News and effect in mass communication: Liberal and critical approaches

Yıl 2018, Sayı: 1, 62 - 77, 01.12.2018

Hasan Yurdakul

Öz

Liberal and critical approaches have different and opposing arguments about the main characteristics of contemporary culture and society. We can see some reflections of these two approaches in the social and political realm as well as in the realm of media and culture. This study deals with the views of liberal and critical approaches about the social effects of the means of mass communication through news. On the ground of the views of these two different and opposite approaches we find their evaluations about the contemporary society. As a matter of fact, news forms the most common and important information that mass media offers to the society. The fact that the news is the most consumed media content by people, distinguishes news from the other media content. This feature of the news shows that it has a widespread area of effect in the society. While this widespread effect is seen by the liberal approaches as the empowering of the democratic social practices, it is considered by the critical approaches as the consolidation of the forms of domination in the capitalist society. In the study, the liberal and critical views about the effects of various means of communication are discussed within a historical point of view

Anahtar Kelimeler

Mass communication, news, effect, liberal approach, critical approach

Kitle iletişimde haber ve etki: Liberal ve eleştirel yaklaşımlar

Öz

Liberal ve eleştirel yaklaşımlar çağdaş toplum ve kültürün temel karakteristikleriyle ilgili olarak farklı ve karşıt argümanlar sunarlar. Bu iki yaklaşımın siyasal ve toplumsal alanlarda olduğu gibi medya ve kültür alanında çeşitli yansımalarını görebiliriz. Bu çalışmada, liberal ve eleştirel yaklaşımların kitle iletişim araçlarının toplumsal etkileriyle ilgili görüşlerini haberler üzerinden ele almaktadır. Bu iki yaklaşımın medyanın etkileriyle ilgili farklı ve karşıt görüşlerinin temelinde çağdaş topluma ilişkin değerlendirmeleri bulunmaktayız. Nitekim haber, kitle iletişim araçlarının topluma sunduğu en yaygın ve önemli enformasyonu oluşturmaktadır. Haberin insanlarca en çok tüketilen medya içeriği olması, haberi diğer medya içeriklerinden ayıran bir özellik olarak görülür. Haberin bu özelliği, onun toplum içinde yaygın bir etki alnının olduğunu da göstermektedir. Bu yaygın etkiyi, liberal yaklaşımlar demokratik toplumsal pratiklerin güç kazanması olarak görürken, eleştirel yaklaşımlar kapitalist toplumdaki egemenlik biçimlerinin pekiştirilmesi olarak ele alır. Çalışmada çeşitli iletişim araçlarının etkileri hakkındaki liberal ve eleştirel görüşler tarihsel bir bakış açısıyla tartışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kitle iletişim, haber, etki, liberal yaklaşım, eleştirel yaklaşım

Kaynakça

• Altun, S. (2007). Haber söylemi, değişkeleri: Cumhuriyet mitingleri ya da gelincik devrimi örneklemi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, A. (2004a). Medya - politika ilişkisi üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi - Political Science, 1(1), 1-8. Erişim adresi: https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/150/150
• Arslan, A. (2004b). Medyanın birey, toplum ve kültür üzerine etkileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi - Sociology, 1(1), 1-12. Erişim adresi: https://www.j- humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/162/162
• Baldini, M. (2000). Iletişim tarihi. (G. Batuş, Çev.). İstanbul: Avcıol.
• Barton, A. H. (2012). Paul Lazarsfeld as institutional inventor. International Journal of Public Opinion Research, 13(3), 245-269.
• Cereci, S. (2010). Haber ve toplum arasındaki ilişkinin toplumsal yaşama yansımaları. Ç.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 105-112.
• Curran, J. (2005). Kitle iletişim araştırmalarında yeni revizyonizm: Bir yeniden değerlendirme çabası, M. Küçük (Ed. & Çev.), Medya, İktidar, İdeoloji. (s. 377-413) içinde. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Damlapınar, Z. & Balcı, Ş. (2016). Sosyal algılamada medyanın haberleşme etiği: Ankara- Konya alan araştırması. İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi, 42, 354-375.
• Erdoğan, İ.; İşler-Keloğlu, E. & Durmuş, N. (2005). Kitle iletişiminde pozitivist ampirik geleneğin kuruluşu: Lazarsfeld ve yönetimsel araştırmalar. Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi, 20(2), 1-48.
• Fejes, F. (2005). Eleştirel kitle iletişim araştırması ve medya etkileri. M. Küçük (Ed.), Medya, iktidar, ideoloji (s. 295-315) içinde. Ankara: Ark Yayınevi.
• Fiske, J. (2014). İletişim çalışmalarına giriş. (S. İrvan, Çev.) (3. baskı). Ankara: Pharmakon Yayınları.
• Gitlin, T. (2008). Medya sosyolojisi: Egemen paradigma. S. Çelenk (Ed.), H. Tuncel & E. Çaylı (Çev.), İletişim çalışmalarında kırılmalar ve uzlaşmalar (1. baskı, s. 19-67) içinde. Ankara: Deki Yayınları.
• Granham, N. (2008). Bir kültürel materyalizm teorisine doğru. S. Çelenk (Ed. & Çev.),İletişim çalışmalarında kırılmalar ve uzlaşmalar (1. baskı, s. 67-85) içinde. Ankara: Deki Yayınları.
• Güngör, N. (2011). İletişim kuramlar ve yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Güz, N. (2005). Haberde yönlendirme ve kamuoyu araştırmaları. Ankara: Nobel.
• Hall, S. (2014). İdeoloji ve iletişim kuramı. S. İrvan (Ed.) A. Gürata (Çev.), Medya Kültür Siyaset (3. baskı, s. 79-97) içinde. Ankara: Pharmakon Yayınları.
• Hardt, H. (2005). “Eleştirel”in geri dönüşü ve radikal muhalefetin meydan okuyuşu: Eleştirel Teori, kültürel çalışmalar ve Amerikan kitle iletişim çalışması. M. Küçük (Ed. & Çev.), Medya, iktidar, ideoloji (3. baskı, s. 15-73) içinde. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Hülür, H. & Yaşın, C. (2016). İzleyiciden kullanıcıya yapı-özne sarkacı. H. Hülür & C. Yaşın (Ed.), Yeni medya kullanıcının yükselişi (1. baskı, s. 7-39) içinde. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Hülür, H. & Yaşın, C. (2017). Yeni medya ve geleceğin gazeteciliğini çerçevelemek. H. Hülür & C. Yaşın (Ed.), Yeni medya geleceğin gazeteciliği (1. baskı, s. 9-39) içinde. Ankara: Ütopya Yayınları.
• İnal, A. (1994). Haber metinlerine eleştirel bir bakış: Temel sorunlar ve örnek çalışmalar. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7, 135-163.
• İspirli, M. (2000). Medya gerçeği ve haberciler. Ankara: Akçağ.
• Kazaz, M. & Çoban, M. (2010) Televizyon haberleri ve egemen söylemin yeniden üretimi sürecinde ideoloji inşa stratejilerinin kullanımı. Selçuk İletişim, 6(2), 191-206.
• Işık, M. (2002). Kitle iletişim teorilerine giriş. Konya: Eğitim Kitap Evi.
• Işık, M. (2005). Kitle iletişim teorilerine giriş. Konya: Eğitim Kitap Evi.
• Klapper, J. T. (1992). Değişik haberleşme araçlarının karşılaştırılmalı etkiler (Ü. Oskay, Çev.), Kitle haberleşmesi teorilerine giriş (s. 185-210) içinde. İstanbul: Der Yayınları.
• Korkmaz, A. & Erdoğan, İ. (1990). İletişim ve toplum. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Küçüközyiğit, U. (2016). Teknolojiyle hızlanan haber akışı ve bir haber değeri unsuru olarak güncelliğin dönüşümü. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 86-95.
• Laughey, D. (2010). Medya çalışmaları teoriler ve yaklaşımlar. (A. Toprak, Çev.). İstanbul: Kalkedon.
• Mattelart, A. & Mattelart, M. (2016). İletişim kuramları tarihi. (M. Zıllıoğlu, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• McQuail, D. & Windahl, S. (1993). İletişim modelleri. (M. Küçükkurt, Çev.). Ankara: İmaj Yayınları.
• Oskay, Ü. (1992). Kitle haberleşmesi teorilerine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
• Özarslan, H. (2007). Çerçeveleme yaklaşımı açısından haber çerçevelerinin izler kitle düşünceleri üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özer, Ö. (2011). Haber söylem ideoloji eleştirel haber çözümlemeleri (1. baskı). Konya: Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2012). Giriş: Eleştirel haber araştırmaları. Ö. Özer (Ed.), Haberi eleştirmek (1. baskı, s. 9-21) içinde. İstanbul: Literatürk Yayınları.
• Öztürk, Ş. (2004). Özel televizyon kanallarının Türk haberciliğine etkisi. Selçuk İletişim, 3(2), 97-112.
• Perriat, J. (2016). İletişim bilimlerinin unutulmuş kökenleri. (H. Köse, Çev.) (1.baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sever, N. (1998). Kitle iletişim araştırmalarında iki yaklaşım: Liberal ve eleştirel kuramlar farklılıklar ve yaklaşımlar. Kurgu Dergisi, 15, 44-53.
• Shoemaker, P. & Reese, S. (2014). İdeolojinin medya içeriği üzerindeki etkisi. S. İrvan (Ed. & Çev.), Medya kültür siyaset (3. baskı, s. 97-133) içinde. Ankara: Pharmakon Yayınları.
• Taş, O. (2017). İletişim, medya ve kültür (1. baskı). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Tokgöz, O. (1991). Temel gazetecilik. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Türkoğlu, N. (2004). Toplumsal iletişim: Tanımlar, kavramlar, tartışmalar. İstanbul: Babil Yayınevi.
• Uysal, R. (1996). Kitle iletişim araştırmaları. Kurgu Dergisi, 14, 117-125.
• Yavuz, Ş. (2011). Kitle iletişim araştırmalarında anadamar/çoğulcu ve eleştirel/radikal kuram arasında yöndeşme tartışmaları. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 9, 1-15.