İbn Miskeveyh’de Erdem Kavramı Ve Temel Erdemler

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 7 - 35, 22.06.2016

Yrd. Doç. Dr. Ramazan Turan

Öz

Bu çalışmanın amacı Ahlâk Felsefesi’nin önemli kavramlarından birisi olan erdemi ve buna bağlı olarak temel erdemleri, İbn Miskeveyh’in bakış açısıyla ortaya koymaktır. İbn Miskeveyh için erdem, genel olarak her şeyin kendi tabiatına uygun olarak hareket etmesidir. Erdem, insanın akla uygun fiillerin peşinden gitmesidir. İbn Miskeveyh gerek Platon, gerekse kendinden önceki İslam Filozofları’nı izleyerek, nefsin üç gücüne karşılık üç erdem tayin etmiştir. Nefsin akıllı gücüne hikmet, kızgın gücüne Cesâret, iştaha gücüne iffet erdemi karşılık gelir. Adâlet ise hem aşırı uçlar arasında orta durumda olmak hem de aklın egemenliğinde bu üç erdemin uyumudur. Aslında adâlet bütünüyle erdemin karşılığıdır. İbn Miskeveyh bu dört erdemin her birisi için alt erdemler belirlemiştir. Bu alt erdemler temel erdemlerin anlaşılması konusunda büyük kolaylık sağlamıştır. İbn Miskeveyh’in erdem anlayışının sonraki İslam ahlâk geleneği üzerindeki etkisi de açıktır.

Anahtar Kelimeler

İbn Miskeveyh, Erdem, Hikmet, Cesâret, İffet, Adâlet

Kaynakça

• Akarsu Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkilap Yay., İst. 1998.
• …………….., Mutluluk Ahlâkı (Ahlâk Öğretileri 1) , İnkilap Yay., İst. 1998.
• Ansari M, Abdul Haq, The ethical Philosophy of Miskavayh, Aligarh Muslim Üniversty, Aligarh 1964.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik (çev. Saffet Babür), Kebikeç Yay., Ankara 2005.
• Bedevi Abdurrahman, Dirâsât ve nusûs fi’l-felsefe ve’l-ulûm inde’l-Arab, el- Müessesetü’l-Arabiyye li’d-dirasat ve’n-neşr, Beyrut 1981. Cevizci Ahmet, Felsefe Tarihi, Say Yay., İst. 2014.
• ………………, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Paradigma Yay. İst. 2000
• Ebû Bekir er-Râzî, Kitabu’s-sireti’l-felsefiye, (neşr. Paul Kraus, Resâilü’l-felsefiye içinde) Daru’l Afaki’l Cedide, Beyrut 1997.
• ………………, et-Tıbbu’r-rûhani, (çev. Hüseyin Karaman), İz Yayıncılık, İst. 2008.
• Ebû’l Hasan el-Amirî, es-Saâde ve’l-İsâd, (tahk. Ahmet Abdül Halim Atiyye), Camiatü’l Kahire, Kahire 1991.
• Fârâbî, Arâu ehli’l-medîneti’l-fâdıla, (nşr. Ali Bu Mulhim), Daru’l-hilal, Beyrut 1995.
• ……., Fusulün münteze’a, (tahk. Fevzi M. Neccar), Daru’l-meşrik, 2. Baskı, Beyrut, 1993.
• ……., Tahsîlu’s-sa‘âde, (nşr. Ali Bu Mulhim), Daru’l-hilal, Beyrut 1995.
• Galen, Some Fragments of Galen's on Dispositions in Arabic içinde (Author: S. M. Stern), The Classical Quarterly, Vol. 6, No. 1/2 (Jan.-Apr., 1956), Cambridge University Press.
• Kınalızâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâî, (Haz. Mustafa Koç), Klasik Yay., İstanbul 2007.
• İbn Miskeveyh, Tertîbü’s-saadât ve menazilü’l-ulûm, (ed. Ebû’l Kasım İmami), Ganjiinah-i Baharistan: majmuʻah-ʼi 18 risalah dar mantiq, falsafah, kalam va ʻirfan, Tihran: Sazman-i Chap va Intisharat-i Vizarat-i Farhang va Irshad-i Islami, 1379- [2000-]
• …………….., el-Fevzü’l-asgar, ( tahk. Salih Azime), el-Müessesetü’l-vataniyye li’t-terceme ve’t-tahkîk ve’d-dirasat, (Beytü’l-hikme), Tunus 1987.
• ……………..., Tehzîbü’l-ahlâk, (tahk. Nevvaf Cerrah) Dar Sader, Beyrut 2006.
• ……………...,Tehzîbü'l-ahlâk ve tathîrü'l-a'râk, (tahk. İbn el-Hatîb), Kahire 1398/1924
• …………......., el-Havami’l ve’ş-şevamil, (ed. Ahmet Emin, Seyyid Ahmed Şaqr), Institute for The History of Arabic islamic Science At The Johann Wolfgang Goethe Universty, Franfurt 2000.
• ………………, Risâle fî mâhiyyeti'l-adl, An Unpublished Treatise of Miskawaih on Justice or Risala fi Mahiyat al-Adl li Miskawaih, (ed. M. S. Khan E. J.) Brill, Leiden 1964.
• ……………., Risâle fî cevheri’n-nefs, (tahk.: Mohamed Arkoun), Textes Inedits de Miskeveyh (M.421), Anlsl 5, 1963
• İbn Manzur, Lisânü’l-arap, “Adâlet” maddesi, Daru’s-Sadr Yay., Beyrut 1998.
• İbn Sina, Kitabü’ş-şifa; Metafizik II, (çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), Litera yay. İst. 2013.
• Kindî, Fî Hudûdi’l-eşya ve’r-rusumihâ, (neşr. Abdulhadi Ebû Ride, Resailu’l Felsefiyye içinde) Kahire 1950.
• Lenn E. Goodman, İslam Humanizmi, (çev. Ahmet Arslan), İletişim Yay., İst. 2006.
• …………………, “Friendship in Aristotle Miskawayh and Ghazali”, Friendship East and West:Philosophical Perspectives içinde, (ed. Oliver Leaman), Curzon Press, Richmond 1996.
• MacIntyre Alasdair, Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi, (çev. Hakkı Hünler, Solmaz Zelyüt Hünler) Paradigma Yay., İst. 2001.
• Macit Fahri, İslam Ahlâk Teorileri, (çev. Muammer İskenderoğlu, Atilla Arkan), Litera Yay., İst 2004.
• Muhammed Murtaza Ez-Zebidi, Tacü’l-Arus, “adl” Maddesi, Beyrut 1968.
• Muhyî-i Gülşeni, Sîret-i Murâd-ı Cihan (Ahlâk-ı Kiram), Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih nr. 3496.
• Nasiruddin Tûsî, Ahlâk-ı Nâsirî, (çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov), Litera Yay., İst. 2007.
• Oktay Ayşe Sıdıka, “Kınalızâde Aliefendi’de Hikmet Kavramı”, SDÜ İlahiyat F. Dergisi, 2003/1, Sayı:10.
• Platon, Devlet, (çev. Sebahattin Eyuboğlu, M Ali Cimcoz), İş Bankası Kültür Yay., İst. 1999.
• ……., Menon, (çev. Furkan Akderin), Say Yay., İstanbul 2013, s. 72d.
• Ross David, Aristoteles, (çev. Ahmet Arslan, İhsan Oktay Anar, Özcan Yalçın Kavasoğlu, Zerrin Kurtoğlu), Kabalcı Kitabevi, İst. 2002.
• Saruhan Müfit Selim, İslam Ahlâk Esasları ve Felsefesi, Grafiker Yay., Ankara 2013.
• Turan Ramazan, İbn Miskeveyh’in Adâlet Anlayışı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2014.
• Yahyâ b. Adî, Tehzîbü’l-ahlâk, (çev. Harun Kuşlu), TYEKB Yay.,İst. 2013.
• Weber Alfred, Felsefe Tarihi, (çev. H. Vehbi Eralp), Sosyal Yay. İst. 1995.