ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN GDO’LU ÜRÜNLERE YÖNELİK TUTUMLARI: BİR YAPISAL EŞİTLİK MODELLEMESİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 20, 31.12.2019

Merve Semiz , Eren Yılmaz

Öz

Bu çalışmanın amacı, üniversite
öğrencilerinin GDO’lu (Genetiği Değiştirilmiş Organizma)   ürünlere yönelik tutum ve davranışlarını
araştırmaktır. Bu amaçla önce, literatür taraması yardımıyla bir araştırma
modeli tasarlanmış ve modeldeki ilişkileri sınamak için çeşitli hipotezler
oluşturulmuştur. Daha sonra öne sürülen hipotezleri test edebilmek için veri
toplama aracı geliştirilmiştir. Araştırma modelinde yer alan faktörler; GDO’lu
ürünlere ilişkin “Tutum (ATT)”, “Öznel Norm (SN)”, “Algılanan Davranış Kontrolü
(PBC)”, “Niyet (INT)”, ve “Satın Alma Gönüllüğü (BEH) dür. Çalışmada, önerilen
araştırma modeli Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) kullanılarak analiz edilmiş
ve önerilen modelinin uygunluğu çeşitli uyum ölçütlerine göre
değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarından, GDO’a yönelik olumlu tutumdaki
bir birimlik artışın GDO’ı ürünlerden faydalanma niyetini 0,74 birim artacağı, GDO’ı
ürünlere ilişkin algılanan davranış kontrolündeki bir birimlik artışın satın alma
gönüllüğünü 0,23 birim azaltacağı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

gdo, üniversite, öğrenci

Kaynakça

• Adana, F., Gezer, N. Ve Öğüt, S. (2014). Sağlık Yüksekokul Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara İlişkin Bilgi ve Görüşleri, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4): 276-280
• Ajzen, I., Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood-Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Ajzen, I. (1985). From intention to actions: A theory of planned behavior. In J. Kuhl and J. Beckman (eds), Action-control: From cognition to behavior, 11-39. Heidelberg: Springer.
• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.
• Ajzen, I., Fishbein, M. (2000). Attitudes and the attitude-behavior relation: Reasoned and automatic process. In W. Stroebe and M. Hewstone (eds), Europen Review of Social Psychology, 11, 1-33.
• Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality and behavior. New York: Open University Press.
• Arı, E. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel duyarlılıkları: Eskişehir’de bir uygulama, Nicel Bilimler Dergisi, 1(1): 74-89.
• Atsan, T.ve Kaya, E.K. (2008). Genetiği Değiştirilmiş Orgaznizmaların (GDO) Tarım ve İnsan Sağlığı üzerine etkileri, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 4-5.
• Bayraç,A.T. (2014). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. İstanbul: ODTU Yayıncılık ( 3. Basım).
• Bredahl, I. (2001). Determinants of consumer attitudes and purchase intentions with regard to genetically modified foods, Results of a cross natıonal survey, Journal of Consumer Policy, 24(1): 23-61.
• Chen, M. F. & Li, H. I. (2007). The consumers attıtude toward genetically modified foods in Taiwan, Food Quality and Preference, 18(4): 662-374.Costa-Font, M., Gill,J.M. and Traill, W.B. (2008). Consumer acceptance, valuation of and attıtudes towards genetically modified food, Revies and implications for food policy, Food Policy, 33(2): 99-111.
• Cook, A.J., Kerr, G.N. and Moore, K. (2002). Attıtudes and intentions towards purchasing GM food, Journal of Economic,Psychology, 23(5): 557-572.
• Costa-Font, G. and Gill, J. (2009), Structural equation modelling of consumer acceptance of genetically modified (GM) food in the Mediterranean Europe; A cross country study,Food Quality and Preference, 20, 399-409.
• Dervişoğlu, S. ve Kılıç.D.S. (2013). Sosyodemografik değişkenlere göre öğrencilerin su tasarrufu davranışları ve bunları etkileyen faktörler, Siirt Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 82-93.
• Kaya, E. & Gürbüz,H. & Derman,H.(2012). Üniversite Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Gıda Ürünlerine Bakışı, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3): 55-60.
• Kocagöz E.ve Dursun. Y. (2010), Algılanan Davranışsal Kontrol Ajzen’in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternetif Model Analizleri, KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 12 (19):139-152.
• Kim, Y. et. al.(2014). Application of the Theory of planned behavior to genetically modified foods; Moderating effects of food technology neophobia, Food Research international, 62, 947-954.
• Kraus, S.J. (1995). Attıtudes and the prediction of behavior; A Meta- analysis of the empirical literatüre, Personality and Social Psychology Bulletin, 21(1): 58-75.
• Küçük, E. (2011). Planlanmış Davranış Teorisi Çerçevesinde Mali Müşavir (SMMM) Olma Niyetinin Altında Yatan Faktörlerin Analizi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14): 145- 162.
• Özdemir, O. Ve Duran, M. (2010). Biyoteknolojik Uygulamalara ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara (GDO) İlişkin Tüketici Davranışları, Akademik Gıda, 8(5): 20-28.
• Saba, A.and Vassolla, M. (2002). Consumer attıtudes toward the use of gene technology in tomato production, Food Quality and Preference, 13(1): 13-21.
• Spence, A. & Townsend, E. (2006). Examining consumer behavior toward genetically modified (GM) food in Britain, Risk Analysis, 26(3): 657-670.
• Schermelleh- Engel, K., ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating The Fit Of Structural Equation Models: Test Of Significance And Descriptive Goodness Of-Fit Measures. Methods of Psychological Research- Online, 8(2): 23-74.
• Tahmaz, G.S. & Durlu Özkaya, F. (2017). Tüketicinin GDO Algısı: Ankara ili Örneği, Yönetim,Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi,1(4): 31-40.
• Temelli, A.& Kurt, M. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Transgenik Ürnler (GDO) Konusundaki Bilgi ve Görüşleri, Kurumsal Eğitim Bilim,4(2): 247-261
• Yılmaz, V. ve Çelik, H.E. (2009). LISREL ile Yapısal Eşitlik Modellemesi-I, Ankara: Pegem Akademi.
• Yılmaz, V. ve Gürbüz, H. (2018), Üniversite Öğrencilerinin Naylon Poşet Kullanımına İlişkin Tutum ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modellemesiyle Araştırılması, Sosyoekonomi dergisi, 26(38): 135-149.
• Yılmaz, V. ve Bilge,Y.(2018). Üniversite Öğrencilerinin Nükleer Santraller Hakkındaki Tutumları: Bir Yapısal Eşitlik Model Önerisi, The journal of Operations Research , Statistics, Econometrics and Management Information Systems, 6(1): 133-150.
• Yılmaz, V. ve Doğan.M. (2016). Planlanmış Davranış Teorisi Kullanılarak Önerilen Bir Yapısal Eşitlik Modeli ile Geri Dönüşüm Davranışlarının Araştırılması, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,16(5): 191-205.
• Yingyu Zhanga, Linlin Jinga, Qingguo Baia, Wei Shaoa, Yan Fengb, Shijiu Yinc, Mengjia Zhang (2018). Application of an integrated framework to examine Chinese consumers purchase intention toward genetically modified food, Food Quality and Preference, 65, 118-128.