Eleştirel Feminist Film Kuramı Bağlamında Pandemi Dönemi Türk Sineması Dili

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 28 - 37, 31.10.2021

Hatice Gül Yalçın

Öz

İletişim ile sanat arasındaki ilişki, iletişim sanatları uygulama alanı kabul edilen sinema sanatı üzerinden, mekânın işlevselliği bağlamında tartışılmıştır. Korona virüs salgınıyla birlikte, iletişim ile sanat mekân olgusunda birleşmiştir. Daha önce iletişim araçları mekânı aşmak amacını taşıdığı halde, sinema sanatı için mekânın işlevi farklılaşmaktaydı. Zincir mağazaların yer aldığı alışveriş merkezleri içerisinde konumlandırılan sinema salonları, sinema sanayisinin dağıtım ve gösterim piyasasına bağlı olarak, zincirleşen şirketlerin tekeline bırakılırken, sinema seyircileri de tüketim çemberiyle çevrelenmekteydi. Korona salgınından sonra, sinema salonları tüketim çemberinden dışlanmış, iletişim araçlarının mekânsal bağlamı hem iletişim hem de sanat için eşanlamlı hale gelmiştir. Böylece film festivalleri çevrimiçi mekâna taşınmış, ilk uluslararası kadın filmleri festivali ise Türkiye’de düzenlenmiştir. Sinema sanatı için mekânın diğer bir anlamı olan, sinema eserinin anlatı yapısının oluşturulduğu zemin, eleştirel film çözümleme yöntemlerinden psikanalitik kuram için nirengi noktası olmaktadır. Seyirci ile film arasındaki iletişim, psikanaliz ile açıklanmış ayrıca psikanalizin mitolojik bağlamının başka bir eleştirel bakışa imkân tanımasıyla, psikanaliz bağlamında feminist kuram oluşturulmuştur. Feminist kuramın tartıştığı toplumsal cinsiyet kavramının, medyadaki kadın temsillerini biçimlendiren simgesel etmeni, toplumsal dilin hukuki çerçevesi olmuştur. Türk Sineması, kadınların da toplumsal dilin temsilcileri olarak tanınmaları ve cinsiyetçi düalizmi itibarsızlaştıran kanunlar çerçevesinde bir kimlik edinmiştir. Buna göre, bugün tekelin söylemi yerine bağımsız bir Türk Sineması söylemi oluşturabilmek için, toplumsal dilin medyadaki temsillerin belirleyicisi olduğunun bilinciyle hareket etmek gerekmektedir. Uçan Süpürge Uluslararası Kadın Filmleri Festivali kapsamında çevrimiçi yayınlanan tematik seçkilerin her birinden iki film, eleştirel feminist film kuramının “ayrımcılıkların ilk önce dilde belirmesi” ilkesine göre, filmin edebi metni ağırlıklı olarak göz önünde tutularak incelenmiştir. Ayrıca uluslararası bağımsız film yapımcılarının gösterim mekânı olan çevrimiçi festival göstermiştir ki, toplumsal cinsiyet algısı ilk önce toplumsal dilin söylemi olarak yapılanmaktadır. İletişim ile sanat arasındaki bağlayıcı özellik olan diyalektik ile anlamlandırma girişimi, sinema perdesinde söz hakkı tanınan temsiller yoluyla, seyirci ile film arasında sürdürülebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

mekan, diyalektik, psikanaliz, temsil, toplumsal cinsiyet

The Language of Turkish Cinema during Pandemic Era in the Context of Critical Feminist Film Theory

Öz

Kaynakça

• Aynan, R. E. (1995). Mimarlık –İletişim – Dil Bağlamında Mimarın İşine Bir Yaklaşım. (Doktora Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Atakul, S. (2019). Gurur Yarası [Film]. Türkiye.
• Atatürk M. K. (2014). Bana Okunacak Kitaplar Gönderiniz. Neşe Aksakal (der). İstanbul: Alakarga Yay.
• Berktay F. (2018) Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yay.
• Büker, S. ve Topçu, Y. G. (2019). Sinema: Tarih-Kuram Eleştiri. İstanbul: İthaki Yay.
• Crowley D. ve Heyer P. (2010). İletişim Tarihi (Çev.: Ersöz Berkay). Ankara: Phoenix Yay.
• Çoban, D. (2020). Histeri Belası: Medea ve Hedea Gabler. Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi (9). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1292197. (Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2021).
• Direk, Z. (2017). Felsefe Vakti. İTÜ Radyosu. https://radyo.itu.edu.tr/en/archive/felsefe-vakti. (Erişim Tarihi: 03.02.2021).
• Fromm E. (2017). Rüyalar Masallar Mitler Sembol Dilinin Çözümlenmesi. (Çev. Aydın Arıtan ve Kaan H. Ökten). İstanbul: Say Yay.
• Güven N. Songör O. (2020). Rekabet Kurulu Kararı. http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/frmmakale/2020-1/7.pdf. (Erişim Tarihi:18 Mayıs 2021).
• İri, M. (2009). Bir Film İzlemek: Pop Kültürü Sökmek (der). İstanbul: Derin Yayınları.
• Kalkan E. (2013) Rekabet Kurumunda Birleşme – Devralma İş Llemlerinin Değerlendirilmesinde Yapılan İktisadi Analizler. Besler/Turyağ ve AFM/MARS Kararları https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423911143.pdf. (Erişim Tarihi:18 Mayıs 2021).
• Kayhan, A. (1999) Jean – Jacques Rousseau’nun Birinci Söylevi’nde (Bilimler Ve Sanatlar Üzerine Söylev) Genel İnsan Kavrayışı, Doğal Durum Ve Uygarlık Düşüncesi (Doktora Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi. Sosyal Bilimler Üniversitesi. İstanbul.
• Orhon, E. N. ve Eriş, U. (Ed.). (2012). İletişim Bilgisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.
• Özdemir B. G. (2019). Türk Sinemasının Kadın Yönetmenleri Konuşuyor. İstanbul: Der Yay.
• Pembecioğlu, N. (2005). Belgesel Film Üstüne Yazılar. Ankara: Babil Yay.
• Resmi Gazete. (2011). Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120308M1-1.pdf). (Erişim Tarihi: 05.04.201)
• Salman, C. (2014). Didem Madak’ı Okumak. Didem Madak Şiirinde Zaman ve Mekan. Solmaz Zelyüt (der.) İstanbul: Metis Yay.
• Timuçin, A. (2006). Ahlaksızlık Üzerine Kendimle Konuşmalar. İstanbul: Bulut Yay.
• Türkoğlu N. (2011). Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar. Murat İri. (der). İstanbul: Derin Yay.
• Yazıcı, T. (2018) Hannah Arendt’te Radikal Kötülük Problemi. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Yetimoğlu, A. B. (2019). İçimdeki Küller [Film]. Türkiye.