KÖMÜR AÇIK İŞLETMELERİNDE PASA ŞEV STABİLTESİNİN HİPOPLASTİK MODEL İLE TESPİTİ

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 50 - 59, 11.07.2016

Mahmut Suat Delibalta

https://doi.org/10.28948/ngumuh.239389

Öz

Madencilik sektörü diğer endüstriyel işletmelerden farklı olarak, doğal çevre ile çok daha sıkı ilişki halindedir. Kömür açık işletmelerinde gerek üretim, gerekse örtükazı (dekapaj) faaliyetleri sırasında ve sonrasında pek çok üretim çukurları/boşlukları ve şev yüzeyleri oluşmaktadır. Geometrileri örtü kalınlığına, işletme büyüklüğüne ve seçilen açık işletme üretim yöntemine bağlı olarak bozulan bu arazilerin, yeniden düzenlenmesi ve kullanıma sunulması çevresel etki bakımından büyük önem taşımaktadır. Farklı kullanım alternatiflerinin uygulanabileceği bu bölgelerin, eski ekolojik ve ekonomik değerine kavuşturulması veya daha da geliştirmesi, ancak jeoteknik yönden duraylı ortam koşullarına sahip olması ile mümkündür. Pasa malzemesinin gevşek yapısal ve oluşum özellikleri nedeniyle önemli bir kısmı kayma veya akma eğiliminde olmaktadır. Çok kısa zaman dilimi içerisinde ani hızlara ulaşan ve büyük bir enerji boşalmasıyla sonuçlanan bu tür şev kaymaları, önemli tehlike potansiyelleri içermektedir. Bu maksatla yapılan çalışmada; pasa şev duraysızlıklarının oluşum koşulları, hipoplastik model (∆2E) ve kullanım alternatifleri tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Açık işletmeler, pasa şev stabilitesi, hipoplastik model

THE DETERMINATION OF SLOPE STABILITY WITH HYPOPLASTIC MODEL IN COAL OPEN PIT MINES

Öz

Mining sector, unlike other industries are much connected with its natural environments. Many production open-spaces and slopes are occurred during or after production and overburden stripping in coal open pits. These land fields of which geometries are deformed depending on the overburden thickness, the size of the operation and the mining technique selected directly impact the effectiveness of the reclamation process and in turn proper preparation of the land for public use. These land fields must be stable geotechnically as well as ecologically so that alternative public usages can be managed. The mining land field soil is often tending to slide and flow due to its structural and stability properties. These sudden changes can reach to high speeds within seconds and often result in massive energy discharges which can cause catastrophic land slides. It is our hope that this work will shed light to understand and predict the risk of slope stability so that this hypoplastic materials theory (∆2E) can be safely used for alternative public serve.

Anahtar Kelimeler

Open pit mines, slopes stability, hypoplastic model

Kaynakça

• ÜNAL, E., KARA, D. ve AYDOĞAN, O., Türkiye Madencilik Endüstrisinde İleri Teknoloji Uygulamaları, TÜBİTAK MAG-987/ YBAG-0028, Bölüm V, 165s. 1994.
• ÜNVER, Ö. ve KARA, D., “Türkiye’de Kömür Madenciliği ve Çevre”, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Madencilik, Cilt:XXXIII, Sayı:2, 3-9, 1994.
• PIERSCHKE, K-J. ve BOEHM, B., “Geotechnische und wasserwirtschaftliche Aspekte bei der Restseegestaltung im Rheinischen Braunkohlenrevier”, Braunkohle 48, Nr.6, 647-653, 1996.
• FÖRSTER,W. ve WALDE, M., “Überlegungen zur Sanierung von Tagebau-Restlöchern an Beispielen”, Vortrag zum Tagebautechnischen Kolloquium, 1994.
• FÖRSTER, W. ve JENNRİCH, C., Sanierung und Sicherung setzungsfließgefährdeter Kippen und Kippenböschungen, TU Bergakademie Freiberg, Institut für Geotechnik, Teilprojekt 4, 36s., 1999.
• DUNCAN, J.M. ve WRIGHT, S.G., Zemin Şevlerinin Duraylılığı, Çeviren Kamil Kayabalı, Gazi Kitapevi Tic. Ltd. Şti., ISBN:975-6009-00-4, 299s., Ankara, 2005
• VARDAR, M., Heyelanlar, Yamaç ve Şevlerde Duraylılık İrdelemeleri, İTÜ Maden Fakültesi, Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı, Ders Notları, 1996.
• NASUF, E. ve AVŞAR, S., Kaya Mekaniği ve Şev Duraylılık Analizlerinde Bilgisayar Uygulamaları, İTÜ Maden Fakültesi, Ders Notları, 2000.
• ŞEKERCİOĞLU, E., Yapıların Projelendirilmesinde Mühendislik Jeolojisi, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları: 28, Ankara, 1993.
• KIZIL, M.S. ve KÖSE, H., Açık İşletmelerde Şev Stabilitesi, D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi Yayınları No: 254, 114s. İzmir, 1995.
• ULUSAY, R., Uygulamalı Jeoteknik Bilgiler, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları:38, 385s. Ankara, 2001.
• FÖRSTER, W. ve GUDEHUS, G., Beurteilung der Setzungsfließgefahr und Schutz von Kippen gegen Setzungsfließen, TU Bergakademie Freiberg, 135s., 1998.
• DELİBALTA, M.S., TKİ-GELİ (Muğla) Bölgesinde Dekapaj Döküm Sahasındaki Şev Duraysızlıklarının İncelenmesi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 154s. İstanbul, 2003.
• DELİBALTA, M.S., “Geotechnische und Bergmännische Aspekte der Restlochgestaltung des Braunkohlentagebaus TKİ/Muğla (Türkei)”, Raumbezogene Informationssystem und Simulationswerkzeuge in Geowissenschaft und Geo-Engineering, FIS-Forum Clausthal 2000, ISBN 3-89720-486-X, 51-56, 2001.
• RAJU, V.R., Spontane Verflüssigung lockerer, granularer Körper-Phänomene, Ursachen, Vermeidung, Universität Karlsruhe, Institut für Boden- und Felsmechanik, Heft:134, 1994.