THE EFFECT OF BIOLOGY LESSON BASED ON METACOGNITIVE ACTIVITIES ON PROSPECTIVE CLASSROOM TEACHERS` ACHIEVEMENTS AND ATTITUDES

Yıl 2014, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 18, 01.02.2014

Selami Yangın

Öz

The purpose of this study were to determine the effects of being taught to use metacognition strategies while engaged in biology course on prospective teachers` achievement and attitudes. A quasi-experimental study was designed. The teacher taught one class metacognition strategies along with "Cell and Systematic" unit (experimental class) and taught the other class the same unit with no emphasis on using metacognition strategies (control class). T-test analysis was performed separately for each of the dependent variables and pretest and posttest. According to the pretest and posttest scores of the experimental group to whom metacognitive strategies was applied and the control group to the teacher training curriculum of the Council of Higher Education was applied, a significant difference among the students` achievement and attitudes were obtained in favor of the experimental group. Consequently, replication of this study is needed to obtain further information on whether other studies would produce the same significant findings or not.

Anahtar Kelimeler

Metacognition, General Biology, Classroom Teaching Prospective Teachers, Achievement, Attitude,

ÜSTBİLİŞ STRATEJİSİNE DAYALI BİYOLOJİ ÖĞRETİMİNİN SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ BAŞARILARI VE TUTUMLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Öz

Öğrenmeyle ilgili yapılan çalışmalar ve tartışmalar neticesinde birçok yöntem ve strateji ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de üstbiliş stratejileridir. Bu araştırma, üstbiliş stratejileri destekli Genel Biyoloji dersinin (Hücre ve Sistematik), öğretmen adaylarının başarılarına ve tutumlarına etkisini belirlemeyi amaçlamıştır. Çalışmada, öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel (quasiexperimental) araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırma, 2012-2013 eğitim-öğretim yılının güz döneminde Genel Biyoloji dersini alan toplam 86 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Araştırmada verilerin çözümlenmesi amacıyla istatistiki olarak, t-testi tekniği kullanılmıştır. Sonuç olarak, deney grubu ile kontrol grubunun öntest ve sontest puanlarına göre başarı ve tutum açısından deney grubu lehine anlamlı farklılık elde edilmiştir. Bunun yanında deney grubu öğrencileri ile yapılan mülakatlarda olumlu görüşler ileri sürülmüştür. Sonuç olarak aynı derse yönelik farklı konuların öğretiminde ya da farklı programlarda öğrenim görmekte olan üniversite öğrencileri üzerinde de üstbiliş stratejilerinin olumlu yönde etkili olup olmadığına dair deneysel çalışmaların uygulanması gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üstbiliş, Genel Biyoloji, Sınıf Öğretmeni Adayları, Başarı, Tutum,

Kaynakça

• incelendiğinde üstbiliş becerilerinin öğretiminin temelinde strateji kavramının yer aldığı görülmektedir. Strateji, karar verme ve planlama sürecidir. İleride yapılacak işleri zihinsel bakımdan düzenli biçimde sıralama, listeleme ve tasarlamaktır. Bu kapsamda çalışmada üstbiliş becerilerinin uygulandığı uygulama yolları düşünülmüş ve bu yollara uygun etkinlikler tasarlanmıştır. Literatür ele alındığında öğrenenlerin üstbiliş becerilerini geliştirmeyi ve nasıl öğrendiklerini öğretmeyi amaçlayan çok sayıda çalışmaya rastlanmaktadır [14, 15, 16, 17, 18, 19 ve 20]. Bu kapsamda üstbiliş ile ilgili yapılan araştırmalarda üniversite öğrencilerinin, öğretmenlerin ya da öğretmen adaylarının sahip oldukları üstbilişsel becerilerinin ve farkındalıklarının değerlendirildiği, çeşitli değişkenlerle (cinsiyet, öğrenim görülen fakülte, sınıf düzeyi, annebaba eğitim düzeyi ve mesleği vb.) aralarındaki ilişkilerin tespit edilmeye çalışıldığı görülmektedir [21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29 ve 30]. Buna karşın, diğer araştırmalarda ise üstbiliş stratejileri eğitiminin farklı bağımlı değişkenler (fen ve matematik ders başarısı, matematik tutumu, problem çözme becerisi, matematiksel muhakeme becerisi, okuma ve okuduğunu anlama becerisi vb.) üzerindeki etkisi ele alınmaktadır [31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40 ve 41]. Ancak “Biyoloji alan dersleri laboratuarlarında, öğretmen adaylarının öğrenme ve kendi değerlendirmelerinin geliştirilmesi” [42] başlıklı çalışma hariç fen grubu derslerinden birisi olan biyoloji alanı ile ilgili olarak üstbiliş, başarı ve tutum değişkenlerini bütüncül biçimde ele alan bir araştırmaya rastlanılmamaktadır. Bundan dolayı bu araştırmanın literatürde mevcut boşluğu dolduracağından önemli olduğu öngörülmektedir. Bu çerçevede araştırma, üstbiliş stratejilerine dayalı Genel Biyoloji dersinin öğretmen adaylarının işlenen konularla ilgili başarılarına ve tutumlarına etkisini belirlemeyi amaçlamıştır. Bu genel amacı gerçekleştirmek için araştırmanın problemi, “Üstbiliş stratejileri destekli Genel Biyoloji dersinin, öğretmen adaylarının başarılarına ve tutumlarına etkisi nedir?” şeklinde oluşturulmuştur. Bu ana problemi cevaplandırmak amacıyla şu alt problemler düzenlenmiştir: 1) Deney ve kontrol grubunu oluşturan öğretmen adaylarının Genel Biyoloji dersi “Hücre” ve “Sistematik” konularında öntest başarı ve tutum ortalama puanları arasında istatistiksel bakımdan anlamlı fark bulunmakta mıdır? 2) Deney ve kontrol grubunu oluşturan öğretmen adaylarının Genel Biyoloji dersinde “Hücre” ve “Sistematik” konularında sontest başarı ve tutum puanları arasında istatistiksel bakımdan anlamlı farklılık bulunmakta mıdır? 3) Üstbiliş stratejilerine dayalı öğretim, öğretmen adaylarının Genel Biyoloji dersinde işlenen konularla ilgili başarılarını ve tutumlarını hangi yönde değiştirmektedir ve bu uygulamalarla ilgili görüşler nasıldır? DENEYSEL ÇALIŞMA (EXPERIMENTAL METHOD-PROCESS) Bu çalışmada, yarı deneysel (quasiexperimental) araştırma modeli kullanılmıştır. Bu tasarımda mevcut sınıflardan rastgele deney ve kontrol grupları seçilmektedir [43]. Araştırmada uygulanan deneysel desen Tablo 1’de görülmektedir. Tablo Deneysel Modelin Yapılandırılması (Table 1. The Constructing Of An Experimental Model) Araştırmada deney ve kontrol grubuna süreçten önce öntestler uygulanmıştır. Öntest olarak öğrencilere biyoloji dersinde işlenen konularla ilgili başarı testi ve tutum ölçme aracı verilmiştir. Aynı formlar uygulamadan sonra sontest olarak kullanılmıştır. 1. Çalışma Grubu (Work Sampling) Bu araştırmaya, 2012-2013 eğitim-öğretim yılının güz döneminde Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesindeki 86 sınıf öğretmeni adayı katılmıştır. Araştırmanın üniversite düzeyinde yapılmasının nedeni, bu düzeydeki öğrenciler üzerinde üstbiliş stratejilerinin ele alındığı araştırmaların yetersiz sayıda ve başka Gagne, E.D., (1985). The cognitive psychology of school learning. Boston: Little Brown.
• Aydın, A., (2003). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. (Dördüncü Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Arı, E., (2011). Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları. Ankara: Pegem Akademi.
• Senemoğlu, N., (2011). Gelişim öğrenme ve öğretim, kuramdan uygulamaya. (20. Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğanay, A. ve Ünal, F., (2006). Eleştirel düşünmenin öğretimi. A. Şimşek (Editör), İçerik Türlerine Dayalı Öğretim, ss:207– 264, Ankara: Nobel Yayınları.
• Gallagher, S.A., (1997). Problem based learning: Where did it come from, what does it do, and where is it going. Journal for the Education Of The Gifted, Volume:20, Number:4, pp:332-362, Reston VA.
• Marzano, R.J., Brandt, R.S., Hughes, C.S., Jones, B.F., Rankin, S.C., and Suhor, C., (1995). Düşünmenin boyutları: Program ve öğretim için bir model. Çeviren: Doğanay, A. ve Kara Z., Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı:11, ss:25-38.
• Efklides, A., (2001). Metacognitive experiences in problem solving. In A. Efklides, J. Kuhl, R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and prospects in motivation research. Dordrecht, Netherlands: Kluiwer.
• Flavell, J.H., (2000). Development of children’s knowledge about the mental world. International Journal of Behavioral Development, Volume:24, Number:1, pp:15–23. doi:1080/016 502500383421.
• Hoffmann, D.J., (2000). Metacognition and multiplicity: The arts as models and agents. Educational Psychology Review, Volume:12, Number:3, pp:339-359. doi:10.1023/A:100902212321 1.
• Harrison, M., Short, C. and Roberts, C., (2003). Reflecting on reflective learning: The case of geography, earth and environmental sciences. Journal of Geography in Higher Education, Volume:27, Number:2, pp:133-152. doi:10.1080/030 98260305678.
• Jing, H., (2006). Learner resistance in metacognition training? An exploration of mismatches between learner and teacher agendas. Language Teaching Research, Volume:10, Number:1, pp:95-117. doi:10.1177/136216880601000107.
• Gelen, İ., (2003). Bilişsel farkındalık stratejilerinin türkçe dersine ilişkin tutum, okuduğunu anlama ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 04.02.2007 tarihinde alınmıştır.
• Costa, A., (1987). Mediating the metacognitive. Educational Leadership, Volume:42, Number:3, pp:57-63.
• Flavel, J.H., (1987). Speculations about the nature and development of metacognition. In F.E. Weinert, R.H. Kluwe (Eds) Metacognition, Motivation and Understanding. Hillsdale: Lawrence Erlbaum.
• Blakey, E. and Spence, S., (1990). Developing metacognition. ERIC Digest, ED 327218. Syracuse: ERIC Clearinghouse on Information Resources.
• Koutselini, M., (1995). Metacognition: Conceptual instruction. Nea Pedia, Volume:74, pp:48-56.
• Koç, C. ve Karabağ, S., (2013). İlköğretim ikinci kademe (6-8. sınıf) öğrencilerinin bilişüstü yetileri ile başarı yönelimlerinin incelenmesi (Bingöl ili örneği). E-Journal of New World Sciences Academy. NWSA-Education Sciences. 1C0589, Cilt:8, Sayı:2, ss:308-322. doi: NWSA.2013.8.2.1C05 89.
• Trilianos, A., (1997). Critical thinking and its instruction. Athens: Selfpublication.
• Kutlu, M.O. ve Korkmaz, Ş., (2013). The teacher attitudes toward the learner control strategy. E-Journal of New World Sciences Academy. NWSA-Education Sciences, 1C0583, Volume:8, Number:2, pp:225-231. doi: NWSA.2013.8.2.1C0583.
• Bozan, M., (2008). Problem çözme etkinliklerinin 7. sınıf öğrencilerinin basınç konusu ile ilgili başarı, tutum ve üstbiliş becerilerinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.[Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 02012 tarihinde alınmıştır.
• Yavuz, D., (2009). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik algıları ve üstbilişsel farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 10.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Karaçam, S., (2009). Öğrencilerin kuvvet ve hareket konularındaki kavramsal anlamalarının ve soru çözümünde kullandıkları bilişsel ve üstbilişsel stratejilerin soru tipleri dikkate alınarak incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Yokuş, H., (2009). Piyano eğitiminde öğrenme stratejilerinin kullanılmasına yönelik etkinliklerin performans başarısına ve üstbilişsel farkındalığa etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Saraç, S., (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin üstbiliş düzeyleri, genel zekâ ve okuduğunu anlama düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Oğraş, A., (2011). İlköğretim öğretmenlerinin matematiksel problem çözme aşamalarını ve üstbilişsel düşünme becerilerini uygulama süreçlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 02012 tarihinde alınmıştır.
• Öztürk, N., (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulara ilişkin kritik düşünme yeteneklerinin, epistemolojik inançlarının ve üstbilişsel farkındalıklarının incelenmesi: Nükleer enerji santralleri örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 02.07.2012 tarihinde alınmıştır.
• Çakır, B., (2011). Fen laboratuarı dersi kapsamında fen bilgisi öğretmen adaylarının üstbiliş odaklı öğrenme ortamında üstbilişlerinde değişim. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 16.09.2012 tarihinde alınmıştır.
• Sapancı, A., (2012). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ile bilişüstü düzeylerinin akademik başarıyla ilişkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:10, Sayı:1, ss:311-331.
• Çoramık, M., (2012). Manyetizma ünitesinin bilgisayar ve deney destekli etkinlikler ile öğretiminin 11. sınıf öğrencilerinin özyeterlilik ve üstbilişlerine, tutumlarına, güdülenmelerine ve kavramsal anlamalarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 002013 tarihinde alınmıştır.
• Muhtar, S., (2006). Üstbilişsel strateji eğitiminin okuma becerisinde öğrenci başarısına olan etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 02011 tarihinde alınmıştır.
• Özsoy, G., (2007). İlköğretim beşinci sınıfta üstbiliş stratejileri öğretiminin problem çözme başarısına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 002011 tarihinde alınmıştır.
• Çakıroğlu, A., (2007). Üstbilişsel strateji kullanımının okuduğunu anlama düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Pilten, P., (2008). Üstbiliş stratejileri öğretiminin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin matematiksel muhakeme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Polat, S., (2010). İlköğretim beşinci sınıfta fen ve teknoloji dersinde üstbiliş stratejilerine dayalı öğretim uygulamasının, öğrenci erişilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Konya. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 10.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Durgun, G., (2010). Üstbilişsel stratejilerin açıktan öğretilmesinin okuma başarısı, okumaya karşı tutum ve okuma stratejileri farkındalığı üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 10.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Aktürk, A.O., (2010). Bilgisayar dersinde üstbiliş öğretim stratejilerinin etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 10.12.2011 tarihinde alınmıştır.
• Tuncer, T., (2011). Matematik dersi yedinci sınıf “permütasyon ve olasılık” konusunda uygulanan üstbiliş stratejilerinin, öğrencilerin başarılarına, üstbiliş becerilerine, tutumlarına ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 05.04.2012 tarihinde alınmıştır.
• Melanlıoğlu, D., (2011). Üstbiliş strateji eğitiminin ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin dinleme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 05.04.2012 tarihinde alınmıştır.
• Döne, A.N., (2011). Lise 1. sınıfta üstbiliş stratejileri öğretiminin canlıların sınıflandırılmasını kavramaya, üstbiliş stratejilerinin kullanımının gelişimine ve çevre duyarlılığı kazanımına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 05.04.2012 tarihinde alınmıştır.
• Kaya, S., (2012). Bilişsel ve üstbilişsel strateji etkinliklerinin öğretmen adaylarının öğretim tasarımı dersi başarılarına, bilişsel ve üstbilişsel stratejileri kullanma düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 08.05.2013 tarihinde alınmıştır.
• Doğan, Ö.K., (2008). Biyoloji alan dersleri laboratuarlarında, öğretmen adaylarının öğrenme ve kendi değerlendirmelerinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Karasar, N., (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Çepni, S., Özsevgeç, T., Bacanak, A., (2001). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumları ile fen branşlarındaki başarılarının ilişkisi. X. Ulusal Eğitim Bilimler Kongresi, 7–9 Haziran, Bolu.
• Bakırcı, H., (2005). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fizik, kimya ve biyoloji branşlarına karşı tutumlarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 12.04.2007 tarihinde alınmıştır.
• Çam, M., (2007). Fen bilimleri derslerinde (fizik, kimya, biyoloji) öğrencilerin derse motive olamama nedenlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 12.04.2007 tarihinde alınmıştır.
• Toy, Ö., (2007). Biyoloji dersinde kullanılan öğrenme stratejileri ve başarı güdüsü arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 12.04.2007 tarihinde alınmıştır.
• Doran, R.L., (1980). Basic measurement and evaluation of science instruction. Washington, DC: National Science Teachers Association.
• Yıldız, E., (2008). 5E modelinin kullanıldığı kavramsal değişime dayalı öğretimde üstbilişin etkileri: 7. sınıf kuvvet ve hareket ünitesine yönelik bir uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. [Online]: http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden 07.08.2011 tarihinde alınmıştır.
• Demir, Ö. ve Özmen, S.K., (2011). Üniversite öğrencilerinin üst biliş düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:20, Sayı:3, ss:145-160.
• Wilburne, J.M., (1997). The effect of teaching metacognition strategies to preservice elementary school teachers on their mathematical problem-solving achievement and attitude. Doctor of Education Thesis, Temple University Graduate Board.