An Analysis of The Tale of Mirza Mihemed and Padişah’s Daughter in The Context of Vladimir Propp’s Structuralist Theory

Yıl 2025, Sayı: 23, 23 - 47, 30.06.2025

Kenan Bozkurt , Abdurrahim Güneş

https://doi.org/10.55253/2025.nubihar.1582027

Öz

Fairy tales stand out as oral literary treasures that reflect humanity’s imagination and social structures before the invention of writing. These products also reveal the common values, beliefs and social dynamics of societies that lived in different geographies and historical processes. Propp, showed that the actions in fairy tales are organized in certain patterns and the universality of the fairy tale structure by classifying these actions as fixed and variable elements. Fairy tales contain similar themes and narrative styles despite geographical and cultural differences. In this context, the analysis of the Mirza Mihemed tale will be carried out with Propp’s methodology through the characters, events and motifs in the tale. The analysis aims to examine how the elements in the tale are structured and how social norms and values are shaped. The Mirza Mihemed tale offers a rich content that reflects both local culture and universal themes. The application of Propp’s method will deepen the meaning of the tale in its social and cultural context and help us understand the unique elements of Kurdish culture.
This study aims to analyze the Mirza Mihemed tale according to Vladimir Propp’s fairy tale analysis method and emphasizes that fairy tales are not only entertainment tools but also play an important role in the transfer of sociological and cultural values.

Anahtar Kelimeler

Fairy tales , Mirza Mihemed , Propp method , action analysis , motif.

Nirxandina Çîroka Mîrza Mihemed û Keça Paşê Li Gor Rêbaza Binyadgerî ya Vladimir Propp

Öz

Çîrok, xezîneyên edebî yên devkî ne ku xeyal û pêkhateyên civakî yên mirovahiyê yên beriya îcadkirina nivîsandinê nîşan didin. Ev berhem; nirx, bawerî û dînamîkên hevpar ên civakan aşkera dikin ku di erdnîgarî û pêvajoyên dîrokî yên cuda da jiyane. Ji ber ku çîrok, hilgirê qodên çandî ne ku ziman, dîn û şêwaza jiyana civakan nîşan didin, xwedî gelek taybetmendiyên fonksiyonel in û ji ber vê taybetmendiya xwe jî heta roja me ya îro hebûna xwe domandiye. Di vê çerçoveyê da çîrok jî, weke berhemên din ên vegotinê yên devkî, hatin analîzkirin û bi rêbazên cûrbicûr hewl hatiye danîn ku werin famkirin. Yek ji van rêbazan jî rêbaza “Analîzkirina Binyadgeriya Çîrokan” ya ku ji aliyê folklornasê Rûs Vladîmîr Propp ve hatiye çêkirin e. Rêbaza Propp, ku wekî "Rêbaza Morfolojîk" jî tê zanîn, armanc dike ku fonksiyonên çîrokan diyar bike û zagonên sabît ên ku avahiya van çîrokan bi rê ve dibin destnîşan bike. Di vê lêkolînê da çîroka bi navê “Mîrza Mihemed û Keça Paşê” ku ji Mûnewwer Însel’a li gundê Badayê ya navçeya Misirc’a Sêrtê dijî hatiye qeyd kirin, bi rêbaza Propp hat lêkolînkirin. Herwiha di vê lêkolînê da qadên fonksiyonel ên ku Propp li ser çîrokan destnîşan kiriye jî hatine destnîşankirin. Di gotarê da pêşî li ser çîrokan û rêbaza Propp agahiyên giştî tên dayîn û paşê jî çîroka ku hatiye berhevkirin li gorî rêbaza Propp tê analîzkirin.

Anahtar Kelimeler

Çîrok , Mîrza Mihemed , metoda Propp , analîza çalakiyê , motîf.

Mirza Mihemed ile Padişah Kızı’ı Masalınn Vladimir Propp’un Yapısalcı Kuramı Bağlaminda İncelenmesi

Öz

Masallar, yazının icadından önce insanlığın muhayyilesini ve toplumsal yapılarını yansıtan sözlü edebiyat hazineleri olarak öne çıkar. Bu ürünler, aynı zamnda farklı coğrafyalarda ve tarihsel süreçlerde yaşamış toplumların ortak değerlerini, inançlarını ve sosyal dinamiklerini ortaya koyar. Propp, masallardaki eylemlerin belirli kalıplar içinde organize olduğunu ve bu eylemleri sabit ve değişken unsurlar olarak sınıflandırarak masal yapısının evrenselliğini göstermiştir. Masallar, coğrafi ve kültürel farklılıklara rağmen benzer temalar ve anlatım biçimleri içerir. Bu bağlamda Mirza Mihemed masalının analizi; masaldaki karakterler, olaylar ve motifler üzerinden Propp’un metodolojisi ile gerçekleştirilecektir. Analiz, masaldaki unsurların nasıl yapılandığını ve toplumsal normların, değerlerin nasıl şekillendiğini incelemeyi hedefler. Mirza Mihemed masalı, hem yerel kültürü hem de evrensel temaları yansıtan zengin bir içerik sunar. Propp’un yönteminin uygulanması, masalın sosyal ve kültürel bağlamda anlamını derinleştirecek ve Kürt kültürünün özgün unsurlarını anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu çalışma, Mirza Mihemed masalını Vladimir Propp’un masal inceleme metoduna göre analiz etmeyi amaçlamakta ve masalların sadece eğlence aracı olmadığını, aynı zamanda sosyolojik ve kültürel değerlerin aktarımında önemli bir rol oynadığını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Masal , Mirza Mihemed , Propp , olağanüstü , motif.

Kaynakça

• Akarslan, T. (2015). “Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde “El Bilmez Alelacaip Oyunu Masalı” Üzerine Bir İnceleme”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10/1, s. 283-297.
• Bars, M. E. (2014). “Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde “Basat Depegözi Öldürdügi Boy” Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9 (3), rr. 257- 269.
• Boratav, P. N. (1988). “Masal ve Masalcı Üzerine”, Masal Araştırmaları, İstanbul: ART-SAN Yay. 31-41.
• Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Yayınları.
• Çıblak, N. (2005). V. Propp’un Masal Çözümleme Metodu. Türk Dili, 638, 127-140.
• Çiftçi, M. (2019). Nimûneyên Çîrokên Derasayî Yên Çaldiranê Li Gorî Rêbaza Morfolojiyê Ya Vladîmîr Propp. Teza Mastirê. Wan: Zanîngeha Yuzuncî Yil ya Wanê.
• Çifçi, T. (2020). Adıyaman Yöresinden Derlenen “Gurrî û Hûtê Kor” Masalının Rus Yapısalcı Metodu Çerçevesinde Analizi. International Journal of Kurdish Studies, 6 (2), rr. 187-201.
• Demir, B. (2022). Kürt ve Alman Masallarının Tip ve Motif Yönünden Karşılaştırılması. Teza Doktorayê. Amed: Zanîngeha Dîcleyê.
• Demir, R. (2023). Mardin Masalları: İnceleme-Metin. Teza Doktorayê. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi . Duran, Y. (2019). Li Gorî Rêbaza Vladîmîr Propp, Analîza Çend Çîrokên Herêma Colemêrgê. Teza Mastirê. Mêrdîn: Mardin Artuklu Üniversitesi.
• Dündar, H. (2002). “Vladimir Propp ve Masalın Biçimbilimi”, Millî Folklor, Y. 7, S. 55, s. 115- 118.
• Elçin, Şükrü. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Günay, U. (1974). Elazığ Masalları (İnceleme-Metin). Teza Doktorayê. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Günay, U. (1992). “Masal”. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Gürsu, S. (2017). Bingöl/Kiğı Yöresi Masal Örnekleri ve Tahlili (Teza Mastirê ya Neçapkirî). Bingöl: Bingöl Üniversitesi.
• Kardaş, C. (2015) “Derlenen Kürt Masalları Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım” https://www.k24kitap.org/derlenen-kurt-masallari-uzerine-elestirel-bir-yaklasim-273.
• Keskin, N. (2019). Folklor û Edebiyata Gelêrî. İstanbul: Weşanên Avesta.
• Özçelik, M. (1993). Afyonkarahisar Masalları Üzerine Bir Araştırma I-II. (Teza Doktorayê). Konya: Selçuk Üniveristesi. Öztürk, A. (1986). Türk Anonim Edebiyatı. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Pertev, R. (2017). Xebateke Giring Di Dîroka Folklora Kurdî De: Kemal Fewzî Û Berhevkariya Çîrokên Kurdî. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 2 (3) , 44-61
• Pertev, V. (2022). Analîza Çîrokên Derasayî Yên Herêma Curnê Reş Li Gorî Rêbaza Vladîmîr Propp. Teza Mastirê. Mûş: Zanîngeha Alparslan ya Mûşê.
• Propp, V. (2001). Masalın Biçimbilimi: Olağanüstü Masalların Yapısı. Çev. Mehmet Rıfat-Sema Rıfat. İstanbul: Om Yayınevi.
• Sayar, S. (2013). Evrenselin Etnisiteye İndirgenmesi ya da Kürt Masalları, Studies Of The Ottoman Doman, 3 (4), rr. 29-40.
• Tanrıkulu, V. (2017). Kürtçe Masallar ile Grimm Kardeşler Masallarının Motifler Açısından Karşılaştırılması. Teza Mastirê. Amed: Zanîngeha Dîcleyê.
• Yaş, E. (2013). Çîrokên Kurdan. İstanbul: Nûbîhar.
• Yuksekbag, A. (2021). Gulçiçeka Dilan Çîrokên Herêma Xerzanê. Amed: Weşanên payîz.