISAAKS, E.H., SRIVASTAVA, R.M., Applied Geostatistics(1st ed.), Oxford University Press, Inc., Newyork, USA, 1989.
• [30] JOURNEL, A.G., HUIJBREGTS, C.H.J., Mining Geostatistics (7th ed.), Academic Press, London, UK, 1991.
• [31] WILLERDING, M.F., ENGELSOHN, H.S., Mathematics: The Alphabet of Science (3rd ed.), John Wiley & Sons, Inc, Canada, 1977.
• [32] CLARK, I., Practical Geostatistics (3rd ed.), Department of Mineral Resources Engineering, Royal School of Mines, Imperial College of Science and Technology, London, UK, 1979.
• [33] BAYRAKTAR, B., Zemin Özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemi Ortamında Mesafenin Tersi ve Kriging Yöntemleriyle Kestirimi, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1-115. Eskişehir, Türkiye, 2007.
• [34] HELSEL, D.R., HIRSCH, R.M., Statistical Methods in Water Resources (1st ed.), Techniques of Water-Resources Investigations of The United States, Book 4, Hydrologic Analysis and Interpretation, Chapter A3, http://water.usgs.gov/pubs/twri/ twri4a3/ 2002.
• [35] HEPERKAN, H., KESGIN, U., Mühendisler için Sayısal Yöntemler (dördüncü baskı), Chaapra, S.C., Canale, R.P., Literatür Kitabevi, No: 82, İstanbul, 2003.
• [36] MONTGOMERY, D., PECK, E., VINING, G., Introduction to Linear Regression Analysis (3rd ed.), John Wiley, New York, 2001.
• [37] ÇETİN, M., TÜLÜCÜ, K., “Doğu Akdeniz Bölgesinde Aylık Yağışların Yersel Değişimlerinin Jeoistatistik Yöntemle İncelenmesi”, Tr. J. of Engineering and Environmental Science, TÜBİTAK, 279-288, 1998.
• [38] http://www.goldensoftware.com (erişim tarihi 02.11.2016).