Öz
سۆفیگه‌ری و سۆفیایه‌تی له کوردستاندا له ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی ڕوانینی ڕۆحانییه‌تی تاک‌خوازه‌وه جێگه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنه، چونکه ته‌ریقه‌تی نه‌فشبه‌ندیه هه‌م دیارده‌یه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تییه، هه‌م کارکرده سیاسییه‌کانی ئاشکرایه و هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئابووریشدا پێوندییه‌کی تۆکمه‌ی هه‌یه. بزووتنه‌وه سیاسییه‌کان له ته‌کیه و خانه‌قاوه سه‌ریان هه‌ڵدا و شێخه‌کانی ته‌ریقه‌ت، بوون به سه‌رۆک و پا‌ڵپشت‌یان. ته‌وه‌ره‌ی ئه‌م وتاره، چوونه ناخی ئه‌م پرسیاره‌یه که شێخه‌کانی ته‌ریقه‌تی نقشبه‌ندی، چلۆن و به چ شێوه‌یه‌ک له زه‌رفیه‌تی پێگه‌ی خۆیان له پێناو مه‌به‌سته سیاسی، کۆمه‌ڵایه‌‌تی و کولتوورییه‌کانی کوردستان که‌ڵکیان وه‌رگرتووه تا گه‌یشتوونه‌ته کاروانی شۆڕش و بزووتنه‌وه‌ی سیاسی بارزان. ئه‌م وتاره به ڕه‌وشی وه‌سفین - ڕاڤـه‌کاری هه‌‌وڵ ئه‌دات، ڕاپورتێکی مێژوویی بخاته ڕوو هه‌تا لایه‌نه کاریگه‌ر و ڕووه کۆمه‌ڵایه‌تییه، کولتووری، فیکری، سیاسی و ئابوورییه‌کانی ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندیه تاوتوێ بکات که بوونه‌ته هۆی گیرسانی بزووتنه‌وه‌ی شێخه‌کانی بارزان.
Anahtar Kelimeler
نه‌قشبه‌ندیه کوردستان شێخه‌کانی بارزان مه‌لامسته‌فا بارزانی مه‌ولاناخالێد نه‌قشبه‌ندی نقشبندیه، کُردستان، مشایخ بارزان، مُلامصطفی بارزانی، مولاناخالد نقشبندی نقشبندیه کُردستان مشایخ بارزان مُلامصطفی بارزانی مولاناخالد نقشبندی
Kaynakça
- ‘Elî Resûl, Ca‘fer (2008). Sûfîzm û Te’sîrê An ber Cunbuşê Azadî Millî Miletê Kurd. Silêmanîye.
- Algar, Hamîd. (2018). Neqşebendiye. (Dawid Wefai). İntişarat: Moly, Tehran.
- Barzanî, Mes‘ûd. (2020) Beray Tarîx (bêmêjû). Naşir: Roksana, Erbîl.
- Bedlîsî, Emîr Şeref Xan. (1343). Şerefname Tarîxê Mufesselê Kurdistan, cild yek, muqeddîme û te‘lîqat: Mihemed Ebbasî. Intîşarat: Binyadê Daîretu’l-me‘arifê İslam, Danişnameyê Cihanê Îslam.
- Bruînsen, Martîn Van. (2013). Cami‘eşinasîyê Merdomê Kurd (Axa, Şeyx û Dewlet) Saxtarîhayî Îçtima‘î û Siyasîyê Kurdistanê. (Îbrahîm Yunsî). Naşir: Panîz.
- Celîl, Celîlê (1987). Qiyamê Kurdha der Salê 1880. (Kawis Qeftan). Çapxane: El-Zeman, Bexdad.
- Dehnawî, Nizam ‘Elî. (2017). Îrtibatê Neqşibendiye Şibîhqare ba Neqşibendiyê Kurdistan û Perakendegî Anha de Împaratorî ‘Usmanî (nîmê nixust sede 19em), Du Fesilname Mutale‘at Şibeqare. Naşir: Danişgahê Sîstan û Belûcistanê, sal 10em, şimare 35, payîz û zimistan.
- Dehqan, ‘Elî. (1348). Serzemînê Zerdeşt Avda‘ê Tebî‘î, Siyasî, Îqtîsadî, Ferhengî, Îçtima‘î û Tarîxî, Ridaîye, çapa ewwel. Întîşarat: Îbnê Sîna.
- Derwîşyan, ‘Elî Eşref. (2000). Xatiratê Seferxan (Seferê Qehremaniyan) Sî û Du Sal Muqawemet der Zindanhayê Şah. Neşir: Çeşme.
- Eseserd, Ferîd, (2012). Rîşe Endîşe û Bawerî Barzanîha. Naşir: Merkezê Tehqîqatê Istiratejîkê Kurdistan. Esnadê Lane Casusî. 1290 h. q. karton 14, pervend 8, c 31, s 138.
- Ferhadî Manfard, Mehdî. (1377). Pizûheşî der Dîdgaheha Tekapûhayî Siyasî Xwace Nasereddîn ‘Ubedullah Ehrar, Fasilnameyê ‘Ilmî–Pizûheşî ‘Ulûmê Insanî. Naşir: Danişgahê El-Zehra, sal heştem, şimare 26 û 27, tabistan û payîz.
- Ferhoşî, Behram (2012). Karname Ardeşîr Babakan, çapa suvem. Întîşarat: Danişgahê Tehranê.
- Fethullah, Cercîs. (2001). Mebhesanê Elî Hamiş Sevre’ş-Şeyx ‘Ubeydullah El-Nehrî, t 2. Naşir: Aras, Erbîl.
- Hedretî, Hesen û Qenberî, Sebah. (2014). Hikûmetê Derawêş der Kurdistanê Iraqê (1918-1931), Naşir: Neşrîyye Mutale‘atê Tarîxê Îslamî, şimare 27, zimistan.
- Jwaideh, Wadie, (2006). The Kurdish National Movement, Its Origins and Development, First Edition, Syracuse University Press. New York.
- Khalfin, N.A. (1963). Borba za Kurdistan. Moskova.
- M. S. Lazaref; Ş. X. Mihoyan; E. İ. Vasilîyeva; M. E. Gasratyan; O. İ. Jîgalîna (1999). Tarîxê Kurdistanê. mutercîman: Mensûr Sidqî û Kamran Emînava, Întîşaratê Firûx, Mosko.
- Medres, ‘Ebdulkerîm. (1979). Yad Merdan, cildê ewwel, Mewlana Xalid Neqşibendî. Çapxane: Mecmû‘ê Ilmî Kurdê Bexdadê.
- Mehmûd Kerîm, Xalid. (2012). Dewletê Usmanî û Eşîrehay Kurd der Kurdistanê Cenûb (1914-1869). Silêmanîye.
- Melekara, ‘Ebbas Mîrza. (1361). Şerhê Hal Ebbas Mîrza Melekarabe koşiş ‘Ebdul Huseyn Nevayî. Întîşarat: Babek, Tehran.
- Merdûx Rûhanî (Şîva), Baba. (1382). Tarîxê Meşahîrê Kurd, cild 3 (bexşê duvem). Tehran: Sirûş.
- Muîn, Mihemed (1391). Ferhengî Farsî, cilda pêncem. Întişaratê: Emîrkebîr.
- Nîkîtîn, Basil. (1967). El-Ekrad Beyrut.
- Nîkîtîn, Vasîlî. (1366). Kurd û Kurdistan. (Mihemed Qazî). Întîşarat: Nîlûfer.
- Nîşabûrî, ‘Ebdul Ewl. (1372). Melfûzat Xwace ‘Ubeydullah Ehrar, Rîsaleê Doktorî ‘Arif Noşahî. Naşir: Kitabxaneyê Merkezî Danişgahê Tehranê.
- Reşadî, Kamil, (2018). Tarîxê Temeddunê Kurd ez Eyyûbiyan Ta Siqûtî Împaratorî ‘Usmanî (Qerardad Saykis-Piko). Întişarat: Şefi‘î, Tehran. Rîsale el-Rabite, Mecmû‘ê ‘Ezîme fî Esrari’l-terîq, Istanbûl.
- Tavakolî, Muhemmed Reûf. (1359). Tarîxê Tesewwif der Kurdistanê. Naşir: Tavakolî.
- Teferşiyan, Ebulhesen (1359). Qiyamê Efseranê Xorasanê. Naşir: ‘Ilim.
- Voldebîgî, Behram. (1395). Ber Tarîkê Tofan: Mela Mistefa Barzanî be rîwayetê metbû‘atê Îranê 1358-1324. Naşir: Salis.
- Voll., John, (1975). Muhammad Hayya al-sindi and Muhammad ibn abd al-Wahhab: an Analysis of an Intellectual Group in Eightcenth-Century Medina. Bulletin of th the school of Oriental and African Studies. XXXVIII:I.
- Zarînkob, ‘Ebdul Huseyn. (1353). Arzeşê Mîrasê Sofye. Tehran: Întişaratê Emîrkebîr.
- Zekî Beg, Muhemmed Emîn. (1370). Tarîxê Silêmanîye û Anhaîha. (Muhemmed Cemilbendî Rojbiyanî). Bexdad.
- Ziyare’l-mazî el-qerîb. (1998). Dar el-şems el-teba‘et we’l-neşr, Stokholm.
Öz
تصوف در کُردستان را می‌توان در ورای نگاه روحانیت فردگرا سنجید، زیراکه طریقت نقشبندیه یک پدیده اجتماعی نیز هست، کارکردهای سیاسی آن هویداست و با اقتصاد هم رابطه تنگاتنگ داشته است. جنبش‌های سیاسی از تکیه و خانقاه عبور کرد و شیوخِ طریقت، رهبر و پشتیبان آن شدند. پرداختن به این سئوال که شیوخِ طریقت نقشبندیه به چه طریق، از ظرفیت خود در موزائیک سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کُردستان بهره گرفتند و آنرا به یک جنبش سیاسی در نهضت بارزان تبدیل کردند، محور بحث این نوشتار است. این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش خواهد کرد با نمایاندن گزارشی تاریخی، لایه‌ها و ابعاد اجتماعی، فرهنگی، فکری، سیاسی و اقتصادی طریقت نقشبندیه در شکل‌گیری نهضت مشایخ بارزان را واکاوی نماید.
Anahtar Kelimeler
نقشبندیه کُردستان مشایخ بارزان مُلامصطفی بارزانی مولاناخالد نقشبندی
Kaynakça
- ‘Elî Resûl, Ca‘fer (2008). Sûfîzm û Te’sîrê An ber Cunbuşê Azadî Millî Miletê Kurd. Silêmanîye.
- Algar, Hamîd. (2018). Neqşebendiye. (Dawid Wefai). İntişarat: Moly, Tehran.
- Barzanî, Mes‘ûd. (2020) Beray Tarîx (bêmêjû). Naşir: Roksana, Erbîl.
- Bedlîsî, Emîr Şeref Xan. (1343). Şerefname Tarîxê Mufesselê Kurdistan, cild yek, muqeddîme û te‘lîqat: Mihemed Ebbasî. Intîşarat: Binyadê Daîretu’l-me‘arifê İslam, Danişnameyê Cihanê Îslam.
- Bruînsen, Martîn Van. (2013). Cami‘eşinasîyê Merdomê Kurd (Axa, Şeyx û Dewlet) Saxtarîhayî Îçtima‘î û Siyasîyê Kurdistanê. (Îbrahîm Yunsî). Naşir: Panîz.
- Celîl, Celîlê (1987). Qiyamê Kurdha der Salê 1880. (Kawis Qeftan). Çapxane: El-Zeman, Bexdad.
- Dehnawî, Nizam ‘Elî. (2017). Îrtibatê Neqşibendiye Şibîhqare ba Neqşibendiyê Kurdistan û Perakendegî Anha de Împaratorî ‘Usmanî (nîmê nixust sede 19em), Du Fesilname Mutale‘at Şibeqare. Naşir: Danişgahê Sîstan û Belûcistanê, sal 10em, şimare 35, payîz û zimistan.
- Dehqan, ‘Elî. (1348). Serzemînê Zerdeşt Avda‘ê Tebî‘î, Siyasî, Îqtîsadî, Ferhengî, Îçtima‘î û Tarîxî, Ridaîye, çapa ewwel. Întîşarat: Îbnê Sîna.
- Derwîşyan, ‘Elî Eşref. (2000). Xatiratê Seferxan (Seferê Qehremaniyan) Sî û Du Sal Muqawemet der Zindanhayê Şah. Neşir: Çeşme.
- Eseserd, Ferîd, (2012). Rîşe Endîşe û Bawerî Barzanîha. Naşir: Merkezê Tehqîqatê Istiratejîkê Kurdistan. Esnadê Lane Casusî. 1290 h. q. karton 14, pervend 8, c 31, s 138.
- Ferhadî Manfard, Mehdî. (1377). Pizûheşî der Dîdgaheha Tekapûhayî Siyasî Xwace Nasereddîn ‘Ubedullah Ehrar, Fasilnameyê ‘Ilmî–Pizûheşî ‘Ulûmê Insanî. Naşir: Danişgahê El-Zehra, sal heştem, şimare 26 û 27, tabistan û payîz.
- Ferhoşî, Behram (2012). Karname Ardeşîr Babakan, çapa suvem. Întîşarat: Danişgahê Tehranê.
- Fethullah, Cercîs. (2001). Mebhesanê Elî Hamiş Sevre’ş-Şeyx ‘Ubeydullah El-Nehrî, t 2. Naşir: Aras, Erbîl.
- Hedretî, Hesen û Qenberî, Sebah. (2014). Hikûmetê Derawêş der Kurdistanê Iraqê (1918-1931), Naşir: Neşrîyye Mutale‘atê Tarîxê Îslamî, şimare 27, zimistan.
- Jwaideh, Wadie, (2006). The Kurdish National Movement, Its Origins and Development, First Edition, Syracuse University Press. New York.
- Khalfin, N.A. (1963). Borba za Kurdistan. Moskova.
- M. S. Lazaref; Ş. X. Mihoyan; E. İ. Vasilîyeva; M. E. Gasratyan; O. İ. Jîgalîna (1999). Tarîxê Kurdistanê. mutercîman: Mensûr Sidqî û Kamran Emînava, Întîşaratê Firûx, Mosko.
- Medres, ‘Ebdulkerîm. (1979). Yad Merdan, cildê ewwel, Mewlana Xalid Neqşibendî. Çapxane: Mecmû‘ê Ilmî Kurdê Bexdadê.
- Mehmûd Kerîm, Xalid. (2012). Dewletê Usmanî û Eşîrehay Kurd der Kurdistanê Cenûb (1914-1869). Silêmanîye.
- Melekara, ‘Ebbas Mîrza. (1361). Şerhê Hal Ebbas Mîrza Melekarabe koşiş ‘Ebdul Huseyn Nevayî. Întîşarat: Babek, Tehran.
- Merdûx Rûhanî (Şîva), Baba. (1382). Tarîxê Meşahîrê Kurd, cild 3 (bexşê duvem). Tehran: Sirûş.
- Muîn, Mihemed (1391). Ferhengî Farsî, cilda pêncem. Întişaratê: Emîrkebîr.
- Nîkîtîn, Basil. (1967). El-Ekrad Beyrut.
- Nîkîtîn, Vasîlî. (1366). Kurd û Kurdistan. (Mihemed Qazî). Întîşarat: Nîlûfer.
- Nîşabûrî, ‘Ebdul Ewl. (1372). Melfûzat Xwace ‘Ubeydullah Ehrar, Rîsaleê Doktorî ‘Arif Noşahî. Naşir: Kitabxaneyê Merkezî Danişgahê Tehranê.
- Reşadî, Kamil, (2018). Tarîxê Temeddunê Kurd ez Eyyûbiyan Ta Siqûtî Împaratorî ‘Usmanî (Qerardad Saykis-Piko). Întişarat: Şefi‘î, Tehran. Rîsale el-Rabite, Mecmû‘ê ‘Ezîme fî Esrari’l-terîq, Istanbûl.
- Tavakolî, Muhemmed Reûf. (1359). Tarîxê Tesewwif der Kurdistanê. Naşir: Tavakolî.
- Teferşiyan, Ebulhesen (1359). Qiyamê Efseranê Xorasanê. Naşir: ‘Ilim.
- Voldebîgî, Behram. (1395). Ber Tarîkê Tofan: Mela Mistefa Barzanî be rîwayetê metbû‘atê Îranê 1358-1324. Naşir: Salis.
- Voll., John, (1975). Muhammad Hayya al-sindi and Muhammad ibn abd al-Wahhab: an Analysis of an Intellectual Group in Eightcenth-Century Medina. Bulletin of th the school of Oriental and African Studies. XXXVIII:I.
- Zarînkob, ‘Ebdul Huseyn. (1353). Arzeşê Mîrasê Sofye. Tehran: Întişaratê Emîrkebîr.
- Zekî Beg, Muhemmed Emîn. (1370). Tarîxê Silêmanîye û Anhaîha. (Muhemmed Cemilbendî Rojbiyanî). Bexdad.
- Ziyare’l-mazî el-qerîb. (1998). Dar el-şems el-teba‘et we’l-neşr, Stokholm.
Öz
Due to this fact that the Naqshbandi Tariq is also a social phenomenon, its political functions are conspicuous and it has had a close attachment with the economy, Sufism in Kurdistan could be evaluated beyond the viewpoint of the individualist clergy. the Kurdish political movements passed the tekke and khanqah (monastery) and Tariqat’s sheikhs have become its leaders and supporters. Addressing the very fundamental question of how sheikhs of the Naqshbandi Tariqat took advantage of the capacity of their active presence in the religious, political, social and cultural mosaic of Kurdistan and turned it into a national movement is the focus of the present article and the role of the Naqshbandi Tariqat in the development of the movement. Barzan, as well. This article will attempt to analyze the social, cultural, intellectual, political and economic layers and dimensions of the Naqshbandi Tariqah in the formation of the Sheikh Barzan’s movement by presenting a historical report using the historical research method and within the framework of the descriptive-analytical approach.
Anahtar Kelimeler
Naqshbandiyyah Kurdistan Barzan’s Sheikhs Mola Mostafa Barzani Molana Khalid Naqshbandi نقشبندیه، کُردستان، مشایخ بارزان، مُلامصطفی بارزانی، مولاناخالد نقشبندی نقشبندیه کُردستان مشایخ بارزان مُلامصطفی بارزانی مولاناخالد نقشبندی
Kaynakça
- ‘Elî Resûl, Ca‘fer (2008). Sûfîzm û Te’sîrê An ber Cunbuşê Azadî Millî Miletê Kurd. Silêmanîye.
- Algar, Hamîd. (2018). Neqşebendiye. (Dawid Wefai). İntişarat: Moly, Tehran.
- Barzanî, Mes‘ûd. (2020) Beray Tarîx (bêmêjû). Naşir: Roksana, Erbîl.
- Bedlîsî, Emîr Şeref Xan. (1343). Şerefname Tarîxê Mufesselê Kurdistan, cild yek, muqeddîme û te‘lîqat: Mihemed Ebbasî. Intîşarat: Binyadê Daîretu’l-me‘arifê İslam, Danişnameyê Cihanê Îslam.
- Bruînsen, Martîn Van. (2013). Cami‘eşinasîyê Merdomê Kurd (Axa, Şeyx û Dewlet) Saxtarîhayî Îçtima‘î û Siyasîyê Kurdistanê. (Îbrahîm Yunsî). Naşir: Panîz.
- Celîl, Celîlê (1987). Qiyamê Kurdha der Salê 1880. (Kawis Qeftan). Çapxane: El-Zeman, Bexdad.
- Dehnawî, Nizam ‘Elî. (2017). Îrtibatê Neqşibendiye Şibîhqare ba Neqşibendiyê Kurdistan û Perakendegî Anha de Împaratorî ‘Usmanî (nîmê nixust sede 19em), Du Fesilname Mutale‘at Şibeqare. Naşir: Danişgahê Sîstan û Belûcistanê, sal 10em, şimare 35, payîz û zimistan.
- Dehqan, ‘Elî. (1348). Serzemînê Zerdeşt Avda‘ê Tebî‘î, Siyasî, Îqtîsadî, Ferhengî, Îçtima‘î û Tarîxî, Ridaîye, çapa ewwel. Întîşarat: Îbnê Sîna.
- Derwîşyan, ‘Elî Eşref. (2000). Xatiratê Seferxan (Seferê Qehremaniyan) Sî û Du Sal Muqawemet der Zindanhayê Şah. Neşir: Çeşme.
- Eseserd, Ferîd, (2012). Rîşe Endîşe û Bawerî Barzanîha. Naşir: Merkezê Tehqîqatê Istiratejîkê Kurdistan. Esnadê Lane Casusî. 1290 h. q. karton 14, pervend 8, c 31, s 138.
- Ferhadî Manfard, Mehdî. (1377). Pizûheşî der Dîdgaheha Tekapûhayî Siyasî Xwace Nasereddîn ‘Ubedullah Ehrar, Fasilnameyê ‘Ilmî–Pizûheşî ‘Ulûmê Insanî. Naşir: Danişgahê El-Zehra, sal heştem, şimare 26 û 27, tabistan û payîz.
- Ferhoşî, Behram (2012). Karname Ardeşîr Babakan, çapa suvem. Întîşarat: Danişgahê Tehranê.
- Fethullah, Cercîs. (2001). Mebhesanê Elî Hamiş Sevre’ş-Şeyx ‘Ubeydullah El-Nehrî, t 2. Naşir: Aras, Erbîl.
- Hedretî, Hesen û Qenberî, Sebah. (2014). Hikûmetê Derawêş der Kurdistanê Iraqê (1918-1931), Naşir: Neşrîyye Mutale‘atê Tarîxê Îslamî, şimare 27, zimistan.
- Jwaideh, Wadie, (2006). The Kurdish National Movement, Its Origins and Development, First Edition, Syracuse University Press. New York.
- Khalfin, N.A. (1963). Borba za Kurdistan. Moskova.
- M. S. Lazaref; Ş. X. Mihoyan; E. İ. Vasilîyeva; M. E. Gasratyan; O. İ. Jîgalîna (1999). Tarîxê Kurdistanê. mutercîman: Mensûr Sidqî û Kamran Emînava, Întîşaratê Firûx, Mosko.
- Medres, ‘Ebdulkerîm. (1979). Yad Merdan, cildê ewwel, Mewlana Xalid Neqşibendî. Çapxane: Mecmû‘ê Ilmî Kurdê Bexdadê.
- Mehmûd Kerîm, Xalid. (2012). Dewletê Usmanî û Eşîrehay Kurd der Kurdistanê Cenûb (1914-1869). Silêmanîye.
- Melekara, ‘Ebbas Mîrza. (1361). Şerhê Hal Ebbas Mîrza Melekarabe koşiş ‘Ebdul Huseyn Nevayî. Întîşarat: Babek, Tehran.
- Merdûx Rûhanî (Şîva), Baba. (1382). Tarîxê Meşahîrê Kurd, cild 3 (bexşê duvem). Tehran: Sirûş.
- Muîn, Mihemed (1391). Ferhengî Farsî, cilda pêncem. Întişaratê: Emîrkebîr.
- Nîkîtîn, Basil. (1967). El-Ekrad Beyrut.
- Nîkîtîn, Vasîlî. (1366). Kurd û Kurdistan. (Mihemed Qazî). Întîşarat: Nîlûfer.
- Nîşabûrî, ‘Ebdul Ewl. (1372). Melfûzat Xwace ‘Ubeydullah Ehrar, Rîsaleê Doktorî ‘Arif Noşahî. Naşir: Kitabxaneyê Merkezî Danişgahê Tehranê.
- Reşadî, Kamil, (2018). Tarîxê Temeddunê Kurd ez Eyyûbiyan Ta Siqûtî Împaratorî ‘Usmanî (Qerardad Saykis-Piko). Întişarat: Şefi‘î, Tehran. Rîsale el-Rabite, Mecmû‘ê ‘Ezîme fî Esrari’l-terîq, Istanbûl.
- Tavakolî, Muhemmed Reûf. (1359). Tarîxê Tesewwif der Kurdistanê. Naşir: Tavakolî.
- Teferşiyan, Ebulhesen (1359). Qiyamê Efseranê Xorasanê. Naşir: ‘Ilim.
- Voldebîgî, Behram. (1395). Ber Tarîkê Tofan: Mela Mistefa Barzanî be rîwayetê metbû‘atê Îranê 1358-1324. Naşir: Salis.
- Voll., John, (1975). Muhammad Hayya al-sindi and Muhammad ibn abd al-Wahhab: an Analysis of an Intellectual Group in Eightcenth-Century Medina. Bulletin of th the school of Oriental and African Studies. XXXVIII:I.
- Zarînkob, ‘Ebdul Huseyn. (1353). Arzeşê Mîrasê Sofye. Tehran: Întişaratê Emîrkebîr.
- Zekî Beg, Muhemmed Emîn. (1370). Tarîxê Silêmanîye û Anhaîha. (Muhemmed Cemilbendî Rojbiyanî). Bexdad.
- Ziyare’l-mazî el-qerîb. (1998). Dar el-şems el-teba‘et we’l-neşr, Stokholm.
Öz
Due to this fact that the Naqshbandi Tariq is also a social phenomenon, its political functions are conspicuous and it has had a close attachment with the economy, Sufism in Kurdistan could be evaluated beyond the viewpoint of the individualist clergy. the Kurdish political movements passed the tekke and khanqah (monastery) and Tariqat’s sheikhs have become its leaders and supporters. Addressing the very fundamental question of how sheikhs of the Naqshbandi Tariqat took advantage of the capacity of their active presence in the religious, political, social and cultural mosaic of Kurdistan and turned it into a national movement is the focus of the present article and the role of the Naqshbandi Tariqat in the development of the movement. Barzan, as well. This article will attempt to analyze the social, cultural, intellectual, political and economic layers and dimensions of the Naqshbandi Tariqah in the formation of the Sheikh Barzan’s movement by presenting a historical report using the historical research method and within the framework of the descriptive-analytical approach.
Anahtar Kelimeler
Naqshbandiyyah Kurdistan Barzan’s Sheikhs Mola Mostafa Barzani Molana Khalid Naqshbandi نقشبندیه، کُردستان، مشایخ بارزان، مُلامصطفی بارزانی، مولاناخالد نقشبندی نقشبندیه کُردستان مشایخ بارزان مُلامصطفی بارزانی مولاناخالد نقشبندی
Kaynakça
- ‘Elî Resûl, Ca‘fer (2008). Sûfîzm û Te’sîrê An ber Cunbuşê Azadî Millî Miletê Kurd. Silêmanîye.
- Algar, Hamîd. (2018). Neqşebendiye. (Dawid Wefai). İntişarat: Moly, Tehran.
- Barzanî, Mes‘ûd. (2020) Beray Tarîx (bêmêjû). Naşir: Roksana, Erbîl.
- Bedlîsî, Emîr Şeref Xan. (1343). Şerefname Tarîxê Mufesselê Kurdistan, cild yek, muqeddîme û te‘lîqat: Mihemed Ebbasî. Intîşarat: Binyadê Daîretu’l-me‘arifê İslam, Danişnameyê Cihanê Îslam.
- Bruînsen, Martîn Van. (2013). Cami‘eşinasîyê Merdomê Kurd (Axa, Şeyx û Dewlet) Saxtarîhayî Îçtima‘î û Siyasîyê Kurdistanê. (Îbrahîm Yunsî). Naşir: Panîz.
- Celîl, Celîlê (1987). Qiyamê Kurdha der Salê 1880. (Kawis Qeftan). Çapxane: El-Zeman, Bexdad.
- Dehnawî, Nizam ‘Elî. (2017). Îrtibatê Neqşibendiye Şibîhqare ba Neqşibendiyê Kurdistan û Perakendegî Anha de Împaratorî ‘Usmanî (nîmê nixust sede 19em), Du Fesilname Mutale‘at Şibeqare. Naşir: Danişgahê Sîstan û Belûcistanê, sal 10em, şimare 35, payîz û zimistan.
- Dehqan, ‘Elî. (1348). Serzemînê Zerdeşt Avda‘ê Tebî‘î, Siyasî, Îqtîsadî, Ferhengî, Îçtima‘î û Tarîxî, Ridaîye, çapa ewwel. Întîşarat: Îbnê Sîna.
- Derwîşyan, ‘Elî Eşref. (2000). Xatiratê Seferxan (Seferê Qehremaniyan) Sî û Du Sal Muqawemet der Zindanhayê Şah. Neşir: Çeşme.
- Eseserd, Ferîd, (2012). Rîşe Endîşe û Bawerî Barzanîha. Naşir: Merkezê Tehqîqatê Istiratejîkê Kurdistan. Esnadê Lane Casusî. 1290 h. q. karton 14, pervend 8, c 31, s 138.
- Ferhadî Manfard, Mehdî. (1377). Pizûheşî der Dîdgaheha Tekapûhayî Siyasî Xwace Nasereddîn ‘Ubedullah Ehrar, Fasilnameyê ‘Ilmî–Pizûheşî ‘Ulûmê Insanî. Naşir: Danişgahê El-Zehra, sal heştem, şimare 26 û 27, tabistan û payîz.
- Ferhoşî, Behram (2012). Karname Ardeşîr Babakan, çapa suvem. Întîşarat: Danişgahê Tehranê.
- Fethullah, Cercîs. (2001). Mebhesanê Elî Hamiş Sevre’ş-Şeyx ‘Ubeydullah El-Nehrî, t 2. Naşir: Aras, Erbîl.
- Hedretî, Hesen û Qenberî, Sebah. (2014). Hikûmetê Derawêş der Kurdistanê Iraqê (1918-1931), Naşir: Neşrîyye Mutale‘atê Tarîxê Îslamî, şimare 27, zimistan.
- Jwaideh, Wadie, (2006). The Kurdish National Movement, Its Origins and Development, First Edition, Syracuse University Press. New York.
- Khalfin, N.A. (1963). Borba za Kurdistan. Moskova.
- M. S. Lazaref; Ş. X. Mihoyan; E. İ. Vasilîyeva; M. E. Gasratyan; O. İ. Jîgalîna (1999). Tarîxê Kurdistanê. mutercîman: Mensûr Sidqî û Kamran Emînava, Întîşaratê Firûx, Mosko.
- Medres, ‘Ebdulkerîm. (1979). Yad Merdan, cildê ewwel, Mewlana Xalid Neqşibendî. Çapxane: Mecmû‘ê Ilmî Kurdê Bexdadê.
- Mehmûd Kerîm, Xalid. (2012). Dewletê Usmanî û Eşîrehay Kurd der Kurdistanê Cenûb (1914-1869). Silêmanîye.
- Melekara, ‘Ebbas Mîrza. (1361). Şerhê Hal Ebbas Mîrza Melekarabe koşiş ‘Ebdul Huseyn Nevayî. Întîşarat: Babek, Tehran.
- Merdûx Rûhanî (Şîva), Baba. (1382). Tarîxê Meşahîrê Kurd, cild 3 (bexşê duvem). Tehran: Sirûş.
- Muîn, Mihemed (1391). Ferhengî Farsî, cilda pêncem. Întişaratê: Emîrkebîr.
- Nîkîtîn, Basil. (1967). El-Ekrad Beyrut.
- Nîkîtîn, Vasîlî. (1366). Kurd û Kurdistan. (Mihemed Qazî). Întîşarat: Nîlûfer.
- Nîşabûrî, ‘Ebdul Ewl. (1372). Melfûzat Xwace ‘Ubeydullah Ehrar, Rîsaleê Doktorî ‘Arif Noşahî. Naşir: Kitabxaneyê Merkezî Danişgahê Tehranê.
- Reşadî, Kamil, (2018). Tarîxê Temeddunê Kurd ez Eyyûbiyan Ta Siqûtî Împaratorî ‘Usmanî (Qerardad Saykis-Piko). Întişarat: Şefi‘î, Tehran. Rîsale el-Rabite, Mecmû‘ê ‘Ezîme fî Esrari’l-terîq, Istanbûl.
- Tavakolî, Muhemmed Reûf. (1359). Tarîxê Tesewwif der Kurdistanê. Naşir: Tavakolî.
- Teferşiyan, Ebulhesen (1359). Qiyamê Efseranê Xorasanê. Naşir: ‘Ilim.
- Voldebîgî, Behram. (1395). Ber Tarîkê Tofan: Mela Mistefa Barzanî be rîwayetê metbû‘atê Îranê 1358-1324. Naşir: Salis.
- Voll., John, (1975). Muhammad Hayya al-sindi and Muhammad ibn abd al-Wahhab: an Analysis of an Intellectual Group in Eightcenth-Century Medina. Bulletin of th the school of Oriental and African Studies. XXXVIII:I.
- Zarînkob, ‘Ebdul Huseyn. (1353). Arzeşê Mîrasê Sofye. Tehran: Întişaratê Emîrkebîr.
- Zekî Beg, Muhemmed Emîn. (1370). Tarîxê Silêmanîye û Anhaîha. (Muhemmed Cemilbendî Rojbiyanî). Bexdad.
- Ziyare’l-mazî el-qerîb. (1998). Dar el-şems el-teba‘et we’l-neşr, Stokholm.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Farsça |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
Nûbihar Akademî Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.