Applauses and Blessings in Antakya, Harbiye and Samandağ Daily Spoken Arabic

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 51, 247 - 272, 27.12.2020

Alim Koray Cengiz , Neşe Güzelşemme

https://doi.org/10.32330/nusha.787471

Cited By: 1

Öz

People employ applauses, which are sometimes considered as formulaic expressions, or blessings, a term that has replaced “applauses” today, to express their feelings and thoughts. These formulaic expressions are used in some daily social and cultural activities such as greetings, shopping, visiting of patients, visiting of birth celebrations, rituals, welcoming the guests, seeing someone to the door, thanking and so on. Since the blessings are formulaic expressions transferred from one generation to other, they are considered to be the transmitters of a culture. Blessings, hence, provide information on culture, rituals, beliefs and behavioral patterns of a society. Since blessings involve information related to culture and have a crucial impact on transmitting culture, there exist numerous studies on applauses and blessings in Turkish both in Turkey and Turkish speaking countries. In the scope of the present research study, it is aimed to have information about the daily life and culture of Arabic speaking people from past to the present. That study emerged as a result of the data gathered from an ethnographic study conducted in Antakya, Harbiye and Samandağ districts of Hatay province in 2017. The people interviewed during the ethnographic field study are Arabic and Turkish speaking bilinguals. Within the study, 24 people were interviewed in the abovementioned districts. Data gathered from the field studies were classified into different categories depending on their meanings. While writing the translation of the Arabic blessings in Turkish, first sentence is generally the literal meaning and the second is the Turkish equivalent. In this study, phoneme-based transcription system, which is widely used in the field of Arabic dialectology was utilized. The study was mainly dealt with from the perspectives of Linguistic Anthropology and Sociolinguistics.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Applause, Blessing, Arabic, Linguistic Anthropology

ANTAKYA-HARBİYE VE SAMANDAĞ ARAPÇASINDA GÜNDELİK DİLDE KULLANILAN ALKIŞLAR / DUALAR

Öz

İnsanlar duygu ve düşüncelerini ifade etmek için kimi zaman kalıp sözler arasında sayılan alkışlara ya da günümüzde onun yerini alan ifadeyle (hayır-) dualara başvururlar. Bu tür kalıp sözler, gündelik yaşamın içerisinde yer alan selamlaşma, alışveriş, hasta ziyareti, doğum tebrik ziyareti, dini ritüeller, misafir kabulü, misafir uğurlama, teşekkür etme ve benzeri rutin sosyal ve kültürel etkinliklerde kullanılırlar. Dualar bir kuşaktan diğerine aktarılan kalıp sözler olduğundan dolayı aynı zamanda kültürün aktarıcısı da sayılırlar. Bu nedenle de dualar, bir toplumun kültürü, inanışları, ritüelleri, davranış örüntüleri hakkında bilgiler verirler. Dualar kültüre değin bilgiler içerdiğinden ve kültürün aktarımında asli bir etkiye sahip olduklarından dolayı Türkçe dilinde hem Türkiye’de hem de Türk dünyasına ait alkışlar ve dualar başlığı altında literatürde pek çok çalışma yer almaktadır. Araştırma kapsamında elde edilen bilgiler doğrultusunda Arapça konuşanların geçmişten bugüne gündelik yaşamı ve kültürü hakkında bilgi sahibi olmak amaçlanmaktadır. Bu çalışma, 2017 yılında Antakya, Harbiye ve Samandağ’da yapılan etnografik alan araştırmasından elde edilen bilgiler doğrultusunda hazırlanmıştır. Alan araştırmasında görüşülen kişiler Türkçe ve Arapça konuşan iki dilli bireylerdir. Çalışma kapsamında söz konusu bölgelerde 24 farklı kişiyle görüşme gerçekleştirilmiştir. Alan araştırmasından elde edilen bilgiler içerdikleri anlamlar doğrultusunda farklı kategoriler altında derlenmiştir. İfadelerin Türkçesi yazılırken ilk olarak ifadenin düz anlamı kullanılmış daha sonra Türkçedeki en yakın ifadesi belirtilmiştir. Çalışma, dil antropolojisi ve toplumdilbilim disiplinlerinin yaklaşımında hazırlandığından dolayı sesbilgisel özellikler ele alınmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Dua, Alkış, Arapça, dil antropolojisi

Kaynakça

• Aça, M. (2002). Tıva Türklerinin Alkışları (Algış-Yöreel) Üzerine Notlar. Millî Folklor, Yıl: 14 Sayı: 56. S.166-178.
• Akalın, S. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları: 130, Halk Edebiyatı Dizisi: 36, Ankara
• Artun, E. (1999). 3. Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Adana, s.111-122.
• Atmaca, E. (2019). Antalya Ağızlarında Dua ve Beddualar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(19), 42-80.
• Austin, J.L. (2009). Söylemek ve Yapmak, İstanbul: Metis Yayınları.
• Bars, M.E. (2014). Şor Kahramanlık Destanlarında Kalıp İfadelerin Kullanımı, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, s. 289-308.
• Beyazıt, D. (2019). Karacaören Köyü Halkıyât ve Harsiyâtından Bir Nebze: Alkışlar ve Kargışlar, Harsiyât - İlmî, Harsî ve İçtimaî Araştırmalar Dergisi, Cilt: 3 Sayı: 5, s.24-104.
• Boyraz, Ş. (2012). Anonim Halk Edebiyatı Araştırmalarının Tanım ve Tasnif Sorunları Bağlamında “Söylemelik ve Konuşmalık Türler”le İlgili Çalışmaların Durumu." Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 36.1, s.31-55.
• Bulut, S. (2016). Türkiye Türkçesi Ağızları ile Kıbrıs Türk Ağızlarında Ortak Kullanılan Kalıp Sözlerden Hayır-Dualar ve Beddualar, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 24, s.298-308.
• Cengiz; A.K. ve Türk, H. (2009). Hatay’da İki Dillilik ve İki Dillilikten Kaynaklanan Dil Karışması, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 12, s. 190-208.
• Duranti, A. (2004). A Companion to Linguistic Anthropology, Blackwell.
• Duymaz, A. (2000). Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar, Milli Folklor, sayı: 45, s.15-21.
• Emin, B.M. (2014). Manas Destanı’nda Alkış ve Kargışlar. Asos Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S, 2(1), 200-213.
• Ersöz, S. (2011). Türkiye Türkçesinin Doğu Grubu Ağızlarında Bedduaların İşlevleri Ve Cümle Yapıları Arasındaki İlişki. Turkish Studies, 6.1, s.29-46.
• Figen, G.D. (2015). Altay Türklerinde Yolculuk ile İlgili İnanışlar ve Ritüeller. Folklor/Edebiyat, Sayı: 84, s.45-56.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig 44, s.89-110.
• Gumperz, J.J. ve Cook-Gumperz, J. (1982). Introduction: Language and the communication of social identity. Language and social identity, 1, 21.
• Harmancı, M. (2012). Dede Korkut Hikâyelerindeki Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Yaklaşım, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23: 1 - 17
• İpek, S.A. (1989). Antakya Dua ve Bedduaları. Güneyde Kültür, 4, 82.
• Jastrow, O. (2006). Arabic dialects in Turkey — towards a comparative typology, Türk Dilleri Araştırmaları, 16, 2006: 153-164
• Kaya, D. (1997). Dualar ve Beddualar, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 4, Sivas, s. 99-121.
• Keskin, A. (2019). Alkışların (Dua/İyi Dilek) Ve Kargışların (Beddua/Kötü Dilek) Terim, Tanım Ve Tasnif Problemlerine Bağlam Merkezli Bir Yaklaşım, The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 74, s.205-220.
• Kuanışbayeva, A. (2002). Kazak Kahramanlık Destanlarındaki Dua ve Beddualar, Cilt:10 No:1 Kastamonu Eğitim Dergisi, s.11-26.
• Okuyan, H.Y. (2012). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Bir Kültür Aktarımı Aracı Olarak Kalıp Sözlerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 162.162, s.31-46
• Ong, W.J. (2012). Sözlü ve Yazılı Kültür-Sözün Teknolojileşmesi, Metis Yayını, İstanbul.
• Oğuz, M.O., Ağır, M. ve Çakır, C.Ş. (2007). 2006 Yılında Çorum’dan Derlenen Alkışlar Kargışlar ve Ninniler." Çorum Belediyesi Yayınları, Ankara.
• Örnek, S.V. (2000). Türk Halkbilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Öztürk, J. (2013). Antakya Ağzında Alkışlar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 22, s. 1-19.
• ________, (2012). “Antakya Ağzında Kargışlar”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri, Adana.
• Sevinçli, V. (2015). Türk Kültüründe Alkış/Kargış ve Adilcevaz Örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 52.52, s.97-125.
• Shadkam, Z. ve Demren, Ö. (2017). Türkçe ve Kazakça Alkış-Kargış Söyleme Geleneğinin Psikodinamiği Üzerine Sosyolinguistik Bir İnceleme, Türkbilig, 34, s.179-188.
• Seyhan, B.Y. (2015). Ölüm Kaygısı ve Dua Tutumu Üzerine Bir Araştırma, Turkish Studies, 10:2, s.863-882
• Şahiner, A.E. (2015). Gaziantep Halk Kültüründe Dua ve Beddualar, II. Uluslararası Genç Halkbilimciler Sempozyumu Bildirileri.
• Terzioğlu, Ö. (2007). Alkış ve kargışların, sözlü kültürdeki yerleşik kodların aktarımını ve yeniden üretimini kolaylaştıran biçimsel özellikleri. Millî Folklor, Sayı: 75, s. 34-37.