BEDΑİYYÂT ŞİİRLERİNİN İKİ ÖNEMLİ İSMİ: SAFİYYÜDDİN EL-HİLLÎ VE İBN CÂBİR EL-ENDELÜSÎ

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 53, 187 - 212, 27.12.2021

Mahmut Üstün

https://doi.org/10.32330/nusha.998083

Öz

Arap edebiyatında birçok farklı şiir türü bulunmaktadır. Bunlardan birisi de Hz. Peygamber’in methini konu edinen ve her beytinde en az bir tane bedî‘ sanat bulunduran bedî‘iyyât şiirleridir. Bedî‘iyyâtların konusu, bedî‘ sanatları kullanarak Hz. Peygamberi övmek olduğu için hem medih hem de ta‘lîmî/didaktik temalı şiirlerdir. Her ne kadar bu tür şiirlerin mucidi hususunda çeşitli rivayetler bulunsa da kabul edilen görüş Safiyyüddin el-Hillî olduğu yönündedir. Fakat el-Hillî’nin bu türü sistematize ettiği ve şiirde yeni bil yol açtığı hususunda şüphe yoktur. Arap edebiyatında İnhitât dönemi (1258-1798) olarak adlandırılan süre içerisinde ilk örnekleri verilen bedî‘iyyât şiirlerinin yıldızı, Memlükler döneminde parlamıştır. Toplumun beklentisi karşısında belâgata karşı olan ilginin artması, Peygamber konulu methiyelerin fazlalaşması, şairlerin kendi aralarındaki rekabet ve meşhur olma isteği, tevessül vesilesi olarak görülmeleri ve hastalıkları iyileştirmesi gibi etkenlerin bedî‘iyyât şiirlerinin revaçta olmasına ve fazlaca nazmedilmesine sebep olduğu söylenebilir. Bu çalışmada da bedî‘iyyât şiirleri hakkında genel bir sunum yapıldıktan sonra bu türün iki önemli ismi olan Safiyyüddin el-Hillî ve İbn Câbir el-Endelüsî hakkında kısa bilgiler verilmiş ve bedî‘iyyelerinin bazı bölümlerinin çevirisi yapılarak içerisinde kullanılan bedî‘ sanatlar gösterilmiştir. Beyitlerin seçiminde bedî‘iyyâtlarda ele alınan konu çeşitliliği adına her konudan en az bir örnek verilmiştir. Şairlerin bedî‘ sanatları nasıl kullandıklarını göstermek için ise bazıları aynı olanlardan, bazıları ise farklı olanlardan seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Şiir, Bedî‘iyyât, Safiyyüddin el-Hillî, İbn Câbir el-Endelüsî

Two Important Names of Badi‘iyya Poems: Safî al-Dîn al-Hillî and Ibn Jaber al-Andalusi

Öz

There are many different types of poetry in Arabic literature. One of them is badi‘iyya poems which mention the praise of Prophet and and contain at least one badi‘ art in each couplet. Badi‘iyya Poems are both praise and educational/didactic-themed poems since their subject is praising Prophet by using badi‘ arts. Although there are various rumors about the inventor of such poems, the accepted view is that he was Safî al-Dîn al-Hillî. However, there is no doubt that al-Hillî has systematized this genre and created a new knowledge in poetry. The star of the bedî‘iyyât poems, the first examples of which were given in the period called the Inhitât period (1258-1798) in Arabic literature, has risen in the Mamluks period. It can be said that under favour of expectations of society, the factors such as the increase in interest in rhetoric, the increase in the praise of the Prophet, the competition among the poets and the desire to become famous, the fact poems have been seen as a means of tawassul, and that they have cured diseases have caused the bedi'iyyat poems to be popular and highly recited. In this study, after making a general presentation about the bedî'iyyât poems, brief information was given about the two important names of this genre, Safî al-Dîn al-Hillî and Ibn Jaber al-Andalusi and some parts of their badi‘iyyas were translated and the badî‘ arts used in them were shown. In the selection of couplets, at least one example from each subject has been given in the name of the variety of subjects discussed in the badi‘iyyas. In order to show how the poets have used the badi‘ arts, some of them have been chosen from the same ones and some of them from different ones.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Poetry, Badi‘iyya, Safî al-Dîn al-Hillî, Ibn Jaber al-Andalusi

Kaynakça

• Akçay H. (2021). “Safiyuddîn el-Hillî’nin Artûkiyyât Şiirleri”, International Journal of Mardin Studies. Cilt:2, Sayı: 1, s. 56-66.
• Bulut, A. (2015). Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fafültesi Vakfı Yayınları.
• Dayf, Ş. (1965). el-Belâğa Tatavvur ve Târîh (9. Baskı). Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif.
• Durmuş, İ. “Ruaynî”, DİA, İstanbul, 2008, C. XXXV, s. 175-176.
• Ebû Zeyd, A. (1983). el-Bedî‘iyyât fî’l-Edebi’l-‘Arabî (Neşetuhâ-Tatavvuruhâ-Eseruhâ)(1. Baskı). Beyrût: ‘Âlemu’l-Kutub.
• el-Fîrûzâbâdî, Ebû’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. (2008). el-Kâmûsu’l-Muhît. thk. Enis Muhammed eş-Şâmî ve Zekeriyyâ Câbir Ahmed. Kâhire: Dâru’l-Hadîs.
• el-Hillî, Ebü’l-Mehâsin (Ebü’l-Fazl, Ebü’l-Berekât) Safiyyüddîn Abdülazîz b. Serâyâ b. Alî et-Tâî. (1992). Şerhu’l-Kâfîyeti’l-Bedî‘iyye fî ‘Ulûmi’l-Belâğa ve Mehâsinu’l-Bedî‘. thk. Nesîb Neşâvî, Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Câbir, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Alî el-Hevvârî el-Endelüsî. (1985). el-Hulletü’s-Siyerâ fî Medhi Hayri’l-Verâ. thk. Ebû Ali Zeyd. Beyrût: ‘Alemu’l-Kutub.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. (h. 1400). Lisânü’l-‘Arab. thk. Ahmed Fâris. C. XV. Beyrût: Dâru Sâdır. İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdillâh zü’l-Vizâreteyn Lisânuddîn Muhammed b. Abdillâh b. Saîd es-Selmânî el-Endelüsî. (1973). el-İhâta fî Ahbâri Ğırnâta (2. Baskı). thk. Muhammed Abdullah ‘İnân. C. IV. Kâhire: Mektebetu Hâncî.
• el-İskenderî, A. ve Diğerleri. (1936). el-Mufassal fî Târîhi’l-Edebi’l-‘Arabî. Kâhire: Matba‘atu’l-Emîriyye.
• Kılıç, H. “Bedîiyyât”, DİA, İstanbul, 1992, C. V, s. 323-324.
• ……….. “İbn Câbir”, DİA, İstanbul, 1999, C. XIX, s. 384-385;
• Kılıçlı, M. “Hillî, Safiyyüddin”, DİA, İstanbul, 1998, c. XVIII, s. 41-44.
• el-Kütübî, Ebû Abdillâh Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir b. Ahmed. (1973). Fevâtü’l-Vefeyât. thk. İhsân ‘Abbâs. C. V. Beyrût: Dâru Sadır.
• Muhammed M. S. (h. 1417). el-Medâihu’n-nebeviyye hattâ Nihâyeti’l-‘Asri’l-Memlûkî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• Mübârek, Z. (1953) el-Medâihu’n-Nebeviyye. Beyrût: Dâru’l-Mehacceti’l-Beyzâ’.
• el-Mühendis, M. V. K. (1984). Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-‘Arabiyye fî’l-Luğa ve’l-Edeb. Beyrût: Mektebetü Lübnân.
• er-Receb, Îmân ‘İvâd. (2020). “Bedî‘iyyâtu’l-‘Asri’l-Memlûkî beyne’l-Bedî‘ ve’l-Medîhi’n-Nebevî”, Mecelletu Cîli’d-Dirâsâti’l-Edebiyye ve’l-Fikriyye, Yıl:7, Sayı:60, s. 99-117. Selîm, M. R. (1962). ‘Asru Selâtîni’l-Memâlîk ve Nitâcuhu’l-‘İlmî ve’l-Edebî (1. Baskı). C. VIII. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî.
• es-Seyyîd Hemdân Sa‘d. (2008). el-Bedî‘iyyât fî’l-Edebi’l-‘Arabî (el-Mefhûm- en-Neş’e- el-Ğaraz- el-Binâ’). Tanta, byy.
• Suzan, Y.-Yavuz A. (2018). “Safiyyuddîn el-Hillî’nin el-Kafîyetu’l-Bedî‘iyyesi”, Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, s. 26-44.
• es-Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. (1964). Buğyetu’l-Vu‘ât fî Tabakâtu’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât (1. Baskı). thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrâhîm. C. II. Kâhire: Matba‘atu ‘Îsâ, t.y.
• Yanık,N. H. (2014). Edebi Bilgiler ve Aruz, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• ez-Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî. (2002). el-A‘lâm (15. Baskı). C. VIII. Beyrût: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn.