ARAP EDEBİYATINDA SALGIN HASTALIKLAR VE PANDEMİNİN ŞİİR VE NESİR ÖRNEKLERİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 59, 158 - 182, 30.12.2024

İbrahim Özcan , Mohamad Turkey

https://doi.org/10.32330/nusha.1447192

Öz

Dünyayı her zaman ve her yerde kasıp kavuran çeşitli salgın hastalıklar ve afetler, toplumları her yönüyle olumsuz etkilemiştir. Edebiyat Toplumların kültür hafızalarından biridir. Edebiyatın en önemli yönlerinden birisi kişinin hayal gücünü artırarak düşünce mekanizmasını harekete geçirmesidir. Yazar ve şairleri Toplumların ileri gelen aydın ve münevver zatlarıdır. Toplumların duygularına tercüman olan yazar ve şairlerin maharetleri sanat dolu anlatılarında görülmektedir. Yazarlar halklarıyla beraber yaşadıkları olayların etkisinde hissettiklerini ve bu elim olayların halkları arasında bıraktığı derin etkileri, maharetlerini ortaya koyarak tasvir etmeye çalışırlar. Arap dünyası yazar ve şairleri de halklarıyla beraber yaşadıkları olayların halk arasında bıraktığı derin etkilerini ifade şekilleri seçtikleri kelime ve terimler sayesinde, yazarlar yazım sanatlarındaki başarılarını göstermişlerdir. Arap edebiyat yazarları birey ve toplum üzerindeki bu olumsuzlukları nesirle ifade ederken şairleri de duygularını şiir mısralarına dökerek anlatmışlardır. Yazarların bu durumu eski dönemlerde olduğu gibi modern dönemde de insan ruhuna ve içinden geçenlere ilişkin kayda değer yaklaşımlarında artış gördüğü belirtilmektedir. Bu araştırmada geçmişten günümüze kadar insanların etkilendiği bazı salgın ve pandemilerin şair ve yazarlar tarafından nesir ve şiirle ifade tarzlarından örnekler verilecektir. Bu çalışma, edebî metinlerin ve içinde neşet ettiği toplumla ilişkisini amaçlayan sosyal durumları gösteren konuları baz almıştır. Böylece bu çalışmanın hedeflerine cevap verebilen en güçlü yöntemi olacaktır. İncelenen şiirsel metinleri çözümlemede, iç disiplinlerini açığa çıkarmada, aralarındaki ilişkileri ve çalışılan konuyu ifade etmedeki estetik işlevlerini kavramada temel yapısal yaklaşımlar göz önünde tutulmuştur. Ayrıca bu araştırmada şu sonuçlara ulaşıldı: Hem şiir hem de düzyazı edebiyatı, salgının doğasını ortaya çıkarmaya çalıştı, etkilerini belgeledi, semptomlarını anlattı ve geride bıraktığı büyük felaketleri anlattı. Aynı zamanda, özellikle erken İslam döneminden sonra, her şeyin insan kontrolü dışında bir felaket olduğu inancına rağmen, çağlar boyunca insanların salgın hastalıklara karşı tutumlarını ve bunların ana etkilerinden kaçınma yöntemleri de sunuldu.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı, şiir, nesir, salgın, toplum

Epidemics and pandemics in Arabic literature Poetic and prose models

Öz

The occurrence of epidemics and disasters at any time and in any location has a negative impact on society in all aspects. However, we may see a positive side to it in literature, which is evident in its condemnation of the spark of ideas and sentiments, so that writers and poets excel in expressing them through various literary arts that depict the disaster and its impact on the human soul. It also addresses its causes and effects on the individual and society through a remarkable diversification of the methods and literary arts that writers resort to to approach the disaster. Some writers express it in poetry, while others express it through prose. Especially the art of the novel in the modern era, which has achieved remarkable superiority in its approach to everything related to the human soul and what ails it. This research attempts to monitor some of the odors and epidemics that affect humans in ancient and modern times. And the way poets and writers in Arabic literature receive it, and express it and help it in their souls in poetry and prose. This study was based on the social stage that determined the connection between the text and the literary and the society in which it arose, and thus it is the most capable of the methods to achieve the objectives of the research and recognize its purposes. The approach employed in the analysis of the poetic texts under consideration involved the identification of their internal systems, the establishment of their relationships, and the delineation of their aesthetic functions in the expression of the subject matter under investigation.The study reached results including: that literature, both poetry and prose, sought to reveal the nature of the epidemic, documented its effects, described its symptoms, and chronicled the great disasters it left behind. Furthermore, the study presented an analysis of the attitudes and methods employed by individuals throughout history to cope with and mitigate the effects of epidemics, despite the prevailing belief that such disasters were beyond the control of humankind, particularly in the context of the early Islamic period.

Anahtar Kelimeler

Arabic literature, poetry, prose, epidemic, pandemic, society

الأوبئة والجوائح في الأدب العربي (نماذج شعريّة ونثريّة)

Öz

تخلّفُ الأوبئة والكوارث التي تجتاح العالم في كلّ زمانٍ ومكان آثارًا سلبيّةً على المجتمع في النواحي كافّة؛ إلّا أنّنا قد نلمس لها جانبًا إيجابيًّا في الأدب يتجلّى في قدحها زناد الأفكار والقرائح، ليبدع الأدباء والشعراء في التعبير عنها من خلال فنونٍ أدبيّة مختلفة تصوّر الكارثة وأثرها في النفس الإنسانية. كما تتناول أسبابها وآثارها على الفرد والمجتمع من خلال تنويعٍ ملحوظ في الأساليب والفنون الأدبية التي يلجأ إليها الأدباء لمقاربة الكارثة؛ فمنهم من يلجأ للتعبير عنها شعرًا، ومنهم من يلجأ للتعبير عنها من خلال النثر؛ خصوصًا فنّ الرواية في العصر الحديث الذي سجّل تفوّقًا ملحوظًا في مقاربته لكلّ ما يتّصل بالنفس البشريّة وما يعتريها. يحاول هذا البحث أن يرصد بعض الجوائح والأوبئة التي ضربت البشر قديمًا وحديثًا؛ وطريقة تلقّي الشعراء والكتّاب في الأدب العربي لها، وتعبيرهم عنها وعن أثرها في نفوسهم شعرًا ونثرًا. اعتمدَت هذه الدّراسةُ على المنهجِ الاجتماعيِّ الذي يهدف إلى بيانِ الصّلة بين النّصّ الأدبي والمجتمع الذي نشأ فيه، وهو بهذا أقدرُ المناهجِ على الاستجابةِ لأهداف البحث، وخدمةِ أغراضه. واستعانت بالمنهج البنيويّ في تحليل النّصوص الشّعريّة المدروسة، وإبرازِ نُظُمِها الدّاخليّة، وإدراكِ علاقاتها، ووظائفها الجمالية في التعبير عن الموضوع المدروس. وتوصّلت الدّراسة إلى نتائجَ منها: أنّ الأدبَ شعرَهُ ونثرَهُ حَرَصَ على كشفِ ماهيّةِ الوباءِ، ووثّقَ آثارَه، ووصفَ أعراضَه، وأرَّخَ ما خلّفه من كوارثَ عظيمةٍ، كما عرضَ لمواقفِ النّاس من الأوبئةِ على مرّ العصور، وأساليبهم في تجنّبِ الآثارِ الكبيرةِ لها، رغم الاعتقاد بأنّ كلّ كارثة خارجة عن إرادة البشر، خاصّة بعد عصر صدر الإسلام.

Anahtar Kelimeler

الأدب العربي, الشعر, النثر, مجتمع, الوباء

Kaynakça

• Abdülrahim, R. (2000). “Risâletu’l-Nebâ 'Ani’l-Vabâ li-Zeyniddin b. el-Vardi”. Mecellet Câmi'at en-Necâḥ lil-ebḥâs ve’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyye. (24, s. 1495-1530) Filistin.
• 'Abtavî, M. (Haziran 2020). "el-Vebâ' ve sübul et-Teḥarruz minhu: el-Evbi'a fi'ṭ-Ṭıp el-'Arabî ve fi't-Târîh es̱-S̱ekâfî ve’l-İctimâî". el-Merkez es̱-S̱ekâfî li'l-Ebḥâs̱ ve'd-Dırâsât, s. 1-29.
• Alahmad, M. (2020). “Berekêt el-Yusuf’ın Şiirindeki Korona Salgını”. I. Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın E –Sempozyumu. (s. 158-172). Kilis.
• Berdî, Y. (1963). en-Nucûmu’z-Zâhirah. Kahire: Vizâretu’s-Sakâfah.
• Dendeş, N. (2020). Krona beyne el-İntifâḍeteyn. Beyrut: Dâr Nerimân li'n-Neşr.
• el-Buḫârî, M. (h. 1422).el-Câmiu’s-Saḥiḥ. Beyrut: Dâru Ṭavkin-Nacât.
• el-Câḥiẓ, A. (1965). Kitâbü’l-Ḥayevân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye.
• el-Ferâhîdî, H. (ts). Kitabu'l-'Ayn. (thk. Mehdi el-Mahzûmî ve İbrahim es-Sêmerrâî) Beyrut: Dâr ve Mektebetul Hilâl.
• el-İyâdî, E. (2010). Divân Ebu Du'âd el- İyâdî. Şam: Dâru’l-'Asmâ'.
• el-kâlî, İ. (1975).el-'Êmêlî. Kahire: el-Hey'e el-Mısrıyya el-'Âmmeti lil-Kitap.
• el-Melâ'ike, N. (1997). Divân Nazik el-Melâ'ike. Beyrut: Dâr el-'Avde.
• el-Mütenebbî, A.(1983). Dîvân el-Mütenebbî. Beyrut: Dâr Beyrut li'l-tıbâ'ati ven-Neşr.
• en-Nisâbûri, M. (1991). Saḥiḥi Müslim. (thk. Muhammed Fuad Abdelbaki) Kahire: Dâr el-Hadis.
• es-Salâbî, A. (2005). Siret Emiru'l Mü'minin Ömer b. Ḫattab. Kahire: Müessetü ikra'.
• Hüseyin, T. (1992). el-'Eyyâm. Kahire: Merkez el-'Ehram li'l-Terceme Ve'n-Neşr.
• İbn Hanbel, A. (1995). İmam Ahmed mesnedi, Beyrut: er-Risâle.
• İbn Rabi'a, L. (1962). Şerh Divan Lebid b. Rabi'a. İhsan Abbas. Küveyt: Vizaretü'ül-İrşâd vel'üdebâi.
• İbn Sâbit, H. (1994). Divân Ḥassân b. S̱âbit. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye.
• İbn-i'l-Verdi. (2006) Dîvân İbn-i'l-Verdî. (thk. Abdülhamid Hindavî) Kahire: Dâru’l-'Âfâki’l-Arabiyye.
• İstambûlî, N. (1949). Dîvân Nikola el-İstambûlî. Fuad Efrâm el-Büstânî. Beyrut: Vizâratu't-Terbiye ve'l-Fünûn el-Cemîle.
• Keleş, İ. (2013). Edebu'l-Kevâris̱ et-Ṭabî'iyye fi'l-'Aṣr el-Memlûkî el-Evvel. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi) Cami'at en-Necâh el-Vatanıyye, Nablus.
• Mahfûz, N. (1988). el-Ḫerâfîş. Kahire: Dâr Mısır li't-Tıbâa.
• Ömer, A. (2008). Mu'cemu’l-Luġati’l-Arabiyyeti’l-Mu'âṣıra. Kahire: Dâru’l-Kutub.
• Ramazan, H. (2020). "el-'âlem fî ẕıl ezmet Krona İşkâliyyât ve Ḥulûl". el-Münteda el-'Arabî et-Turki li't-Tebâdül el-Lüġavî. (s. 234-240) Giresun.
• Sıddîk, E. (1995). Dîvân-ı Ebi Bekir eṣ-Ṣıddîk. Dimaşk: Şirâ' liddirâsât ve en-Neşir ve et-Tavzi'.
• Suyûtî, A. (2004).Mu'cem Mekâlîd el-'Ulûm fi'l-Ḥududî ver-Rusûm. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb.
• Şurâb, M. (1997). Ebu 'Ubeyde Âmır bin el-Cerrâḥ. Dımeşk: Dâru’l-Kalem. Tâci's-Sir, E. (2012). Ebola 76. Beyrut: Dâr es-Sâkî.
• 'Ubeyd, A. (2000). Şu'arâî 'Oman fi'l-Câhiliyye ve'l-İslâm. Abu Ḍabi: Mecma' es̱-S̱ekâfî.