MAKUL SÜREDE YARGILAMA HAKKINA İLİŞKİN OLARAK ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURMADAN AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE BAŞVURULABİLİR Mİ?

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: Özel Sayı, 99 - 111, 31.12.2024

Muhammed Sami Alevcan , Abdülkadir Akıl

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1471936

Öz

Makul sürede yargılama hakkı, adil yargılama hakkının uzatıları arasında en önemlilerinden biri
olarak kabul görmektedir. Bu hak ile yargılamaların akla ve mantığa uygun bir zaman dilimi
içerisinde sonuçlandırılması gerektiği anlaşılmalıdır. Yargı sistemi incelendiğinde ise gerek
mahkemelerin iş yoğunluğundan gerekse hakimlerin performans eksikliği ve yargılamaların
oldukça uzaması sonucu olarak bu hakkın sıklıkla ihlal edildiği görülmektedir. Öyle ki kimi
zaman dava henüz açılmadan yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmayacağı öngörüsü
yapılabilmekte ve hakkın aranmasından kaçınılabilmektedir. Bu çalışmada, sıklıkla ihlal edilen
bu elzem hakkın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk hukuku boyutuyla incelemesi
yapılacak, ardından hak ihlali durumunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru koşulları
ile başvurunun değerlendirilme kriterleri kısaca açıklanacaktır. Son olarak Anayasa
Mahkemesi’nin makul sürede yargılama hakkının ihlaline ilişkin bireysel başvuruları kabul
etmeme yönünde geliştirdiği güncel içtihat değerlendirilerek eleştiri konusu edilecek ve bu
içtihat değişikliğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru koşullarında ne gibi bir
değişiklik gerçekleştireceğinin tespiti yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adil Yargılanma Hakkı, AİHM, AİHS, AYM, Makul Sürede Yargılanma Hakkı.

IS IT POSSIBLE TO APPLY TO THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS REGARDING THE RIGHT TO TRIAL WITHIN A REASONABLE TIME WITHOUT APPLYING TO THE CONSTITUTIONAL COURT?

Öz

The right to trial within a reasonable time in other words right to due process is accepted
as one of the most important extensions of the right to fair trial. It should be understood that
with this right, the trials must be concluded within a reasonable time frame. When the judicial
system is examined, it is seen that this right is frequently violated as a result of both the
workload of the courts, the lack of performance of the judges and the length of the trials. So
much so that sometimes, before the case is even filed, it can be predicted that the trial will not be
concluded within a reasonable time and seeking the right can be avoided. In this study, this
frequently violated essential right will be examined in terms of the European Convention on
Human Rights and Turkish law, and then the conditions for applying to the European Court of
Human Rights in case of violation of rights and the evaluation criteria for the application will be
briefly explained. Finally, the current jurisprudence developed by the Turkish Constitutional
Court regarding not accepting individual applications regarding the violation of the right to trial
within a reasonable time will be evaluated and criticized, and it will be determined what kind of
change this jurisprudence will bring to the application conditions to the European Court of
Human Rights.

Anahtar Kelimeler

Right To Fair Trial, ECHR, Turkish Constitutional Court, Right To Due Process.

Kaynakça

• “50 Soruda AİHM”, (2021). https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/50Questions_TUR., 12.04.2021, European Court of Human Rights, Yazı İşleri Müdürlüğü, Fransa.
• Aksoy, M., (2013). Adil Yargılanma Hakkı, (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, G., (2002). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Koruma Mekanizması Etkinliği Meselesi, (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, Ö.D., (2011). “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma:Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 121-170.
• Cemaloğlu, B., (2019). Bireysel Başvuruda Kişiye İlişkin Kabul Edilebilirlik Şartları, (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cihangir, A., (2023). “Pilot Karar Uygulamasına Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Genel Bir Bakış”, İnsan Hakları, 2(3), 35-43.
• Çakıroğlu, N., (2019). Türkiye’de Anayasa Şikayeti, (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gölcüklü, F., (1994), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Adil Yargılama”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(1-2), 199-233.
• Gözübüyük, A.Ş., ve Gölcüklü, F., (2011). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Ankara: Turhan Yayınevi.
• Kaymak, M., (2019). Makul Sürede Yargılama Hakkı ve Bu Hakkın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Türk Hukukuna Yansıması, (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Madra, Ö., (1981). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Bireysel Başvuru Hakkı, Ankara: SBF Basın ve Yayın Yüksek Okulu Yayınevi.
• Özbey, Ö., (2004). İnsan Hakları Evrensel İlkeleri Avrupa Mahkemesinde Uygulaması, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Tanrıver, S., (2004). “Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2004(53), 191-215.
• Tatlıdil, S., (2019). “Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Makul Sürede Yargılanma Hakkı-Sürenin Aşılması ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019(143), 9-49.
• “Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi”, (2000). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/38168., 2000, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayını, Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi, TOBB Raporu, http://yenianayasa.tbmm.gov.tr (son erişim tarihi 24.08.2018)
• İnceoğu, S., (2018). Adil Yargılama Hakkı Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Ankara: MRK Yayınevi. “Yargılama Düzeninde Kalite”, (1998). https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/1840-yargilama-duzeninde-kalite., Kasım 1998, Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği, İstanbul.
• Yıldırım, Z., (2013). “6384 Sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun:İnsan Hakları İhlallerinin Çözümüne Dair Farklı Bir Yaklaşım”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(2), 1725-1756.
• White, J.T., (1977). “The European Commission of Human Rights:An Analysis and Appraisal”, Brooklyn Journal of International Law, 3(2), 120-193.