AZERBAYCANLI ARAP FİLOLOĞU AİDA İMANQULİYEVA’NIN HAYATI VE ESERLERİNE BAKIŞ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 58, 1 - 14, 30.06.2024

Musa Yıldız , Meryem Melike Güngenci

https://doi.org/10.32330/nusha.1446466

Öz

Bu çalışmanın amacı, Azerbaycanlı Arap Filoloğu Aida İmanquliyeva’yı ülkemizde tanıtmak ve Arap dili üzerine yapmış olduğu eserlere ve çalışmalara dikkat çekmek ve Türkiye’deki okurlara çalışmaları hakkında bilgi vermektir. Aida İmanquliyeva, modern Arap edebiyatı ve göç edebiyatı üzerine derinlemesine araştırmalar yapmış ve bu alanlara önemli katkılarda bulunmuştur. Özellikle Mîhâîl Nu’ayme, Cibrân Halîl Cibrân ve Emîn er-Reyhânî gibi önemli aydınların eserlerini Azerbaycan Türkçesine kazandırarak, onların dünya çapında tanınmalarına ve eserlerinin daha geniş bir kitleye ulaşmasına yardımcı olmuştur. Bunun yanı sıra Nu’ayme, Cibrân ve er-Reyhânî’yi, Rus edebiyatının etkisi altında kalmış Arap aydınları olarak değerlendirmiştir. Bu düşünceden hareketle, Nu’ayme’nin tasavvufi yönünü Rus yazar Leo Tolstoy’un fikirleriyle karşılaştırmıştır. Ayrıca er-Reyhânî ve Cibrân’ın bireyin zihinsel ve duygusal ikilemlerini, Doğu-Batı çatışması kapsamında bir metafor olarak sunduğunu belirtmiştir. er-Reyhânî ve Cibran’ın, Batı’nın teknik bilgisini Doğu’ya, Doğu’nun felsefesini ve şiirsel yapısını ise Batı’ya taşıma görevini üstlendiğini düşünmüştür. İmanquliyeva’nın Arap edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalar, sadece Azerbaycan’da değil dünya çapında geniş bir okuyucu kitlesine hitap etmiştir. Ayrıca Arapça hikâyelerin Azerbaycan Türkçesine çevirisiyle de Arap edebiyatını Azerbaycanlı okurlara tanıtmıştır.
Sonuç olarak, Aida İmanquliyeva’nın Arap edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalar, bu edebiyatın zenginliğini ve çeşitliliğini anlamak isteyen okuyucular için değerli bir kaynak niteliğindedir. Onun eserleri ve çevirileri, Arap edebiyatının derinliklerine inmek isteyen okuyucular için değerli birer rehber niteliğindedir. Ayrıca İmanquliyeva’nın Azerbaycan’da yapmış olduğu çalışmaları ülkemizde Arap Edebiyatı alanında çalışan akademisyenlere de katkı sağlayacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Aida İmanquliyeva, Arapça, Azerbaycan, Azerbaycan Türkçesi, filoloji, göç edebiyatı

A View of the Life and Works of Azerbaijani Philologist of Arabic Language Aida Imanquliyeva

Öz

This study aims to introduce Azerbaijani philologist of Arabic, Aida Imanquliyeva, to our country to draw attention to her works and studies on the Arabic language and to inform readers in Turkey about her works. Aida Imanquliyeva has conducted in-depth research on modern Arabic and migration literature and has significantly contributed to these fields. She has mainly studied the works of influential authors such as Mikhail Naimy, Gibran Khalil Gibran and Amin al-Rayhani. Imanquliyeva’s works on Arabic literature have appealed to a wide readership not only in Azerbaijan but also worldwide. Additionally, She evaluated Naimy, Gibran, and al-Rayhani as Arab intellectuals influenced by Russian literature. Based on this idea, she compared the Sufi aspect of Naimy with the ideas of Russian writer Leo Tolstoy. She also stated that al-Rayhani and Gibran presented the individual’s mental and emotional dilemmas as a metaphor within the context of the East-West conflict. She thought that al-Rayhani and Gibran carried the technical knowledge of the West to the East and the philosophy and poetic structure of the East to the West. In addition, she introduced Arabic literature to Azerbaijani readers by translating Arabic stories into Azerbaijani Turkish.
In conclusion, Aida Imanquliyeva’s works on Arabic literature are a valuable source for readers who want to understand the richness and diversity of this literature. Her works and translations are valuable guides for readers who wish to delve deeper into Arabic literature. In addition, Imanquliyeva’s studies in Azerbaijan will also contribute to academics working in Arabic Literature in our country.

Anahtar Kelimeler

Aida Imanquliyeva, Arabic, Azerbaijan, Azerbaijani-Turkish, philology, the literature of Mahjar

Kaynakça

• Abdelghafar, S. (2019). “Cuhûdu Musta’ribî’l-Kafkas fi’d-Dirâsâti’l-Edebi’l-Arabî’l-Hadîd (Dirâsâtu ‘Ayida Imanquliyeva li-Edebi’l-Muhâcirîne’l-Arabî Namûzecen)”. Mecelletu’l Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye, 45(71), 9-46. Doi: 10.21608/iars.2019.203123
• Gemi, A. (2018). “Göç Edebiyatı Üzerine Bir Değerlendirme”. Journal of Turkish Studies, (13)28, 437-451. Doi: 10.7827/TurkishStudies.14558
• Hasanova, L. (2015). “Çağdaş Edebiyat Araştırmalarında Doğu-Batı Bağlamına Dair Bir İnceleme”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 244-25
• İmanquliyeva, A. (1974). İnsan ve Kuş: Arap Hikâyeleri (M.Qarayev, Çev.) Bakü: Azerneşr. İmanquliyeva, A. (1975). Cibrân Halîl Cibrân (Hayatı ve Yaratıcılığı), Bakü: Elm Neşriyatı.
• İmanquliyeva A. (2002). “Kalemler Birliği” ve Mîhâîl Nu’ayme, Bakü: Elm Neşriyatı.
• İmanquliyeva, A. (2007). Modern Arap Edebiyatının Usta Kalemleri (Çev. R. İlyasov & G. Şükürov), İstanbul: Kültür Sanat Yayıncılık.
• Nijland, C. (1998). “Mahjar Literature”, Encyclopedia of Arabic Literature (ed. Julie Scott Meisami, Paul Starkey), London: Taylor & Francis Group.
• Telman, M. Z. (2020). “Cibrân Halîl Cibrân ve Mîhâîl Nu’ayme Bağlamında Arap Göç Edebiyatı”. Scientific Vector of the Balkans, 3(9), 2020, s. 68-71.
• Teyfur, M. (2022). “Modern Arap Dilbilimcisi Vasim Memmedeliyev’in İlmi Kişiliği”. Eren Dergisi, 1(1), 45-52.
• Trend News Agency, (2009). https://en.trend.az/azerbaijan/politics/1556785.html adresinden erişilmiştir. (Erişim tarihi: 15.02.2024)
• Uslu, S. (2007). “Modern Arap Edebiyatının Usta Kalemleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 7(2), 99-302.
• Veliyev, D. (2015). “Aida İmanquliyeva - Azerbaycan Doğu Çalışmalarının Parlak Siması”, Bakü, Halk Gazetesi. Yazıcı, H. (2022). Göç edebiyatı: Doğuyu batıya taşıyanlar. İstanbul: Akdem Yayınları.