The Unıqueness Of God In Al-Fārābī And Ibn Sīnā

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 398 - 408, 28.12.2024

Mahmut Yıldız

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1594147

Öz

The idea that God is one and unique is referred to in philosophy as monotheism and is opposed to polytheistic systems. In theistic traditions, God's uniqueness, which means that God has no equal or likeness, is considered one of the fundamental attributes of God. In Islamic culture, the uniqueness of God is expressed in the concept of tawhid, and the oneness/uniqueness of God is given great importance. Polytheistic beliefs and idolatry are strongly condemned and God's oneness is tried to be proved. This study examines the views of al-Fārābī and Avicenna, two prominent philosophers in Islamic culture, on the unity of God. These two philosophers consider unity as one of the aspects of the oneness of God, which is a broader notion. Oneness is God's being one in number and having no equal, likeness, counterpart, or opposite in His rank. The other aspects of oneness are simplicity, which means that God's essence is not composed of various parts, and completeness, which means that God's essence is not incomplete in any respect but is perfect in every respect. In our study, we have first touched upon the other aspects of God's oneness, and then the first aspect of oneness, unity, is emphasized. In this context, how al-Fārābī and Avicenna justify God's oneness and the arguments they put forward on this issue are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Islamic philosophy, Theology, al-Fārābī, İbn Sīnā, Oneness of God, Unity of God

Fârâbî ve İbn Sînâ'da Tanrı'nın Tekliği

Öz

Tanrı’nın bir ve tek olduğu düşüncesi felsefede monoteizm olarak ifade edilir ve politeist sistemlerin karşısında yer alır. Teist geleneklerde Tanrı’nın eşinin ve benzerinin olmadığı anlamına gelen teklik/birlik Tanrı’nın temel sıfatlarından kabul edilir. İslam kültüründe Tanrı’nın tekliği tevhid kavramıyla ifade edilir ve Tanrı’nın birliğine/tekliğine büyük bir önem verilir. Çok tanrılı inançlar ve putperestlik şiddetle kınanarak Tanrı’nın bir olduğu ispatlanmaya çalışılır. Bu çalışmada İslam kültürü içerisinde önde gelen filozoflardan Fârâbî ve İbn Sînâ’nın Tanrı’nın tekliğine dair görüşleri incelenmektedir. Bu iki filozof tekliği daha geniş bir bir mefhum olan Tanrı’nın birliğinin yönlerinden saymaktadır. Teklik Tanrı’nın sayıca bir olması, kendi mertebesinde eşi, benzeri, dengi ve zıddı olmamasıdır. Birliğin diğer yönleri olan basitlik; Tanrı’nın zatının çeşitli parçalardan oluşmadığını, tamlık ise; Tanrı’nın zatının hiçbir bakımdan eksik olmayıp her bakımdan yetkin olduğunu ifade etmektedir. Çalışmamızda Tanrı’nın birliğinin diğer yönlerine temas edildikten sonra birliğin ilk yönü olan tekliğin üzerinde durulmaktadır. Bu kapsamda Fârâbî ve İbn Sînâ’nın Tanrı’nın tek olduğunu nasıl temellendirdikleri ve bu meselede ileri sürdükleri deliller incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam felsefesi, İbn Sînâ, Tanrı’nın birliği, Tanrı’nın tekliği, Teoloji, Fârâbî

Kaynakça

• Aristoteles. (1996). Metafizik (A. Arslan, Çev.). Sosyal Yayınları.
• Aydın, M. (2002). Din Felsefesi. İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, Ö. (2015). İbn Sina’nın Tanrı Anlayışının Dayandığı Temel İlkeler. Içinde Eş-Şeyhu’r-Reis İbn-i Sina (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi; 1078). Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Çeti̇n, S., & Kılavuz, U. M. (2023). Mu‘tezilî Tanımlar Literatürünün Kayıp Halkası: Kādî Abdülcebbâr’ın Ḥudûdü’l-elfâẓ’ı –İnceleme ve Neşir–. Kader, 21(1), 59-78. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1283664
• Ebrahimzade, A. (2012). İbn Sînâ’da Zorunlu Varlığın Mahiyeti Meselesi. Dini Araştırmalar, 15(41), 156-162.
• el-Fârâbî, E. N. (2020). Es-Siyâsetü’l- medeniyye (Y. Aydınlı, Çev.). Litera Yayıncılık.
• el-Fârâbî, E. N. (2021). El-Medînetü’l- Fâzıla (Y. Aydınlı, Çev.). Litera Yayıncılık.
• Erdoğan, Ö. F. (2017). Fârâbî’nin Tevhid Anlayışı ve Sıfatlar Meselesi. İçinde G. Deniz (Ed.), El-Muallimu’s-Sânî Fârâbî (ss. 317-344). DİB Yayınları.
• Fazlurrahman. (2010). İbn Sînâ’da Mahiyet ve Varlık (H. Akkanat, Çev.). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 193-209.
• Gül, E. S. (2019). Burhân-ı Temânuun Kesinliği Problemi. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 5(1), 377-416.
• Hafızoğlu, Y. (2022). Kelâm Geleneğinde Düalist İnançların Tenkidi. Kitap Dünyası Yayınları.
• İbn Sînâ. (1982). Kitâbü’n-Necât. Dâru’l-âfâki’l-cedîde.
• İbn Sînâ. (2013a). Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik (E. Demirli & Ö. Türker, Çev.; C. 1). Litera Yayıncılık.
• İbn Sînâ. (2013b). Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik (E. Demirli & Ö. Türker, Çev.; C. 2). Litera Yayıncılık.
• Karakuş, M. (2017). Fârâbî Düşüncesinde Tanrı’nın Varlığı Ve Nitelikleri. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi |, 3(6), 109-134.
• Kutluer, İ. (2013). İbn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık. İz Yayıncılık.
• Māturīdī, M. I.-M. al-. (2018). Kitâbü’t-tevhîd: Acıklamalı tercüme (B. Topaloğlu, Çev.; 11. basım). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Muhtaroğlu, N. (2019). Tanrı’nın Tekliğine Dair Modal Argüman. Felsefe Arkivi - Archives of Philosophy, 51. https://doi.org/10.26650/arcp2019-5112
• Muhtaroğlu, N. (2020). Tanrı’nın Tekliğine Dair Tartışmalar. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi. https://doi.org/10.47424/tasavvur.809076
• Özler, M. (2012). Tevhid. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 41, ss. 18-20). TDV Yayınları.
• Plotinus. (2023). Enneadlar / Birinci ve Beşinci Dokuzlar (Z. Özcan, Çev.). Fol Yayınları.
• Reçber, M. S. (2008). "Vâcibü’l-Vücûd”un Mâhiyeti Meselesi. 307-315.
• Sarıkçıoğlu, E. (2012). Tevhid (Diğer Dinlerde). İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 41, ss. 22-24). TDV Yayınları.
• Saruhan, M. S. (2004). İslam Felsefesinde Delil ve Önemi. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 17(4), 396-378.
• Şık, İ. (2010). Burhan-ı Temanû’ya Eleştirel Bir Yaklaşım. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 68-95.
• Tanrıbilir, T. (2024). Tanrı’nın Tekliğini İspat: Şehristânî’nin Tevhîd Savunusu. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 17(1), 345-373. https://doi.org/10.18403/emakalat.1467858
• Yalçıntaş, İ. (2023). İbn Sînâ’nın Tanrı Anlayışı. Elis Yayınları.