"Gōsān"ê Partî û Kevneşopiya Dengbêjî ya Îranî

Yıl 2025, Sayı: 23, 159 - 189, 30.06.2025

Mary Boyce Çevirmen: Aydın Ekin

Öz

Peyva "gōsān" di edebiyata Farsî de du caran derdikeve pêşberî mirov. Beşa yekem di helbesta Vis û Ramin de ye ku eslê wê Partî ye . Li vir, dema ku şah Mobad bi hevjîna xwe û birayê xwe Ramîn re ziyafetekê durist dike, gōsān-i navagarek ji wan re distrê. Strana wî derbarê dareke qerase de ye ku siya wê li ser hemû dinyayê ye. Di binê wê de kaniyeke geş heye ku di ava wê ya şîrîn de qûm heye. Gayekî Gilanê li derdora wê diçêre, ava wê vedixwe û kulîlkên li qeraxa wê dixwe. Gōsān bi vî awayî bi dawî dibe; " Bila sîbera vê darê her tim qaîm be, av her tim ji vê kaniyê bizê, gayê Gilanê her tim ji vir biçêre!" Strana wî xweş hatiye lihevanîn lê belê ji bo ku rê li ber vê arezûya dînî bigire lewra ev stran di esasê xwe de alegoriyeke xeternak û provokatîf e. Dar Mobad bi xwe, kanî hevjîna wî Vin, ga jî birayê wî û hezkiriyê keybanûyê Ramin temsîl dike. Wate ji vê, şah wekî semboleke îlahî tê dîtin lê ne li hemberî gōsān li hemberî birayê wî ji nişkê ve hêrsek bi wî digire û bo ku wî bikuje xwe çeng dike ser wî.

Anahtar Kelimeler

Gosanê Partî , Dengbêjiya pîşeyî di serdemên din de , Dengbêjiya ne-pîşeyî , Jiholêrabûna helbesta dengbêjiyê ya Îranî

Part Gosanı ve İrani Ozan Geleneği

Öz

Gosan kelimesinin Fars edebiyatında iki kez geçtiği bilinmektedir. Bir pasaj, şu anda Part İmparatorluğu kökenli olduğu gösterilen Vis ile Ramin şiirindendir. Burada, Kral Mobad eşinin ve kardeşi Ramin'in yanında ziyafet çekerken, bir gosan-i navigar onlara şarkı söyler. Şarkısı, tüm dünyayı gölgede bırakan yüksek bir ağaç hakkındadır. Onun altında, tatlı suyunda kum olan parıldayan bir pınar vardır. Gîlan boğası onun yanında otlamaktadır, su içiyor ve kenarındaki çiçekleri yiyor. "Bu ağaç gölgesini koymaya devam etsin," der gosan, "pınardan sürekli akan su, Gîlan boğası da her zaman onun yanında otlasın!" Ancak bu güzel şarkı, bu dini dileği boşa çıkarmak için iyi hazırlanmıştı; çünkü aslında tehlikeli ve kışkırtıcı bir alegoriydi; ağaç Mobad'ı, pınar eşi Vis'i, boğa ise kraliçenin sevgilisi olan kardeşi Ramin'i temsil ediyordu. Bu anlamı kral hemen anladı; ama öfkesi gosan'a değil, onu öldürmek için üzerine atladığı kardeşine karşı patladı.

Anahtar Kelimeler

Part gosanı , Diğer çağlarda profesyonel ozanlık , Profesyonel olmayan ozanlık , İran âşık şiirinin kaybı

The Parthian "Gōsān" and Iranian Minstrel Tradition

Öz

The word gosan is known to occur twice in Persian literature. One passage is in the poem Vis u Ramin, now shown to be of Parthian origin. Here, while the king Mobad is feasting with his wife and his brother Ramin, a gosan-i navigar sings to them. His song is of a lofty tree, shading the whole earth. Beneath it is a sparkling spring, with sand in its sweet water. A bull of Gîlan grazes by it, drinking the water and eating the blossoms at its brink. " May this tree continue to cast its shade," ends the gosan, " the water ever flowing from the spring, the bull of Gîlan ever grazing at it! " His pretty song was well calculated, however, to frustrate this pious wish ; for it was in fact a dangerous and provocative allegory, the tree representing Mobad himself, the spring his wife Vis, and the bull his brother Ramin, the queen's lover. This meaning the king instantly divined ; but his rage flared up, not against the gosan, but against his brother, on whom he sprang to kill him.

Anahtar Kelimeler

Parthian gosan , Professional minstrelsy at other epochs , Non professional minstrelsy , Tho loss of Iranian minstrel-poetry

Kaynakça

• Boyce, M (1957). The Parthian "Gōsān" and Iranian Minstrel Tradition. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No. ½ pp. 10-45. https://www.jstor.org/stable/25201987