Hattat Şevki Efendi üslubuna göre Türk hat sanatında ölçü

Yıl 2020, Sayı: 4, 83 - 92, 30.06.2020

Özgür Çetintaş

Öz

Geleneksel Türk sanatları arasında önemli bir yere sahip olan hat sanatı, yüzyıllar boyunca usta-çırak münasebetiyle öğretile gelmiş ve bu sayede karakteristik özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar ulaşmıştır. İslam’ın kutsal kitabı Kur’an-ı Kerîm’de yer alan Kalem Sûresi yazma konusunda açık iltifatlarda bulunarak bu eylemi yüceltmektedir. İlk hattat olarak kabul edilen Hz. Ali yazının önemini çokça vurgulamış ve yazmaya önem vermiş bir kişidir. O’nu güzel yazmaya sevk eden ise bizzat Hz. Muhammed olmuştur. İslam dini ve tasavvuf, hayatın her alanında ölçülü olmayı yücelten öğretilerdir. Hat sanatı, kaynağını İslam dininden alan bir sanat dalı olarak ortaya çıkmış, belli safhalardan geçerek günümüze gelmiştir. Başlarda resim, sonrasında çizgi ve noktadan yola çıkılarak geliştirilen Arap alfabesi ve İslam hattı günümüzde sanatsal bir değere sahiptir. Bilinen diğer sanat dalları ve akımlarıyla etkileşime girmeyen hüsn-i hat, tasvir yasağının bir sonucu olarak çizgisel icrasını korumuş ve yakın zamana kadar plastik sanatlarla bir araya gelmemiştir. Türk sanatçılara göre yazı aslında bir resimdir. Ancak sürrealist resimdir. Harf biçimleri, tıpkı Picasso tablolarındaki insanlar gibi hem tabiat içidir hem de tabiat dışıdır (Baltacıoğlu, 1993, s. 20). Tüm sanat dallarında ve ekollerinde uyulması gereken belirli ölçüler ve kurallar vardır. İslamiyet’in ve Müslümanların hayat verdiği hüsn-i hat da belli ölçüleri olan bir sanat dalıdır. Bahsettiğimiz ölçüler yazıyı meydana getiren harfleri, noktaları, okutucu ve tezyini işaretleri ve bu sanatla uğraşan kişileri de kapsamaktadır. Bu yazıda hat sanatının temelini oluşturan ölçü sisteminden bahsedilecek ve bu ölçü sisteminin neye göre belirlenmiş olabileceği üzerinde durulacaktır. Geleneksel sanatlarımızın merkezinde bulunan hüsn-i hattın değişmez kuralı olan ölçü sistemini anlamanın, bu sanatın icrasında ve eleştirisinde önemli bir katkı olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Ölçü, Meşk, Türk Hat Sanatı, Geleneksel Sanatlar

Measure in Turkish calligraphy according to calligrapher Şevki Efendi style

Öz

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Ölçü, Meşk, Türk Hat Sanatı

Kaynakça

• Alparslan, A. (2004). Osmanlı hat sanatı tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1993). Türklerde yazı sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Berk, S. (2003). Hattat Mustafa Rakım Efendi hayatı, san’atı ve eserleri. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Can, Y. & Gün, R. (2012). Ana hatlarıyla Türk İslam sanatları estetiği. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Çağman, F. & Aksoy, Ş. (1998). Osmanlı sanatında hat. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Hat Sanatı ve Hattatlar Topluluğu. (2020, 17 Mart). Hat Malzemeleri. Erişim adresi (20 Mart 2020): https://hatsanati-hattatlar.blogspot.com/p/hat-malzemeleri.html
• Invaluable. (2019, 17 Mart). Calligraphic Panel Mehmed Sevki Efendi. Erişim adresi (18 Eylül 2019): https://www.invaluable.com/auction-lot/calligraphic-panel-mehmed-sevki-efendi-18-c-871d65afcb.http://www.ozcay.com/mehmed/galeri#40.
• McGill University Library. (2020, 17 Mart). Umar al-Waṣfī (calligrapher). Erişim adresi (18 Eylül 2019): https://archive.org/details/McGillLibrary-rbsc_isl_arabic-calligraphy_159-19614/page/n17https://hatsanati-hattatlar.blogspot.com/p/hat-malzemeleri.html Erişim tarihi: 04.05.2020.
• Memiş, M. (2018). Osmanlıda hat sanatını zirveye çıkaran eğitim yöntemi: Meşk ve icazet geleneği. Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 53-77.
• ozcay.com.tr (2020, 17 Mart). Mehmet Özçay Kişisel Galeri. Erişim adresi (18 Mart 2020): http://www.ozcay.com/mehmed/galeri#41.
• Serin, M. (1982). Hat San’atımız Tarihçesi-Malzeme ve Aletler-Meşkler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Serin, M. (2004). Türk Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi (Cilt 29). Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Yazır, M. B. (1981). Medeniyet aleminde yazı ve İslam Medeniyetinde kalem güzeli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Yazır, M. B. (1989). Medeniyet aleminde yazı ve İslam Medeniyetinde kalem güzeli (Cilt 3). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.