Comparison of the Comments Made by the 16th Century Commentator to the First Ghazal of the Divan of Hafez

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 51, 57 - 96, 27.12.2020

Fatih Yerdemir

https://doi.org/10.32330/nusha.788135

Öz

Many new researches and investigations have been carried out on the Hafez Divan, one of the most readed works in the Ottoman field. There are many translations and commentaries to Turkish of this work, whose emotions, aesthetic aspect and lyricism in his poems are very popular. Even today, theses and articles are written to understand this work. It has been translated into today's Turkish by many researchers. Three commentaries were written in this work in the 16th century. These commentaries are the commentaries of Surûrî, Şemʻî and Sûdî respectively. These commentaries, all of which commentary on the Hafez Divan according to their own understanding have different aspects as well as approaches to the work. In this study, the approaches of these annotations, which were recently written in the same period, in explaining the couplets in the Hafez Divan will be examined through the first ghazal of this divan. The similarities and differences of these three comments will be revealed.

They started their commentaries without the need to explain any words; while they were evaluating every word of Ghazali in terms of meaning and grammar; after making the necessary explanations by themselves, they turned couplets into prose. Şemʻî first turned the ghazal into prose and then explained the words as meaning and grammar. There are also differences in the direction of explanation and explanation of each couplet prose with in their own commentaries. They did not examine each couplet in a single order with a single understanding. The commentaries studied the couplets they dealt with among themselves in terms of different understanding and structure. While the prophets gave examples from the Quran and the words of the Quran in order to support the provisions they made, they brought sample couplets from the important figures of Iranian Literature.

Anahtar Kelimeler

Hâfız, Surûrî, Şem’î, Sûdî, Şerh, Comparison.

HAFIZ DİVANI’NIN İLK GAZELİNE 16. YÜZYIL ŞÂRİHLERİ TARAFINDAN YAPILAN ŞERHLERİN KIYASLANMASI

Öz

Osmanlı sahasında en çok okunan eserlerden biri olan Hâfız Divanı üzerine eski ve yeni birçok araştırma ve inceleme yapılmıştır. İçerdiği duygular, estetik yönü ve şiirlerindeki lirizmin çok beğenildiği bu eserin Türkçeye yapılmış birçok tercümesi ve şerhi vardır. Günümüzde dahi eserin anlaşılması için tezler ve makaleler yazılırken, birçok araştırmacı tarafından Türkiye Türkçesine de çevirileri yapılmaya devam edilmektedir. Eserin tamamına 16. yüzyılda sırasıyla Surûrî, Şemʻî ve Sûdî tarafından üç farklı şerh yazılmıştır. Kendi anlayışlarına göre Hâfız Divanı’nı şerh eden bu şârihlerin, esere yaklaşımlarında hem farklı hem de benzer yönleri mevcuttur. Bu çalışmada, bahsi geçen şerhlerin Hâfız Divanı’ndaki beyitleri açıklamalarındaki yaklaşımları, Divanı’n ilk gazeli üzerinden irdelenmeye çalışılacak, şerhlerin benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konulacaktır. 

Surûrî ve Sûdî şerhlerinde, bazen gazelin her bir kelimesi mana ve dilbilgisi açısından değerlendirirlirken bazen de hiçbir kelime açıklanmadan doğrudan şerhe başlamıştır. Şârihler, genellikle kendilerince gerekli izahatları yaptıktan sonra beyitleri nesre çevirmişlerdir. Şemʻî ise, ilk olarak gazeli nesre çevirmiş; daha sonra kelimeleri mana ve dilbilgisel açılardan açıklama yoluna gitmiştir. Şârihlerin, kendi şerhlerinde de her beyti aynı düzende ve aynı anlayışla irdelemek gibi tek bir yöntemi benimsemedikleri görülmektedir. Kendi aralarında ele aldıkları beyitleri farklı anlayış ve yapı açısından inceleyen şârihler, yeri geldiğinde verdikleri hükümleri desteklemek için bazen Kur’ân-ı Kerîm’den ve kelâm-ı kibardan bazen de İran Edebiyatı’nın önemli şahsiyetlerinden örnekler vermişlerdir. 

Anahtar Kelimeler

Şerh,, Kıyaslama,, Hâfız, Sûdî, Şem’î,

Kaynakça

• Abdülkerim Kuşeyri. (1991). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi. (S. Uludağ, Dü.) İstanbul: Dergah Yayınları.
• Aruçi, M. (2009). Sûdî Bosnevî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 37, s. 467.
• Atila, M. (2019). Muslihuddîn Mustafâ Sürûrî Şerh-i Dîvân-ı Hâfız (İnceleme-Metin-Sözlük). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Türk Dili ve Edebiyatı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Baaheddin, H. (1380). Hâfız-nâme. Tahran: Şriket-i İntişârât-ı Îlmî ve Ferhengî.
• Berzger Hâlikî, M. (1382). Şâh-ı Nebât-ı Hâfız. Tahran: Kütüphâne-i Milli-yi İrân.
• Bostancı, A. (2010). Arapça-I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Câmî, A. (2005). El-Fevâidü’z-Ziyâiyye Molla Câmi Tercümesi. (E. ELBİNSOY, Dü.) İstanbul: Yasin Yayınevi.
• Doğan, M. N. (2005). Eski Şiirin Bahçesinde. İstanbul: Alternatif Düşünce Yayınevi Dağıtım.
• Sülemi, E. A. (2018). İlk Zahid ve Sufiler Tabakatu’s-Sufiyye (Arapça-Türkçe). (A. Tek, Çev.) Bursa: Bursa Akademi.
• Gölpınarlı, A. (1972). Mesnevi Tercümesi ve Şerhi. İstanbul: İnklâp Kitabevi.