ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE TEHLİKE UYARI SEMBOLLERİNİN ÖĞRETİMİNDE ARTAN BEKLEME SÜRELİ ÖĞRETİM YÖNTEMİNİN ETKİLİLİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 19 - 43, 21.01.2018

Burak Bozak , Müzeyyen Eldeniz Çetin

Öz

Bu araştırmanın amacı,
zihinsel yetersizliği olan bireylere tehlike uyarı sembollerinin öğretiminde
artan bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğini araştırmaktır. Araştırmaya
hafif düzey zihinsel yetersizliği olan ve yaşları 11-13 arasında değişen üç birey
katılmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni, gösterilen tehlike uyarı
sembolünün adını söyleme becerisidir. Araştırmanın bağımsız değişkeni ise artan
bekleme süreli öğretim yöntemidir. Araştırma sonunda zihinsel yetersizliği olan
bireylere tehlike uyarı sembolünün adını söyleme becerisinin kazandırılmasında
artan bekleme süreli öğretim yöntemi kullanılması ile ilgili aile görüşleri de
incelenmiştir. Araştırmanın bulguları artan bekleme süreli öğretim yönteminin
tehlike uyarı sembollerinin öğretiminde etkili olduğunu, deneklerin tehlike
uyarı sembolünün adını söyleme becerisini uygulama bittikten 1, 3 ve 4 hafta
sonra koruduklarını göstermiştir. Ayrıca araştırmanın denekleri öğrendikleri
sembolleri gerçek ürünlere genellemeyi başarmışlardır. Araştırmanın sosyal
geçerlik bulguları ise deneklerin ailelerinin tehlike uyarı sembollerinin artan
bekleme süreli öğretim yöntemi ile öğretilmesine ilişkin görüşlerinin olumlu
olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel Yetersizlik, Zihinsel Engelli Bireyler, Artan Bekleme Süreli Öğretim Yöntemi, Tehlike Uyarı Sembolleri, Eğitim

Kaynakça

• • AAIDD/ American Association on Intellectual and Developmental Disability (2002). Mental Retardation: Definition, Classification and Systems of Supports (10. Baskı). Washington, DC: AAIDD.
• • Akın, D., Tüzün, Y. ve Çil, T., (2007). Türkiye’nin Güneydoğusundaki Akut Zehirlenme Olgularının Profili. Dicle Tıp Dergisi, 34(3), 195-8.
• • Akmanoğlu, N., (2008). Otistik Çocuklara Kötü Niyetli Yabancı Kişilerin Kaçırma Girişimlerinden Kaçınmayı Öğretme. Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• • Akmanoğlu, N. ve Tekin-İftar, E., (2011). Teaching Children with Autism How to Respond to The Lures of Strangers. Autism: The International Journal of Research and Practice, 15, 205-222.
• • Ataman, A., (2003). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitim. A. Ataman (ed.), Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş (ss. 9-31) İçinde. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• • Ault, M.J., Wolery, M., Gast, D.L., Doyle, P.M., and Martin, C.P., (1990). Comparison of Predictable and Unpredictable Trial Sequences During Small-Group Instruction. Learning Disability Quarterly, 13(1), 12-29.
• • Branham, R.S., Collins, B.C., Schuster, J.W., and Kleinert, H., (1999). Teaching Community Skills to Students with Moderate Disabilities: Comparing Combined Techniques of Classroom Simulation, Videotape Modeling, and Community-Based Instruction. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 34, 170–181.
• • Browder, D.M., Hines, C., McCarthy, L.J., and Fees, J., (1984). A Treatment Package for Increasing Sight Word Recognition for Use in Daily Living Skills. Education and Training of the Mentally Retarded, 19(3), 191-200.
• • Charlop, M.H., Schreibman, L., and Thibodeau, M.G., (1985). Increasing Spontaneous Verbal Responding in Autustic Children Using a Time Delay Procedure. Journal of Applied Behavior Analysis, 18(2), 155-166.
• • Chen, S., Lange, E., Miko, P., Zhang, J., and Joseph, D., (2001). Progressive Time Delay Procedure for Teaching Motor Skills to Adults with Severe Mental Retardation. Adapted Physical Activity Quarterly, 18(1), 35-48.
• • CLP Tüzüğü, (2009). http://clp.immib.org.tr/tr-tr/ (Erişim Tarihi:22.02.2017).
• • Collins, B.C., (1992). Reflections on Teaching a Generalized Response to the Lure of Strangers to Adults Zith severe Handicaps. Exceptionality, 3, 117-120.
• • Collins, B.C. and Stinson, D.M., (1994). Teaching Generalized Reading of Product Warning Labels to Adolescents with Mental Disabilities through the Use of Keywords. Exceptionality, 5(3), 163–181.
• • Collins, B.C., Schuster, J.W., and Nelson, C.N., (1992). Teaching a Generalized Response to the Lures of Strangers to Adults with Severe Handicaps. Exceptionality, 3, 67-80.
• • Collins, B. ve Griffen, A., (1996). Teaching Students with Moderate Disabilities to Make Safe Responses to Product Warning Labels. Education and Treatment of Children, 19(1), 30-45.
• • ÇŞB, (2013). Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik (SAE) , Resmi Gazete, 28848 Mükerrer Sayılı.
• • Dixon, D., Bergstorm, R., Smith, M.N., and Tarbox, J., (2010). A Review of Research on Procedures for Teaching Safety Skills to Persons with Developmental Disabilities. Research in Developmental Disabilities 31, 985-994.
• • Dogoe, M.S., Banda, D.R., Lock, R.H., and Feinstein, R., (2011). Teaching Generalized Reading of Product Warning Labels to Young Adults with Autism Using the Constant Time Delay Procedure. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 46(2), 204-213.
• • Doyle, P.M., Schuster, J.W., and Meyer, S., (1996). Embedding Extra Stimuli in the Task Direction: Effects on Learning of Students with Moderate Mental Retardation. The Journal of Special Education, 29(4), 381–399.
• • Duker, P.C., Van Deursen, W., Wit, M., and Almen, A., (1997). Establishing a Receptive Repertoire of Communicative Gestures with Individuals Who are Profoundly Mentally Retarded. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 32(4), 357–361.
• • Dur, B.İ., (2011). Çevresel Grafik Tasarımın Uygulama Alanları. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 7, 159-178.
• • Erbaş, D., (2012). Güvenirlik. Eğitim ve Davranış Bilimlerinde Tek-Denekli Araştırmalar (125). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• • Ergenekon, Y., (2012). Otizmli Çocuklara Videoyla Model Olma Kullanılarak Ev Kazalarında Basit İlkyardım Becerilerinin Öğretimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2739-2766.
• • Eripek, S., (2005). Zekâ Geriliği. Ankara: Kök Yayıncılık, Eylül, 2005.
• • Farmer, J.A., Gast, D.L., Wolery, M., and Winterling, V., (1991). Small Group Instruction for Students with Severe Handicaps: A Study of Observational Learning. Education and Training in Mental Retardation, 26(2), 190-201.
• • Frederick-Dugan, A., Varn, L., and Test, D.W., (1991). Acquisition and Generalization of Purchasing Skills Using a Calculator by Students Who are Mentally Retarded. Education and Training in Mental Retardation, 26(4), 381-387.
• • Gast, D.L., Collins, B.C., Wolery, M., and Jones, R., (1993). Teaching Preschool Children with Disabilities to Respond to the Lures Of Strangers. Exceptional Children, 59(4), 301-311.
• • Gast, D.L., Winterling, V., Wolery, M., and Farmer, J.A., (1992). Teaching First-aid Skills to Students with Moderate Handicaps in Small Group Instruction. Education and Treatment of Children, 15(2), 101-124.
• • http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21517 (Erişim Tarihi:22.02.2017).
• • Kanbaş, E., (2002). Zihin Özürlü Çocuklara Adı Söylenen Mutfak Araç ve Gereçlerine Ait Resmi Seçme Becerisinin Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretimin Etkililiği ve Hedeflenmeyen Bilgi Öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• • Kargın, T., (2004). Kaynaştırma: Tanımı, Gelişimi ve İlkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2) 1-13.
• • Kurt, O., (2012). Sosyal Geçerlik. Eğitim ve Davranış Bilimlerinde Tek-Denekli Araştırmalar (379). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• • Kutlu, M., (2016). Yabancı Kişilerden Korunma Becerilerinin Öğretiminde Sosyal Öykülerin Yalnız Sunumuyla Video Modelle Birlikte Sunulmasının Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• • Latham, G., Long, T., and Devitt, P., (2013). Children’s Misunderstandings of Hazard Warning Signs in the New Globally Harmonized System for Classification and Labeling. Issues in comprehensive pediatric nursing, 36(4), 262-27.
• • Ledford, J.R. and Wolery, M., (2013). Peer Modeling of Academic and Social Behaviors during Small-Group Direct Instruction. Exceptional Children, 79(4), 439-458.
• • Luckasson, R., Borthwick-Duffy, S., Buntinx, W.H., Coulter, D. L., Craig, E.M.P., Reeve, A., and Tasse, M.J., (2002). Mental Retardation: Definition, Classification, and Systems of Supports. American Association on Mental Retardation.
• • McCurdy, B.L., Cundari, L., and Lentz, F.E., (1990). Enhancing Instructional Efficiency: An Examination of Time Delay and the Opportunity to Observe İnstruction. Education and Treatment of Children, 13(3), 226-238.
• • MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi Gazete, 26184, 31-05.
• • Mechling, L.C., (2008). Thirty Year Review of Safety Skill Instruction for Persons with Intellectual Disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 311-323.
• • Miltenberger, R.G. and Olsen, L.A. (1996). Abduction Prevention Training: A Review of Findings and Issues for Future Research. Education & Treatment of Children, 19, 69-83.
• • Ozen, A., (2008). Teaching Emergency Phone Numbers to Youth with Developmental Disabilities. International Journal of Special Education, 23, 85-95.
• • Sandoz, C.J., (1993). OSHA and ADA: ‘Reasonable Accommodation’ in Training Persons with Developmental Disabilities. ERIC Clearinghouse.
• • Shelton, B.S., Gast, D.L., Wolery, M., and Winterling, V., (1991). The Role of Small Group Instruction in Facilitating Observational and Incidental Learning. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 22(3), 123-133.
• • Smith, K.A., Ayres, K.A., Alexander, J., Ledford, J.R., Shepley, C., and Shepley, S.B., (2016). Initiation and Generalization of Self-instructional Skills in Adolescents with Autism and Intellectual Disability. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(4), 1196-1209.
• • Snell, M.E., (1982). Analysis of Time Delay Procedures in Teaching Daily Living Skills to Retarded Adults. Analysis and Intervention in Developmental Disabilities, 2(2-3), 139-155.
• • Stinson, D.M., Gast, D.L., Wolery, M., and Collins, B.C., (1991). Acquisition of Nontargeted Information During Small‐group Instruction. Exceptionality: A Special Education Journal, 2(2), 65-80.
• • Süzer, T., (2015). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Cinsel İstismardan Korunma Becerilerinin Öğretiminde Sosyal Öykü Yönteminin Etkililiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• • Taber, T.A., Alberto, P.A., Seltzer, A., and Hughes, M., (2003). Obtaining Assistance When Lost in the Community Using Cell Phones. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 28(3), 105-116.
• • Tekin İftar, E., (2012). Eğitim ve Davranış Bilimlerinde Tek - Denekli Araştırmalar. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• • Tekin, E., (1999).Yanlışsız Öğretim Yöntemleri. Özel Eğitim Dergisi, 2, 87-102.
• • Tekin-İftar, E. and Birkan, B., (2010). Small Group Instruction for Students With Autism: General Case Training and Observational Learning. The Journal of Special Education, 44(1), 50-63.
• • Tekin-İftar, E. ve Kırcaali-İftar, G., (2004). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• • Thomas, G.E., (1996). Teaching Students with Mental Retardation. Englewood Cliffs, N.J: Prentice Hall.
• • Todd, A.N., (2010). The Effects of Progressive Time Delay Utilizing an iPod on Math Fact Acquisition. ProQuest LLC. 789 East Eisenhower Parkway, PO Box 1346, Ann Arbor, MI 48106.