A Movie (Nacer Khemir-The Dove’s Lost Necklace), A Theatre Play (Abdülhak Hâmid – Târık): Love’s Functionality In the Reflection Of Andalus Image

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 51, 15 - 30, 27.12.2020

Naim Atabağsoy

https://doi.org/10.32330/nusha.773184

Öz

Al-Andalus, as a climax for Islamic civilization, arouses the interest of both literature and cinema. For that remarkable reason, the interest towards Andalus, fictionalized as an “ideal” more than an environment, appears in the second half of the 19th century in Turkish literature. This is a period through which Ottoman Empire kept declining and people tried to find means to sustain the Empire. Abdülhak Hâmid’s theatre play Târık yahut Endülüs’ün Fethi (1879) (Târık or The Conquer of Al-Andalus), in such a period for the Empire still holding the caliphate which is the key of an earthly authority of Islam, reaches a significance as an historical narrative in accordance with putting forward the terms like “conquest” and “heroism” on the basis of Andalus image. However, Hâmid combined the idealized Andalus image, and accordingly the themes “conquest” and “heroism” with earthly love, and the concept of love became a helpful pattern to idealize Andalus. Tunisian director Nacer Khemir’s movie The Dove’s Lost Necklace (1991) presents a similar Andalus idealization with a viewpoint from Arab world. Furthermore, similarly to Hâmid’s play, love becomes once again a helpful pattern in fictionalizing an ideal-Andalus. By revealing two different viewpoints from İslamic civilization, one of Abdülhak Hâmid, who is an Ottoman intellectual and Reform period author, and the other of Tunisian director Nacer Khemir, this article discusses how those two artists idealized the concept of al-Andalus and interpreted that idealization in the age they lived. Positioning the woman within the context of love as a helpful pattern in those artworks is the collateral subject to the article.

BİR FİLM (NACER KHEMİR - GÜVERCİNİN KAYBOLAN GERDANLIĞI), BİR PİYES (ABDÜLHAK HÂMİD - TÂRIK): ENDÜLÜS İMGESİNİN YANSITILMASINDA AŞKIN İŞLEVSELLİĞİ

Öz

Endülüs, İslam medeniyetinin ulaştığı bir zirve olarak görülmesi dolayısıyla hem edebiyatın hem de sinemanın ilgi alanına girmiştir. Belirtilen bu özelliğiyle Endülüs, bir mekân olarak değerlendirilmenin ötesinde bir ideal olarak kurgulanır. Türk edebiyatında ise Endülüs’e yönelik ilgi 19. yüzyılın ikinci yarısında kendini gösterir. Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu’nun güç kaybetmeye devam ettiği ve İmparatorluğun ayakta tutulması için çareler üretilmeye çalışılan bir dönemdir. Abdülhak Hâmid’in 1879 tarihli Târık yahut Endülüs’ün Fethi adlı piyesi, tam da hilafet gibi önemli bir unvanı elinde bulunduran Osmanlı İmparatorluğu’nun gücünü yeniden bulmaya çalışma sürecinde, Endülüs imgesi üzerinden fetih ve kahramanlık gibi kavramları öne çıkarması dolayısıyla tarihî bir anlatı olarak anlam kazanır. Ancak Hâmid bu eserde, idealize edilen Endülüs imgesi ile fetih ve kahramanlık temalarını beşerî bir aşk temasıyla birlikte harmanlamıştır. Böylelikle aşk kavramı, Endülüs’ün idealize edilmesinde yardımcı bir motif olmuştur. Tunuslu yönetmen Nacer Khemir’in 1991 tarihli sinema filmi Güvercinin Kaybolan Gerdanlığı, Arap dünyasından bir bakışla Endülüs imgesinin benzer şekildeki bir idealizasyonunu önümüze koyar. Üstelik Hâmid’in eserine benzer şekilde bu ideal-Endülüs kurgusunda aşk yine yardımcı bir motif olarak işlevsellik kazanır. Bu çalışma, Tanzimat yazarı ve Osmanlı aydını Abdülhak Hâmid’in ve Tunuslu yönetmen Nacer Khemir’in İslam medeniyetinden birer bakışla Endülüs kavramını nasıl idealize ettiklerini ve kendi çağları içinde nasıl konumlandırdıklarını ele almaktadır. Yardımcı motif olarak kullanılan aşk bağlamında kadının bu eserlerde konumlanışı da makalenin eğildiği ikincil bir konu olarak yerini alır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat edebiyatı, Endülüs, tarihî anlatı, Abdülhak Hâmid, Nacer Khemir

Kaynakça

• Abdülhak Hamit (1975). “Son baskıya önsöz”. Tarık. İ. Enginün. (Yay. haz.) İstanbul: Devlet Kitapları, IX–X.
• Armes, R. (2010). “The poetic vision of Nacer Khemir”. Third Text, 24. 1, 69—82.
• Awadalla, M. (1995). “Giriş”. “A wanderer seeking the words of love in impossible cities: Nacer Khemir”. Nacer Khemir’le söyleşi. Alif, 15, 251–254.
• Bezirci, A. (2000). Abdülhak Hâmit–Monografi. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Enginün, İ. (1975). “Önsöz”. İ. Enginün (Yay. haz.). Tarık (s. III–VIII) içinde. İstanbul: Devlet Kitapları.
• Khemir, N. (Yönetmen) (1991). Güvercinin kaybolan gerdanlığı. Sen. Nacer Khemir. Oyun. Navin Chowdhry, Walid Arakji, Ninar Esber ve diğer. DVD. Tunus: Carthago Films–La Sept / Paris– Italian International Film / Rome–Carthago Films–APEC–RTT.
• Kheyati, K. (1995). “A wanderer seeking the words of love in impossible cities: Nacer Khemir”. Nacer Khemir’le söyleşi. Maggie Awadalla (Çev.) Alif ,15, 255–259.
• Noakes, G. (1993). “The other 1492”. Aramco World, 44.1, 2–9.
• Simarski, L. T. (1992). “Through North African eyes”. Aramco World, 43.1, 30–35.
• Tanpınar, A. H. (2007). 19. asır Türk edebiyatı tarihi. Abdullah Uçman (Yay. haz.). 2. Basım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tarhan, A. H. (1975). Tarık. İnci Enginün (Yay. haz.). İstanbul: Devlet Kitapları.
• Uğurcan, S. (2004). “Türk edebiyatında Endülüs imajı: fetih-yükselme-bozgun”. İslâmiyât, 3, 89–104.