Nationalism between secular intelligence and religious intelligence in Turkey (the perspective of Turkey)

Yıl 2024, Sayı: 13, 119 - 130, 30.06.2024

Samet Ünlü

Öz

In social relations, individuals or groups may move away from each other due to their different characteristics and many other reasons, and each may become a representative of a certain pole. The interpretation of the ideology of nationalism from secular and religious perspectives also causes a certain polarization in the society. It has been observed that nationalism, which has played an extremely important role in social and political life since the establishment of our country, has almost gone through a process of evolution over time. Although the ideology of nationalism initially continued its existence in the society as a secular one, it is seen that the dominance of the religious nationalist ideology emerged with the strategic goals such as suppression of different ideologies or the change in social perception. In this study, a research was carried out on how the concept of nationalism is located and evaluated from the perspective of religious and secular perspectives in our country. When the literature is examined, it has been observed that the studies on secular and religious nationalism ideologies are limited and the number of studies in which the two concepts are compared and evaluated together is quite low. In the research, the ideology of nationalism is discussed on the axis of religiosity and secularism. In this context, the treatment of religious and secular nationalism in the case of Turkey is also evaluated with the concepts of ideology, religion, society, Islam and secularism. As a result, the stages of nationalism ideology in Turkey are examined by comparing them from the perspective of religious and secular minds. To this end, the sources of political science and sociology are evaluated together and an interdisciplinary approach guides the research.

Anahtar Kelimeler

Nationalist conservatism, Islamism, Kemalism, nationalism, secular nationalism.

Seküler akılla dindar akıl arasında milliyetçilik (Türkiye perspektifi)

Öz

Toplumsal ilişkilerde bireyler veya gruplar, farklı özellikleri ve daha birçok nedenden dolayı birbirlerinden uzaklaşabilir ve her biri belli bir kutbun temsilcisi haline gelebilir. Milliyetçilik ideolojisinin seküler ve dindar bakış açılarıyla yorumlanması da toplumda belirli bir kutuplaşmanın yaşanmasına neden olmaktadır. Ülkemizin kuruluşundan bu yana son derece önemli ve toplum yaşamı ile siyasi yaşam üzerinde etkin rol oynamış olan milliyetçiliğin zaman içerisinde adeta bir evrim sürecinden geçtiği gözlenmiştir. Milliyetçilik ideolojisi ilk olarak toplumdaki varlığını seküler olarak sürdürse de sonraları farklı ideolojilerin baskılanması gibi stratejik hedefler ya da tamamen toplumsal algının değişmesiyle birlikte ortaya dindar milliyetçi ideolojinin hâkimiyetinin çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada da ülkemizde dindar ve seküler bakış açıları perspektifinden milliyetçilik kavramının nasıl bir noktada yer aldığı ve değerlendirildiğine yönelik bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Literatür incelendiğinde seküler ve dindar milliyetçilik ideolojilerine ilişkin çalışmaların sınırlı olduğu ve iki kavramın birlikte kıyas ve değerlendirmesinin yapıldığı çalışma sayısının oldukça düşük olduğu gözlenmiştir. Araştırmada milliyetçilik ideolojisi dindarlık ve sekülerlik ekseninde ele alınmaktadır. Bu bağlamda dindar ve seküler milliyetçiliğin Türkiye örneğinde ele alınışı aynı zamanda ideoloji, din, toplum, İslam ve laiklik olgularıyla değerlendirilmektedir. Bunun sonucunda Türkiye’de milliyetçilik ideolojisinin geçirdiği aşamalar sekülerlik ve dindarlık perspektifinden kıyaslanarak incelenmektedir. Bu amaçla araştırmada siyaset biliminin ve sosyolojinin kaynakları bir arada değerlendirilmekte ve disiplinler arası bir anlayış araştırmaya yön vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dindar milliyetçilik, İslamcılık, Kemalizm, milliyetçilik, seküler milliyetçilik.

Kaynakça

• Ak, G. (2015). Kemalizm'de laiklik-İslam birlikteliğinin milliyetçilik üzerinden düalist akdi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(3), 571-606. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002364.
• Araz, F. (2022). Duygu milliyetçiliği olarak Kur’an’da yakınlarla ilişkinin sosyolojisi. Journal of Analytic Divinity, 6(1), 188-205. https://doi.org/10.46595/jad.1094827
• Bauman, Z. (2000). Siyaset arayışı. (T. Birkan,Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Conversi, D. (2006). Mapping the field: Theories of nationalism and the ethnosymbolic approach. Nationalism and Ethnosymbolism: History, Culture, and Ethnicity in The Formation of Nations, 15-30.
• Çağlar, A., & Uluçakar, M. (2017). Günümüz Türkçülüğünün İslamla imtihanı: Türk-İslam sentezi ve Aydınlar Ocağı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (26), 119-139.
• Çağlayan, E. (2016). Islam, secularism and nationalism in modern Turkey: Who is a Turk? Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 226-234.
• Çalen, M. K. (2020). Ahmet Ağaoğlu'nda İslâm ve milliyetçilik ilişkisi. Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 2(2), 27-46.
• Dinçaslan, B. (2023). Seküler milliyetçilik- 21.yüzyılda Türk milliyetçiliğinin teorisi. İstanbul: Yenisey Yayınları.
• Eagleton, T. (2015). İdeoloji. (Muttalip Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eren, M. (2014). Sekülerizm ve Din Arasında Habermascı Söylem Analizi. Felsefe Dünyası, (60), 244-264.
• Eroler, E. G. (2019). Dindar nesil yetiştirmek: Türkiye'nin eğitim politikalarında ulus ve vatandaş inşası (2002-2016). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hayes, C. J. H., & Çiftkaya, M. (2010). Milliyetçilik: bir din: Batı siyasal düşüncesinde “ulusalcılık" tasavvuru. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Heywood, A. (2013). Siyasi ideolojiler: Bir giriş. (Ş.Akın, A.K.Bayram, Çev.). Ankara: Adres Yayınları. İpek, İ. (2018). Din-siyaset-ilişkisi-dünü-bugünü-geleceği. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (2), 33-51.
• Juergensmeyer, M. (2023). The new cold war?: Religious nationalism confronts the secular state. University of California Press.
• Kara, B. (2017). Dinsel milliyetçilik. Electronic Turkish Studies, 12(2).
• Karaarslan, F. (2012). Şerif Mardin, Türkiye, İslam ve sekülarizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karakaş, M. (2019). Türkçülük ve Türk milliyetçiliği. Milliyetçilik-1. Sayı: 38. Ankara: Doğu Batı, s.57-76.
• Kaya, B. (2019). Cumhuriyet dönemi İslamcılarının milliyetçiliğe bakışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Kılıç, M. (2015). Milliyetçilik algısında yaşanan değişim üzerine bir deneme. The Journal Of Europe-Middle East Social Science Studies, 1(1), 49-58. https://doi.org/10.21085/jemsos.84902
• Kökce, H. (2021). Din ve milliyetçik ilişkisi: Kolaylaştırıcı mı zorlaştırıcı mı?. OPUS International Journal of Society Researches, 18(40), 2775-2796. https://doi.org/10.26466/opus.864887
• Lewis B (2003). Demokrasinin Türkiye serüveni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nakış, Y. (2023). Ak Parti iktidarı döneminde tarih yazımı ve muhafazakâr ideolojinin yeniden üretiminde ideolojik aygıt olarak “Derin Tarih” dergisi (2012-2020). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı. İstanbul.
• Örs, H. B. (2012). İdeoloji: Karmaşık dünyayı anlaşılır kılmak. Örs, H. B. (Ed.). 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sarınay, Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin tarihî gelişimi ve Türk Ocakları: 1912-1931. İstanbul: Ötüken Yayınları
• Selçuk, S. S. (2011). Milliyetçilik üzerine: bir literatür taraması. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 6(23).
• Seljak, D. (1991). Is Nationalism a religion? A critique of Ninian Smart. Arc: The Journal of the School of Religious Studies, 19, 33-45.
• Sönmez Selçuk, S. (2012). Dünden bugüne milliyetçilik: Küresel dünyada yükselen sesler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 117-135.
• Şahin, K. (2007). Bir ideoloji olarak milliyetçilik. Akademik Bakış, 12, 1-9.
• Şahin, K. (2009). Küreselleşme tartışmaları ışığında ulus devlet. İstanbul: Yeni yüzyıl Yayınları.
• Şen, H. (2011). Türk İslâmcıların milliyetçilik algıları. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(26), 1-18.
• Şevkli, S. (2009). Resmi söylemden kültürel kimliğe: Türkiye’de seküler milliyetçilik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Topakkaya, A. (2007). İdeoloji kavramının tarihsel gelişim sürecine kısa bir bakış. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(1-2), 163-180.
• Turan, E. (2011). Milliyetçilik teorisinin gelişimi ve Türk milliyetçiliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (1), 135-149.
• Yesevi, Ç. G. (2012). Türk milliyetçiliğinin evrimi. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 4(2), 75-85.