SELMÂN-I SÂVECÎ’NİN CEMŞÎD VE HURŞÎD MESNEVİ’SİNDE AYRILIK TEMASI

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 55, 93 - 116, 26.12.2022

Dilek Sakaroğlu

https://doi.org/10.32330/nusha.1175860

Öz

Selmân-ı Sâvecî, 709 (1307) yılında Sâve’de dünyaya gelmiştir. VIII./XIV. yüzyılda İlhanlıların son dönemi ve Celâyirlilerin ilk döneminde yaşamış olan Selmân-ı Sâvecî, daha çok kasideleri ile ünlenmiştir. Selmân, kasidelerinde sağladığı başarıyı Cemşîd u Hurşîd mesnevisinde devam ettirmiştir. Şair, mesnevide kasideleri ve gazelleri kadar süslü bir sanat kullanmasa da eserin beşerî aşkı konu alması, hikâyedeki olay ve hareketin fazlalığı ile şairin ifadesindeki sürükleyicilik eserin klasik Fars edebiyatında yer edinmesine imkân sağlamıştır. Cemşîd’in aşkına ulaşmak için gösterdiği büyük mücadele ile Hurşîd’in sadakatini farklı yollarla sınayan şair, hikâyeyi mutlu sonla bitirir. Vuslata ermeden önce âşık ve maşuk bazı ayrılıklar yaşar. Bu ayrılıklarda Cemşîd, bazen mum ve güvercin gibi insan dışı varlıklarla bazen en yakın dostu Mihrâb ile konuşur. Hurşîd ise annesi tarafından bir kalede tutularak özgürlüğü elinden alınır. Alınan tedbirler, iki aşığın görüşmelerine mâni olamaz. Aksine birbirlerine olan sevgilerini arttırır. Yaşanılan ayrılıklar ilk başta Cemşîd ve Hurşîd’i umutsuzluğa sürükler. Ancak hicran gelecek hayalleriyle birleşince endişeli ve zorlu günlerin üstesinden gelme gücünü kendilerinde bulan Cemşîd ve Hurşîd sevgiye inanıp aşkı tercih ederler.
Cemşîd’in rüyasında gördüğü Hurşîd’e âşık olması ve imkânsızın peşine düşüp Çin’den Rum ülkesine ulaşana dek karşılaştığı engelleri sabrı ve cesareti ile bertaraf ederek soyuttan somuta dönüşen aşkına kavuşmak için sevdiğinden uzak kalmak zorunda olduğu anlayışı ayrılık teması altında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Selmân-ı Savecî,, Cemşîd u HUrşîd,, Mesnevi,, Ayrılık, Salman Savaji, Jamshid u Khurshid, Mesnevi, Separation

Theme of Separation in Jamshid u Khurshid Mesnevi of Salman Savaji

Öz

Salman Savaji was born in 709 (1307) in Save. Salman Savaji who lived in VIII./XIV. centuries within the last period of the Ilkhanids and the first period of the Jalayirids, was mainly famous for his odes. Salman had continued the success he a chieved in his odes with the Jamshid u Khurshid mesnevi. The poet, despite of not using decorated arts as much as his odes and ghazals within the mesnevi, the artwork taking humane love as a subject, the abundance of events and action in the tale, and the suspenseful style of the poet let the work to have a place in classical Persian literature. The poet who tested the loyalty of Khurshid in different ways by the great struggle in reaching the love of Jamshid, completes the story with a happy ending. The lover and the sweetheart face separations before achieving ultimate union. In such times of separation, Jamshid talks sometimes to non-human entities like candles and doves, and sometimes to his best friend Mihrab. Meanwhile Khurshid is imprisoned by her mother in a castle. The measures taken cannot prevent two lovers to communicate. On the contrary they boost the love they have for each other. The separations faced leads Jamshid and Khurshid to unhappiness at first. However, when sorrow meets the dreams of future, finding the inner power to overcome the anxious and hard days, Jamshid and Khurshid believe in compassion and prefer love.
Jamshid falling in love to Khurshid who he saw in his dream and going after impossible, overcoming the obstacles he faced traveling from China to Greek country by his patience and courage, the conceptions he was forced to keep away from his love in order to meet his love that transformed from abstract to physical are all handled under the theme of separation

Anahtar Kelimeler

Salman Savaji, Jamshid u Khurshid, Mesnevi, Separation

Kaynakça

• Kaynakça Browne, E. G. (1928). A Literary History Of Persia, V.III, Cambridge: Cambridge University Press.
• Câmi, A. (2004). Baharistan, (A. Karaismailoğlu, Çev.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Devletşah, (2011). Şair Tezkireleri, (N. Lugal, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Hâşimî, H. (1388 hş.). Zindegînâme-yi Şa’iran-ı İrân Ez Âğaz Tâ Asr-ı Hâzır. (2. Baskı). Tahran: İntişârât-ı Ferheg u Kalem.
• Hidayet, M. (1353 hş.). Gulzâr-ı Câvîdân, C.2, İran: Çâphâne-yi Zîbâ.
• Karaismailoğlu, A. (2009). “Selmân-ı Sâvecî”, Türkiye Diyanet Vakıf İslâm Ansiklopedisi, (XXXVI, s. 447-6-447) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Safâ, Z. (1339 hş.). Genc-i Sohen: Şâ’irân-ı Bozorg-i Pârsî-gûy ve Munteheb-i Âsâr-ı Ânân, C.2, Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tehrân.
• __________________, (2005). İran Edebiyat Tarihi, C.2, (H. Almaz, Çev.) Ankara: Nüsha Yayınları.
• __________________, (1379 hş.). Târîh-i Edebiyât der İrân, C.2, (21.Baskı). Tahran: İntişârât-ı Firdevsî.
• Sakaroğlu, D. (2015). Selmân-ı Sâvecî’nin Cemşîd u Hurşîd’i. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sâvecî S. (2020). Cemşîd ve Hurşîd, (D. Sakaroğlu, Çev.) İstanbul: Demavend Yayınları.
• Sâvecî S. (1389 hş.). Külliyât-ı Selmân-ı Sâvecî. (tsh. Doktor Abbâs Ali Vefâyî) Tahran: İntişârât-ı Sohen.
• Subhânî, T. H. (1386 hş.). Târîh-i Edebiyât-ı İrân, Tahran: İntişârât-ı Zevvâr.
• Yazıcı, T. (1966). “Selmân-ı Sâvecî” Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, (X, s.458-461) İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Zerrinkûb, A. (1384 hş.). Seyrî der Şi’r-i Farsî, Tahran: İntişârât-ı Sohen.