Engelli Bireylerin Kendilerine Yönelik Ayrımcı ve Mikro Saldırgan Uygulamaları İfade Etmeleri: Twitter’daki #Engellenmekİstemiyoruz ve #SağlamcılarDışarı Etiketleri/ Expressing discriminatory and micro-aggressive practices of persons with disabilities against themselves: #Engellenmekİstemiyoruz and #SağlamcılarDışarı Tags on Twitter

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 164 - 190, 31.12.2021

Büşra Büke

https://doi.org/10.47105/nsb.907791

Öz

Sosyal organizasyonun azınlıkları da kapsamak yerine çoğunluğun istek ve ihtiyaçlarına göre tasarlanması, engelli bireylerin hayatları boyunca birbirinden farklı dezavantajlılık durumuyla karşı karşıya kalmalarının ana etmenlerindendir. Örneğin normallik ve sağlamcılığa dayanan toplumsal örgütlenme, engelli bireyleri dışlayan söylem ve pratiklerin üretilmesine neden olmaktadır. Sağlamcılık, engelli olmayanların engelli bireylerden daha üstün olduğuna dair önyargılı inancı ifade etmektedir. Dolayısıyla bu anlayış engelli bireylerin dışlanmalarına, damgalanmalarına, izole edilmelerine, ayrımcılığa uğramalarına ve mikro saldırılara maruz bırakılmalarına yol açmaktadır. Dünya üzerindeki “en büyük azınlık” kabul edilen engelli bireylerin karşılaştıkları bu tip problemler engellilik meselesinin sosyal bir fenomen olarak incelenmesini gerekli kılmaktadır. Engellilerin karşılaştığı ayrımcı uygulamalarla ilgili birçok araştırma projesi yapılmış olsa da engellilere yönelik mikro saldırılar çoğunlukla fark edilmemekte ve çalışmalarda kendine fazla yer bulamamaktadır. Bu nedenle engelli bireylerin hangi ayrımcı ve mikro saldırgan uygulamalarla karşılaştıkları ve deneyimlerini nasıl aktardıkları sorularının sorulması gerektiği sonucuna vararak ayrımcılık ve mikro saldırganlık literatüründen yararlandım. Engellilerin deneyimlediği ayrımcılık ve mikro saldırganlıkları yorumlayıcı paradigmanın izinden giderek yorumlayarak analiz etmeyi amaçladım. Engelli bireylerin kendilerine yönelmiş ayrımcı pratikleri ve mikro saldırganlık örneklerini dijital medya platformlarından Twitter’da ifade ediyor ve seslerini duyuruyor olmalarını önemsedim. O nedenle nitel araştırma tekniklerinden olan içerik analizini kullandım ve Twitter’da açılmış olan #engellenmekistemiyoruz ve #sağlamcılardışarı başlıklı hashtag etkinliklerindeki verilerden yararlandım. Kimliğin yadsınması, ikincilleştirme ve egzotikleştirme temalarına ulaştım ve Twitter’daki engelli kullanıcıların anlatılarına yer verip sınıflandırma ve yorumlama süreçlerini tamamladım. Engelli bireylerin uğradıkları ayrımcılık ve mikro saldırıların çok farklı boyutlarda görülebildiğini örneklerle göstererek konunun daha fazla önemsenmesi gerektiğine dikkat çekmek istedim.

Anahtar Kelimeler

engellilik/sakatlık, sağlamcılık, ayrımcılık, mikro saldırganlık, twitter

Engelli Bireylerin Kendilerine Yönelik Ayrımcı ve Mikro Saldırgan Uygulamaları İfade Etmeleri: Twitter’daki #Engellenmekİstemiyoruz ve #SağlamcılarDışarı Etiketleri/ Expressing discriminatory and micro-aggressive practices of persons with disabilities against themselves: #Engellenmekİstemiyoruz and #SağlamcılarDışarı Tags on Twitter

Öz

Much research has been conducted on the discriminatory practices those with disabilities face, including in areas such as education, employment, health, politics, justice, access to information, etc. Some examples of ableism are as follows: educational institutions not providing the necessary tools and technologies or failing to make necessary reasonable accommodations, workplaces’ inadequate physical and technical provision and adjustment; employment in positions below with their capability or those without promotion opportunities; lack of access to vocational training opportunities; lack of accessibility to social security and health services; physical and communication deficiencies of public institutions and organizations such as police stations and courthouses in the field of justice; not making the physical environment accessible for their inclusion in society; lack of accessible communication systems, public announcements, websites and applications, etc. Tweets posted by disabled people, as well as the comments and responses further reinforce that discrimination is a reality many regularly face.
While discriminatory practices against disabled people may be obvious, micro-attacks against persons with disabilities are implicit and are mostly unnoticed. Micro-aggression, which is considered another dimension of discrimination, impacts the implicit and interpersonal communicative dimensions. Micro-aggression is a statement, action, or incident including an instance of indirect, subtle, or unintentional discrimination against members of marginalized groups, such as people with disabilities. Derald Wing Sue defines micro-attackers as "short, daily exchanges that send derogatory messages to certain individuals because of their group membership." Commenters may not be aware of the potential impact of their words and even people with disabilities themselves may not notice the micro-attacks directed against them. For this reason, the questions of what discriminatory and micro-aggressive practices people with disabilities face and how they convey their experiences will be addressed within this paper.
To answer the research questions the literature on discrimination and micro-aggression was briefly discussed, before turning to the digital media platform of Twitter, where people with disabilities express the discriminatory practices and examples of microaggression against them and make their voices heard. The hashtags #engellenmekistemiyoruz ("We do not want to be stopped") and #sağlamcılardışarı ("Ableists, out!"), which were started on Twitter, were then subjected to qualitative content analysis, coding, categorization, and thematic analysis. The denial of identity, secondary status/position, and exoticization themes were arrived at, and the classification and interpretation processes were conducted by including the narratives of disabled users on Twitter.
This paper covers the experiences and tweets of disabled people within these themes and shows that they are not only exposed to discrimination in the public sphere, but also implicit discrimination (or micro-aggression) in their daily encounters and contacts. People with disabilities who are subjected to micro-aggressive behaviors and discrimination are deprived of full participation in society. We need to pay more attention to micro-aggression as a form of discrimination and listen to the voices of people with disabilities and implement rights-based practices for full and equal participation in all areas. 

Anahtar Kelimeler

disability, ableism, discrimination, microagression, twitter

Kaynakça

• Akbulut, S. (2018). Gerçekten eşit miyiz? acı(ma), zayıf gör(me) ve yok say(ma) ekseninde engelli ayrımcılığı. K. Çayır & M. Ayan Ceyhan (Eds.) içinde, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar (ss. 149-162). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akça, S. (2018). İnternet ve veri tabanı araştırmalarında etik. M. Öztürk (Ed.) içinde, Sosyal Bilimlerde Etik Sorunlar (ss. 67-86). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ancet, P. (2008). Ucube bedenlerin fenomenolojisi (E. Topraktepe, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Ashburn-Nardo, L. Morris, K. A., & Goodwin, S. A. (2008). The confronting prejudiced responses (CPR) model: Applying CPR in organizations. Academy of Management Learning & Education, 7(3), 332-342.
• Barton L., & Armstrong F (2011). Sakatlık, eğitim ve dahil etme: kültürlerarası meseleler ve ikilemler. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden bakmak (ss. 299-324). (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Z. (2002). Sosyolojik düşünmek (A. Yılmaz, Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik. (İ. Türkmen, Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Bezmez, D., Yardımcı, S., & Şentürk, Y. (2011). Giriş. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 17-25) (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bialka, C. S., Morro, D., Brown, K., & Hannah, G. (2017). Breaking barriers and building bridges: Understanding how a student organization attends to the social integration of college students with disabilities. Journal of Postsecondary Education and Disability, 30(2), 157-172.
• Binark, M., Yalçın, H., Karataş, Ş., & Çomu, T. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında Türkiye’de veri etiği politikası: sosyal medya ortamlarından veri toplanması. Sosyoloji Divanı, 5(9): 101-128.
• Birleşmiş Milletler (BM) Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşme, http://www.ohchr.org/EN/Pages/Home.aspx, (Erişim 29.11.2020)
• Brown, N. (2020). Introduction: Theorising ableism in academia. Nicole Brown & Jennifer Leigh (Eds.) içinde, Ableism in Academia Theorising Experiences Of Disabilities And Chronic Illneses İn Higher Education. UCL Press.
• Burcu, E. (2015). Engellilik sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
• Burcu, E. (2017). Türkiye’de engelli bireylerin dezavantajlı konumlarına engellilik sosyolojisinin eleştirel tavrıyla bakmak, Toplum ve Demokrasi, 11 (24), Temmuz-Aralık, s. 107-125.
• Collinson, C. & Barden, O. (2017). Dyslexics ‘knowing how’ to challenge ‘lexism’. K. Ellis & M. Kent (Eds.) içinde, Disability and Social Media Global Perspectives (ss. 227-238). Routledge.
• Çayır, K. (2018). Gruplararası ilişkiler bağlamında ayrımcılık, K. Çayır, M. Ayan Ceyhan (Eds.) içinde, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar (ss. 5-15). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, M., & Kahraman, F. (2020). Ön Söz. M. Çakır & F. Kahraman (Eds.) içinde, Sosyal Problemler Sosyolojisi Teoriden Uygulamaya Sosyal Problemler Üzerine Tartışmalar (ss. iii-ix). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çelik, H., Başer Baykal, N., & Kılıç Memur, H. N. (2020). Nitel veri analizi ve temel ilkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education, 8(1), 379-406.
• Davis, L. S. (2011). Normalliğin inşası: Çan eğrisi, roman ve 19. yüzyılda sakat bedenin icadı. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 187-208) (F. B. Aydar Çev.).. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platform Projesi. (2012). Engelli ayrımcılığı araştırması ve engelli ayrımcılığına karşı çözüm önerileri raporu (H. Özgül, G. Polat & S. Akbulut., Yay. haz.)
• Ertürk, D. (2017). Dijital kimliği sınırlı düşünmek. Sosyoloji Divanı, 5(9): 73-89.
• Fermanoğlu, O. M. (2019). Çevrimiçi hariciler: Türkiye’de dijital engelli aktivizmi üzerine bir araştırma. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 56, 119-152.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi. çev. H. U. Tanrıöven, Ayrıntı Yayınları.
• Galvin, R. (2011). Çalışma ve cinsellikle ilişkisi içinde sakat kimliğinin Soykütüğü. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 483-500). (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Garfinkel, H. (2019). Başarılı bir itibarsızlaştırma töreninin koşulları (B. Mengü, Çev.). L. Ünsaldı (Der.) içinde, Yabancı (ss. 107-117). Heretik Yayınları.
• Goethals, T., Mortelmans, D., Van den Bulck, H., Van den Heurck, W., & Van Hove, G. (2021). I am not your metaphor: frames and counter-frames in the representation of disability. Disability & Society, 1–19.
• Goffman, E. (2014). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar (Ş.. Geniş, L. Ünsaldı & S. N. Ağırnaslı, Çev.). Heretik Yayınları.
• Goldfarm, B. & Armenta, J. E. (2017). Articulating vulnerability and interdependence in networked social space. K. Ellis & M. Kent (Eds.) içinde, Disability and Social Media Global Perspectives (ss. 161-175). Routledge.
• Gonzales, L., Davidoff, K. C., Nadal, K. L., & Yanos, P. T. (2015). Microaggressions experienced by persons with mental illnesses: An exploratory study. Psychiatric Rehabilitation Journal, 38(3), 234-241.
• Göregenli, M. (2018). Temel kavramlar: önyargı, kalıpyargı ve ayrımcılık. K. Çayır, M. Ayan Ceyhan M. (Eds.) içinde, Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar (ss. 17-27). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gül, İ. I. (2015). Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi. K. Çayır, M. Soran & M. Ergün (der.) içinde, Engellilik ve Ayrımcılık: Eğitimciler için Temel Metinler ve Örnek Dersler (ss. 31-44). Karekök Yayınları.
• Harris, L. (2017). Exploring the effect of disability microaggressions on sense of belonging and participation in college classrooms. All Graduate Theses and Dissertations. https://digitalcommons.usu.edu/etd/6712
• Hughes, B., & Paterson, K. (2011). Sakatlık sosyal modeli ve kaybolan beden: bir yeti yitimi sosyolojisine doğru. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 63-80). (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Imrie, R. (2011). Sakatlayıcı çevre tasarımı. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden bakmak (ss. 325-362). (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kara, Z. (2017). Dijital sosyoloji. Sosyoloji Divanı, 5(9): 9-20.
• Kattari, S. K. (2020). Ableist microaggressions and the mental health of disabled adults. Community Mental Health Journal, 56: 1170–1179.
• Keller, R. M., & Galgay, C. E. (2010). Micro-aggressive experiences of people with disabilities. Derald Wing Sue (Ed.) içinde, Microaggressions And Marginality: Manifestation Dynamics, And İmpact (ss. 241-268). John Wiley & Sons, Inc.
• Korkmaz, A. (2015). Yeni toplumsal hareketler ve twitter. Selva Ersöz Karakulakoğlu & Özge Uğurlu (Eds.) içinde, İletişim Çalışmalarında Dijital Yaklaşımlar Twitter (ss. 93-116). Heretik Yayınları.
• Langvad, S. (2018). Birleşmiş Milletler Engelli hakları sözleşmesi ile engellilik temelli ayrımcılıkla mücadele. Eşit Haklar İçin İzleme Derneği (yay. haz.) içinde, Engelli Hakları Konferansı Engellilerin Adalete Erişimi (ss. 39-47). Ceylan Matbaası.
• Lett, K., Tamaian, A., & Klest, B. (2019). Impact of ableist microaggressions on university students with self-identified disabilities. Disability & Society. 1-16.
• Madran, H. A. D. (2018). Temel beklenti etkisi: kendini gerçekleştiren kehanet. K. Çayır, M. Ayan Ceyhan (Eds.) içinde, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar (ss. 29-40). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber, çev. Selahattin Turan, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Morison, T. (2019). Ötekilerin kökeni (C. Demirdoğdü, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Nazlı, A . (2012). Öteki beden: bir ötekilik biçimi olarak engelli beden ve engellilik. Sosyoloji Dergisi, (27), 15-32 .
• Pierce, C., Carew, J., Pierce-Gonzalez, D., & Willis, D. (1978). An experiment in racism: tv commercials. C. Pierce (Ed.) içinde, Television and Education (ss. 62–88). Beverly Hills, CA: Sage.
• Ryan, D., & Scura, A. (2011, Spring). Disability microaggressions in higher education. American College Personnel Association (ACPA) Standing Committee on Disability Newsletter, 2-9.
• Schnapper, D., (2005). Sosyolojik düşüncenin özünde öteki ile ilişki (A. Sönmezay, Çev.). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Schriner, K. (2011). Sakatlık çalışmaları perspektifinden sakat istihdamı sorunları ve politikaları: bir uluslararası yaklaşım. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 269-298) (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Shakespeare, T. (2011). Sakatlık sosyal modeli, D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Eds.) içinde, Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss. 52-62). (F. B. Aydar Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Solorzano, D., Ceja, M., & Yosso, T. (2000). Critical race theory, racial microaggressions, and campus racial climate: The experiences of African American college students. Journal of Negro Education, 69(1/2), 60-73.
• Sue, D. W. (2010). Microaggressions in everyday life: race, gender, and sexual orientation. Hoboken, NJ: John Wiley and Sons.
• Sue, D. W., Nadal, K. L., Capodilupo, C. M., Lin, A. I., Torino, G. C., & Rivera, D. P. (2008). Racial microaggressions against Black Americans: Implications for counseling. Journal of Counseling and Development, 86(3), 330-338.
• Şentürk, Ü. (2017). Yeni toplumsal bir metin olarak internet, Sosyoloji Divanı, 5(9): 21-44.
• Şişman, Y. (2012). Özürlülük alanında kullanılan kavramlar üzerine genel bir değerlendirme. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(28), 69-85.
• T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, (2002). Türkiye özürlüler araştırması. https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf Erişim: 27.10.2020
• T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2010). Özürlülüğe dayalı ayrımcılığın ölçülmesi araştırması. Yorum Basın Yayın.
• Thelwall, M., & Levitt, J. M. (2020). Retweeting Covid-19 disability issues: Risks, support and outrage”. El profesional de la información, 29(2), e290216
• Tosuner, A. (2015). İnternet aktivizminde Twitter’ın stratejik konumu. Selva Ersöz Karakulakoğlu & Özge Uğurlu (Eds.) içinde, İletişim Çalışmalarında Dijital Yaklaşımlar Twitter (ss. 117-143). Heretik Yayınları.
• Tuncer, E. (2017). İnci Eviner’de “Ulusal Zindelik”: beden, mekan ve mimarlığa dair bir eleştiri. S. Yardımcı (Ed.) içinde, Beyond.İstanbul Mekanda Adalet ve Sakatlık Sayı 1 (ss. 82-89).
• Turner, B. S. (2019). Sosyoloji ve beden. İrfan Kaya (Çev. Ed.) içinde, Beden ve Toplum (ss. 33-56). (İ. Kaya & M. B. Bulut, Çev.). Nobel Akademi Yayınları.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu (2016) (https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6701.pdf) Erişim: 05.11.2020
• WHO. (2011). Dünya engellilik raporu, https://www.engellilerkonfederasyonu.org.tr/wp-content/uploads/2020/04/D%C3%BCnya-Engellilik-Raporu-2011.pdf Erişim: 28.10.2020
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırmalarda yöntemleri, Seçkin Yayıncılık.
• Yumul, A. (2018). Ötekiliği bedenlere kaydetmek. K. Çayır, M. Ayan Ceyhan (Eds.) içinde, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar (ss. 89-96). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.