Adölesanlarda Bağımlılık Yapıcı Madde Kullanımı Sıklığı ve Fiziksel Aktivite ile Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 3, 85 - 98, 14.03.2025

Güliz Aydemir Acar , Neşe Yakşi , Rauf Yanardağ

https://doi.org/10.70846/nigdetip.1542863

Öz

Amaç: Araştırma adelösanlarda bağımlılık yapıcı madde kullanma sıklığını belirlemeyi ve fiziksel aktivite ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Gereç ve Yöntemler: Kesitsel araştırma, Niğde ilindeki lise öğrencileri arasında yapıldı. Örneklem seçilmeksizin araştırmayı kabul eden bütün katılımcılar araştırmaya dahil edildi. Veri 43 sorudan oluşan online bir anket ile Mart-Nisan 2022’de toplandı. Fiziksel aktivite düzeyi Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi Kısa Form (IPAQ-SF) ile değerlendirildi. Madde kullanımı ile ilişkili faktörler Pearson ki-kare testi, Fisher’in kesin testi ve lojistik regresyon analizi ile incelendi. p<0,05 ise anlamlı kabul edildi.
Bulgular: Araştırmaya 504 öğrenci katıldı. Katılımcıların yaş ortalaması 15,5±1,1 olup, %58,3’ü kadındı. Adölesanların %10,9’u hayatı boyunca en az bir bağımlılık yapıcı madde (%9,3’ü sigara, %4,6’sı alkol, %0,6’sı diğer maddeler) kullanmıştı. Fiziksel aktivite açısından adolesanların %47,2’si inaktif, %34,1’i mininal aktif ve %18,7’si çok aktifti. Bağımlılık yapıcı madde kullanımı ile fiziksel aktivite arasında anlamlı ilişki bulunmadı. Erkek cinsiyet 6,25 kat, arkadaşların sigara veya alkol kullanması 4,0 kat, aile içinde sözel şiddete maruz kalmak 2,19 kat, adolesanlarda madde kullanma riskini arttırmaktaydı.
Sonuçlar: Her on adölesandan biri hayatından en az bir kez bağımlılık yapıcı madde kullanmaktadır. Fiziksel aktivite ile madde kullanımı arasında ilişki yoktur.

Anahtar Kelimeler

Bağımlılık, madde kullanımına bağlı bozukluklar, adölesan gelişimi, sağlık tutumu

Etik Beyan

Araştırma için Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Etik Kurulu’ndan etik izin alındı (26.01.2022 tarih, 01 sayı).

Destekleyen Kurum

Bu çalışmada herhangi bir ilaç firmasından, tıbbi alet, gereç ve malzeme sağlayan herhangi bir ticari firmadan, çalışmanın ve değerlendirme sürecinde, çalışma ile ilgili verilecek kararı olumsuz etkileyebilecek maddi ve manevi herhangi bir destek alınmamıştır.

Teşekkür

Araştırmaya katılan öğrencilere teşekkür ederiz.

Examination of the Frequency of Addictive Substance Use in Adolescents and its Relationship with Physical Activity

Öz

Objectives: The aim of the research is to determine the frequency of addictive substance use in adolescents and to reveal its relationship with physical activity.
Materials and Methods: The cross-sectional research was conducted among high school students in Niğde province. All participants who accepted the research without being selected as a sample were included in the research. The data were collected in March-April 2022 with an online questionnaire consisting of 43 questions. Physical activity level was evaluated with the International Physical Activity Questionnaire Short Form (IPAQ-SF). Factors associated with substance use were analyzed using Pearson chi-square test, Fisher’s exact test and logistic regression analysis. p<0.05 was considered significant.
Results: The number of students participating in the research was 504. The mean age of the participants was 15.5±1.1, and 58.3% of them were women. 10.9% of the adolescents used at least one addictive substance (9.3% smoking, 4.6% alcohol, 0.6% other substances). In terms of physical activity, 47.2% of the adolescents were inactive, 34.1% were minimally active and 18.7% were very active. In the research, no significant relationship was found between substance use and physical activity. Male gender increased the risk of substance use 6.25 times, friends smoking or drinking alcohol 4,0 times, exposure to domestic verbal violence 2.19 times.
Conclusions: One in ten adolescents uses addictive substances at least once in their life. There is no relationship between physical activity and substance use.

Anahtar Kelimeler

Dependency, substance-related disorders, adolescent development, health behavior

Kaynakça

• World Health Organization (WHO). Adolescent health. [cited 2024 Aug 9]. Available from: https://www.who.int/health-topics/adolescent-health#tab=tab_1
• Hauser SR, Rodd ZA, Deehan GA Jr, Liang T, Rahman S, et al. Effects of adolescent substance use disorders on central cholinergic function. Int Rev Neurobiol. 2021;160:175-221. doi: 10.1016/bs.irn.2021.07.008.
• Salmanzadeh H, Ahmadi-Soleimani SM, Azadi M, Halliwell RF, Azizi H. Adolescent substance abuse, transgenerational consequences and epigenetics. Curr Neuropharmacol. 2021;19(9):1560-1569. doi: 10.2174/1570159X19666210303121519.
• Trucco EM. A review of psychosocial factors linked to adolescent substance use. Pharmacol Biochem Behav. 2020;196:172969. doi: 10.1016/j.pbb.2020.172969.
• World Health Organization (WHO). Global Adult Tobacco Survey 2016. [cited 2024 Aug 9]. Available from: https://nccd.cdc.gov/GTSSDataSurveyResources/Ancillary/DownloadAttachment.aspx?ID=3452.
• Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı. 2022 Türkiye Uyuşturucu Raporu. [cited 2024 Aug 9]. Available from: http://www.narkotik.pol.tr/kurumlar/narkotik.pol.tr/TUB%C4%B0M/2021-Turkiye-Uyusturucu-Raporu.pdf.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Küresel Gençlik Tütün Araştırması 2017. [cited 2024 May 29]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tutun-ve-madde-bagimliligi-ile-mucadele-db/dokumanlar/KGTA-2017_pdf.pdf.
• World Health Organization (WHO). Maternal, newborn, child and adolescent health and ageing. [cited 2024 Aug 9]. Available from: https://platform.who.int/data/maternal-newborn-child-adolescent ageing/indicator-explorer-new/mca/prevalence-of-current-drinking-among-15-19-year-old-adolescents.
• Brellenthin AG, Lee DC. Physical Activity and the Development of Substance Use Disorders: Current Knowledge and Future Directions. Prog Prev Med (N Y). 2018;3(3):e0018. doi: 10.1097/pp9.0000000000000018.
• Noyan CO, Şengezer T. Adölesan dönemi alkol ve madde kullanımı. Turkiye Klinikleri Family Medicine-Special Topics. 2018;9(5):18-23.
• Moore MJ, Werch CE. Sport and physical activity participation and substance use among adolescents. J Adolesc Health. 2005;36(6):486-93. doi: 10.1016/j.jadohealth.2004.02.031.
• Diatta ID, Berchtold A. Substance use as a function of activity level among young Swiss men. Swiss Med Wkly. 2020;150:w20197. doi: 10.4414/smw.2020.20197.
• Terry-McElrath YM, O’Malley PM. Substance use and exercise participation among young adults: parallel trajectories in a national cohort-sequential study. Addiction. 2011;106(10):1855–65.
• Kulig K, Brener ND, McManus T. Sexual activity and substance use among ad- olescents by category of physical activity plus team sports participation. Arch Pediatr Adolesc Med. 2003;157:905–912.
• Craig CL, Marshall AL, Sjöström M, Bauman AE, Booth ML, et al. International physical activity questionnaire: 12-country reliability and validity. Med Sci Sports Exerc. 2003;35(8):1381-95. doi: 10.1249/01.MSS.0000078924.
• Öztürk M. Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketinin Geçerliliği ve Güvenirliği ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2005.
• Emekdar G, Çıtıl R, Önder Y, Bulut YE, Yaşayancan Ö ve ark. Tokat ili ortaokul ve lise öğrencilerinde sigara içme prevalansı ve etkileyen faktörler. Çağdaş Tıp Dergisi. 2017;7(1):58-66.
• Orhan O, Acımış NM, Kılıç BB, Oğuz C. Lise öğrencilerinde sağlığı tehdit eden davranışlar ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. City Health Journal. 2022; 3(2): 24-32.
• Mete B, Söyiler V, Pehlivan E. Adölesanlarda sigara içme ve madde kullanma prevalansı. Bağımlılık Dergisi. 2020;21(1):64-71.
• Sinecen F, Sinecen O. Lise öğrencilerinin sigara içme davranışlarının değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2020;8(100):389-395.
• Akkuş D, Karaca A, Şener DK, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara ve alkol kullanma sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Kliniği. 2017; 22(1):36-45.
• Karataş H, Kandemir H, Kandemir SB, Akın R. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2016;13(1):23-31.
• Ünlü A, Evcin U. İstanbul’da liseli gençler arasındaki madde kullanım yaygınlığı ve demografik faktörlerin etkileri. Literatür Sempozyum. 2014;1(2):211.
• Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi. Avrupa Uyuşturucu Raporu Trendler ve Gelişmeler 2022. [cited 2024 May 29]. Available from: file:///C:/Users/ASUS/Downloads/20222419_TDAT22001TRN_PDF-1.pdf.
• Ströhle A, Höfler M, Pfister H, Müller AG, Hoyer J et al. Physical activity and prevalence and incidence of mental disorders in adolescents and young adults. Psychol Med. 2007;37(11):1657-66. doi: 10.1017/S003329170700089X.
• Vickers KS, Patten CA, Lewis BA, Clark MM, Ussher M et al. Feasibility of an exercise counseling intervention for depressed women smokers. Nicotine Tob Res. 2009;11(8):985-95. doi: 10.1093/ntr/ntp101.
• Collingwood TR, Sunderlin J, Reynolds R, Kohl HW 3rd. Physical training as a substance abuse prevention intervention for youth. J Drug Educ. 2000;30(4):435-51. doi: 10.2190/RVUE-9XW7-TYRQ-EJR8.
• Korhonen T, Kujala UM, Rose RJ, Kaprio J. Physical activity in adolescence as a predictor of alcohol and illicit drug use in early adulthood: a longitudinal population-based twin study. Twin Res Hum Genet. 2009;12(3):261-8. doi: 10.1375/twin.12.3.261.
• Wang D, Wang Y, Wang Y, Li R, Zhou C. Impact of physical exercise on substance use disorders: a meta-analysis. PLoS One. 2014;9(10):e110728. doi: 10.1371/journal.pone.0110728.
• Veliz P, McCabe SE. Examining potential substance use disorders among former interscholastic athletes. Subst Abus. 2015;36:400–406.
• Dunn MS. Association between physical activity and substance use behaviors among high school students participating in the 2009 Youth Risk Behavior Survey. Psychol Rep. 2014;114(3):675-685.
• Mangerud WL, Bjerkeset O, Holmen TL, Lydersen S, Indredavik MS. Smoking, alcohol consumption, and drug use among adolescents with psychiatric disorders compared with a population based sample. J Adolesc. 2014;37(7):1189-99. doi: 10.1016/j.adolescence.2014.08.007.
• Nawi AM, Ismail R, Ibrahim F, Hassan MR, Manaf MRA et al. Risk and protective factors of drug abuse among adolescents: a systematic review. BMC Public Health. 2021;21(1):2088. doi: 10.1186/s12889-021-11906-2.
• Karatoprak S, Uzun N. Sociodemographic and clinical evaluation of inpatient adolescents in child and adolescent substance treatment center. Turk Child Adol Mental Health. 2020;27(2):110-116.
• Dubowitz H, Roesch S, Metzger R, Arria AM, Thompson R et al. Child Maltreatment, Relationship with Father, Peer Substance Use, and Adolescent Marijuana Use. J Child Adolesc Subst Abuse. 2019;28(3):150-159. doi: 10.1080/1067828X.2019.1667285.
• Melkam M, Segon T, Nakie G, Nenko G, Demilew D. Substance use and associated factors among high school students in Northwest Ethiopia. Pan Afr Med J. 2023;44:162. doi: 10.11604/pamj.2023.44.162.35168.
• Stritzel H. Peer and community influences on adolescent substance use in the context of adverse childhood experiences. Sociol Perspect. 2022;65(2):413-432. doi: 10.1177/07311214211018718.
• Salmon S, Chartier M, Roos LE, Afifi TO. Typologies of child maltreatment and peer victimization and the associations with adolescent substance use: A latent class analysis. Child Abuse Negl. 2023;140:106177. doi: 10.1016/j.chiabu.2023.106177.
• Yoon S, Kobulsky JM, Shin SH, Coxe K. The roles of child maltreatment and fathers in the development of substance use in an at-risk sample of youth: A longitudinal study. Child Abuse Negl. 2021;118:105130. doi: 10.1016/j.chiabu.2021.105130.
• Strathearn L, Giannotti M, Mills R, Kisely S, Najman J et al. Long-term cognitive, motional and health outcomes associated with child abuse and neglect. Pediatrics. 2020;146(4). doi: 10.1542/peds.2020-0438.