Berawirdkirinek di Navbera Menzûmeya Şêxê Sen’anî ya Feqiyê Teyran û Nezîreya Wê ya Xemgînê Xanî da

Yıl 2024, Sayı: 22, 63 - 80, 31.12.2024

Müjde Süleyman

https://doi.org/10.55253/2024.nubihar.1582791

Öz

Nezîre têgeheke helbesta klasîk e, dema helbestvanek ji helbestekê hez dike yan jî dixwaze helbestê bi heman teşeyê nezmê û carna bi heman naverokê jî binivîse, bi armanca berfirehkirina hin babetan û ciwanbêjkirina ramanan, nezîreya wê helbestê dinivîse. Gelek helbestvanên serdema nûjen ên ku bi şêwaza klasîk nivîsîne nezîre afirandine, yek ji wan Xemgînê Xanî ye ku nezîreyek ji çîroka menzûm a Feqiyê Teyran a bi navê Şêxê Sen'anî re nivîsîye. Di vê lêkolînê de berawirdkirineke edebî di navbera çîroka şêxê Sen’anî ya Feqiyê Teyran (1563-1632) û nezîreya wê de hatiye kirin ku ji aliyê helbestvan Xemgînê Xanî (1915-2008) ve hatiye nivîsîn; xalên wekhev û yên cuda di navbera herdu menzûmeyan de ji aliyê naverokê, teşeyên nezmê, serwa û erûzê ve her weha ji aliyê qebareya herdu berheman ve hatine ronîkirin û hatiye diyarkirin ku herçend serdema nivîsîna vê berhema Xemgînê Xanî ji ya Feqiyê Teyran dûr be jî, di asteke bilind de hatiye nivîsîn ku resenîya helbesta klasîk parastiye û kariye berhemekê di asteke ne kêmî asta Feqiyê Teyran de binivîse.

Anahtar Kelimeler

Helbets Klasîk, Feqiyê Teyran, Xemgînê Xanî, Şêxê Sen’anî, Nezîre

Proje Numarası

1

A Comparison Between Narrative Poem Sheikh Sanani of Faqiye Tayran and Parallel to It by Khemgine Khani

Öz

“Nazireh” is a term related to classical poetry. When a poet admires a poem or aspires to re-write it by employing the same poetry form or sometimes preserving the same content so as to elaborate more on some of the topics brought about and embellishing the thoughts presented therein, they write a “nazireh” to that poem. Many modern-day poets who wrote by using a classical period poetry style wrote “nazirehs”, one of whom is Xemgînê Xanî who penned a nazireh of the narrative poem of Feqiyê Teyran called Şêxê Sen’anî. This study presents a literary comparison between the story of “Şêxê Sen’anî” by Feqiyê Teyran (1563-1632) and its counterpart written by the poet Xemgînê Xanî (1915-2008). The analysis highlights points of similarity and divergence between the two poetic compositions in terms of content, structures, rhyme, meter, and the overall volume of each work. The study concludes that, despite the significant temporal gap between Xemgîn’s work and that of Feqiyê Teyran, Xemgîn’s composition is crafted at a high level, preserving the authenticity of the classical poem and achieving a standard that does not fall short of Feqiyê Teyran’s masterpiece.

Anahtar Kelimeler

Classical Poetry, Feqiyê Teyran, Xemgînê Xanî, Şêxê Sen, Nazireh

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Adak, A. (2015). Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasik. Çapa 3. Stenbol: Nûbihar.
• Adak, A. (2016). “ Şewqiyê Xanî li Pey Şopa Ehmedê Xanî: Berawirdkirinek li Ser Mulemme 'ên Wan ên Çarzimanî”. Nubihar Akademi. 3(5). r. 37.
• Adak, A. (2019). Teşeyên Nazmê di Edebîyata Kurdî ya Klasik de. Stenbol: Nûbihar.
• Cum’e, B. M. (2002). Mentiqu’t-Teyr li Ferîduddîn ‘Ettar en-Nîsabûrî, Daru’l-Endulus li’t-Tîba’e we’n-Neşr we’t-Tewzî’.
• Doskî, T. Î. (1993). el-Medxel lî Dîraseti’l-Edebi’l-Kurdî el-Mudewwen bi’l-Lehce eş-Şîmalîyye, Dihok: Cem’îyyet Ulemau Kurdistan.
• Gemî, A. û Jankıri A. (2022). Dîwana Şêxê Sen’anî bi Xezela Feqhê Teyran û Xemgînê Xanî. Wan: Peywend.
• Gemi, A. (2016). “Feriduddin Attar’ın Etkisinde Gelişen Gülşehrî ve Feqiyê Teyran’ın Şeyh San‘an Hikâyesinin Mukayesesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(45). r. 107-115.
• Gemi, A. (2023). Feqîyê Teyran û Şêxê Sen’anîya Wî, Sê Stêrkên Rojhilatê. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Kalu, M. M. (2017), el-Edebu’l-‘Erebî ‘Ebre’l-‘Usûr, Cami’et Adiyeman.
• Kurdo, Q. (2019). Tarîxa Edebiyata Kurdî. Çapa 4. Amed: Lîs.
• Mustefa, M. (1938). el-Edebu’l-Erebî we Tarîxuhu fî ‘Esrî Sedri’l-Îslam we’d-Dewle el-Emewîyye, Qahire: Metbe’et Mustefa el-Babî el-Helebî.
• Qenawî, E. E. (1949). El-Wesf fi’ş-Şi’r el-Erebî, Qahire: Metbe’et Mustefa el-Babî el-Helebî.
• Sadinî, M. X. (2020). Feqiyê Teyran “jiyan, berhem û helbestên wî. Çapa 10. Stanbol: Nûbihar
• Sağniç, F. H. (2014.). Dîroka Wêjeya Kurdî. Çapa.2. Stenbol: Enstîtuya Kurdî ya Istanbulê.
• Xanî, X. (2007). Dîwana Şêxê Sen’anî bi Xezela Feqhê Teyra û Xemgînê Xanî. Stokholm: El-Yanabia.
• Zivingî, N. (2021). Stêrkên Edebiyata Kurdî. Çapa 2. Amed: Dara.
• Zehîr, Î. E. (1987). Et-Tesewwuf el-Menşe’ we’l-Mesadir, Pakistan: Îdaret Tercumani’s-Sunne.