Anksiyeteya Kurdîaxêvan Teoriyeke Derûnnasiya Civakî: Teoriya Helwestên Bi Bingehên Reftarî

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 19, 7 - 9, 30.06.2023

Nuh Bozkur

https://doi.org/10.55253/2023.nubihar.1227333

Öz

Yek ji mijarên sereke ya derûnnasiya civakî; helwest e. Têkiliya di navbera helwestê û reftarê de her tim bûye mijareke taybet ji bo pêşbîniya tevgerên civakî yên takekesan. Xebatên berbiçav ên li ser helwest û reftarê nîşan didin ku helwest reftarê dişopîne. Anku pêşî reftar tê ceribandin piştre ew dibe helwest. Di xebata ku hatiye kirin (N:177, M:29,3) de şopa wekî reftar bandora tevlêbûna atolyeyên zimanê Kurdî, li ser helwestên di derheqê axaftina Kurdî û bikaranîna Tirkî de hatiyê lêkolînkirin. Di heman demê de wek reftar di axaftina Kurdî de bertekên beşdaran di hin rewşên anksiyetîk de hatine pîvîn. Di encamê de li gorî bikaranîna zimanê Kurdî ya li derve, beşdarên ku wek reftar tevlê atolyeyên zimanê Kurdî bûne, axaftina zimanê Kurdî reftareke polîtîk dibînin û her wiha pêdivî bi axaftina Tirkî nabînin û Tirkî zimaneke hevpar nabînin. Di rewşên anksîyetîk de jî kesên ku tevlê atolyeyên zimanê Kurdî bûne li gorî yên nebûne zêdetir axaftina Kurdî reftareke politîk dibînin ev jî li gorî korelasyonên di navbera guherbaran de asta anksiyeteyê bilind dike.

Anahtar Kelimeler

Derûnnasiya civakî, Kurdî, anksiyete, axaftin, helwest, reftar.

Anxiety of Kurdish Native Speaker A Social Psychology Theory: Behavioral Based Attitude Theory

Öz

One of the important subject of social psychology is attitude. Always the relationship between attitude and behaviore is special subject for prediction of social act of individual. The conspicuous studies on attitude show that attitude follow behaviore. In other words firstly is traid(behaviore) then it turns into attitude. In the study (N:177, M:29,3) researched effect of attending Kurdish workshop(course) on attitude of speaking Kurdish and using Turkish. At the same time measured anxiety of participants in situations speaking Kurdish. In conclusion, according to speaking Kurdish outside, Participant of like behavior attended to Kurdish workshops(course) difine speaking Kurdish is political behavior. And at the same time they do not need to speak Turkish and do not difine Turkish like comman language. In stuation of axiety participants of attended Kurdish workshop (course) according to participants of do not attend more difine that speaking Kurdish is political behavior. And that according to corelation between variables raise the rait of anxiety.

Anahtar Kelimeler

Social Psychology, Kurdish, Speaking, Attitude, Behaviour, Anxiety

Kaynakça

• Ajzen, I., Fishbein, M. (1977), Attitude-Behavior Relations: A Theoretical Analysis and Review of Empirical Research. Psychological Bulletin 1977, Vol. 84, No. 5, 888-918.
• Ajzen, I.(1993) Atitude Teory and Atitude-Behavior Relation. Tê de D. Krebs and P. Schmidt (Ed). New Directions in Attitude Measurement (Rûpel:41-53). Berlin-New york: Walter De Gruyter.
• American psychological Asosation (APA), Teaching Tip Sheet: Attitudes and Behavior Change, https://www.apa.org/pi/aids/resources/education/attitude-change
• Aronson, E., Wilson, D.T. &Sommers, R. S. (2019). Social Psychology (Tenth Edition, Rp.181- 212). New York, NY: Pearson
• Banaji, M.R. û Heiphetz, L. (2010) Attitudes. Tê de S. Fiske, D. T. Gilbert û G. Lindzey (Ed.), Handbook of Social Psychology (Çapa 5. Vol.1, Rûpel: 353-382). Hoboken, NJ: Wiley.
• Clark, K. B., û Clark, M. P. (1958). Racial identification and preference in Negro children. Tê de E. E. Maccoby, T. M. Newcomb ve E. L. Hartley (Eds.) Readings in Social Psychology (Çapa 3. Rûpel:602-613). Henry Holt and Company, Inc.
• Coşkan, C. & Şen, E. (2021). Hêza Kurdan: Temsîl, Aîdiyet, Danûstandin, Aştî û Tevgera Civakî (Rapora Nirxandina Giştî ya Xebata Qadê). Psychology Kurdî, Hej. 14 Rp.4-20.
• Dost, J. (2008). Ehmedê Xanî, Mem û Zîn. Rp.39-43 Stenbol: Weşanên Avestayê.
• Freedman, J. L, Sears, D. O, Cadsmith, J. M. (1998) Sosyal Psikoloji (çapa 3.), Wer.Ali dönmez. Ankara: imge Kitabevi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç., Cemalcılar, Z. (2014). Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş (çapa 16.). İstanbul: Evrim Yayınevi
• Kurdish Study Center. (Berfanbar,2020). Ciwanên Kurd’20 Hevşibî, Cudahî û Guherîn. https:// kurdish-studies.org/wp-content/uploads/2020/12/Ciwanen_Kurd_20_Hevsibi_Cudahi_ Guherin.pdf.
• Kurdish Study Center, Rawest Araştırma û Friedrich Ebert Stiftung. (Nîsan,2022). Dil Haritası Projesi Raporu. Wergirtina ji înternetê: Gulan,2023 https://rawest.com.tr/dil-haritasiprojesi/
• Leone, Christopher. (1995). A review: Eagly, A. H., & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. New York: Harcourt, Brace, & Janovich. Psychology and Marketing. 12. 459-466.
• Myers, D. Û Twenge, J.M. (2016). Social Psychology, Twelfth Edition. McGraw-Hill Education, 2 Penn Plaza, New York, NY 10121.
• Milburn, M.A. (1998). Sosyal Psikolojik Açıdan Kamuoyu ve Siyaset(çapa 1. Rp.26-36),wer: A. Dönmez-V.Duyan. Ankara: İmge kitapevi yayınları.
• Jhangiani, R., Tarry, H., & Stangor, C. (2022). Principles of social psychology (1st international H5P edition). BCcampus. https://opentextbc.ca/socialpsychology/
• Yıldırım, K. (2016). Ehmedê Xanî, Mem û Zîn (Çapa 3. Rp: 157 (6/1-6), 158 (6/19)). Stenbol: Weşanên Avestayê.
• Yıldırım, K. (2016). Xaniyê Duyem: Hacî Qadirê Koyî. (Çapa 1. Rp.44-45). İstanbul: Weşanên Avestayê.