TÜRKİYE’DE REFLEKSOLOJİ İLE İLGİLİ YAPILMIŞ DENEYSEL ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ: SİSTEMATİK DERLEME

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 48 - 63, 30.04.2019

Nursen Bolsoy , Yonca Çiçek Okuyan

Öz

Bu
sistematik derlemede; Türkiye’de refleksoloji ile ilgili yapılmış
araştırmaların incelenmesi ve Türkiye profilinin çıkarılması amaçlanmıştır.
Ulusal Tez Merkezi, Web of Science, Google akademik, Science Direct, ULAKBIM
Tıp Veri tabanları “refleksology”, “complementary medicine”, “Turkey” anahtar
kelimeleri ile tarih sınırlamasına gidilmeyerek 06.02.2018-26.03.2018 tarihleri
arasında taranmıştır. Çalışmaya 32 deneysel araştırma dahil edilmiştir. Dahil
edilen çalışmaların 31’inin ilk yayın hali tez çalışmasıdır ve dili Türkçedir, bir
tanesi ingilizce makaledir. İlk çalışmanın tez olarak 2008’de yapıldığı,
çalışma sayısının en çok 2015 yılında (%25.0) olduğu belirlenmiştir.
Refleksolojinin etkisini araştıran çalışmalarda; hipertansiyonlu bireyler,
hemodiyaliz hastaları, kronik obstriktif akciğer hastalığı, multiple sklerozlu,
romatoid artritli, kanserli hastalar, serebral palsili çocuklar, mekanik
ventilasyon desteğindeki hastalar, ameliyat veya sezaryen sonrası kadınlar, gebeler,
bebekler, perimenstrüel yakınması olan genç kızlar, menopozal dönemdeki
kadınlar, yaşlılar örnek gruplar arasında yeralmıştır. İlk beş sırada yer alan
konular; ağrı (%28.1), yorgunluk (%21.9), anksiyete (%18.8), yaşam kalitesi
(%15.6) ve uyku kalitesi (%12.5)’dir. Türkiye’de refleksoloji ile ilgili
araştırmaların çoğunluğunun hemşirelik çalışmaları olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Refleksoloji, Türkiye, Profil, Tamamlayıcı Tıp, Halk Sağlığı

Kaynakça

• 1. Alan, H., (2015). Jinekolojik Kanser Hastalarinda Kemoterapi Tedavisi Sürecinde Uygulanan Progresif Kas Gevşeme Egzersizleri Ve Refleksolojinin Ağri, Yorgunluk, Anksiyete, Depresyon Ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi; Randomize Kontrol Çalişmasi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 2. Arslan, G.G., Yücel, Ş.Ç. ve Gökçen, M., (2017). Türkiye’de 2000-2016 Yillari Arasinda Refleksoloji Uygulamasiyla Ilgili Yapilan Çalişmalarin Sistematik Analizi. Spatula DD, cilt:7, sayı:1, s: 32-37.
• 3. Avcı, N., (2015). Total Abdominal Histerektomi Ameliyati Sonrasi Ağrinin Ve Anksiyetenin Azaltilmasinda Refleksolojinin Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 4. Aydın, Y., (2015). Aşırı Aktif Mesane Şikayeti Olan Kadinlarda Refleksolojinin Etkinliği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 5. Bakır, E., (2016). Romatoid Artritli Hastalarda Ayak Refleksolojisinin Ağri Ve Uyku Kalitesine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 6. Bolsoy, N., (2008). Perimenstrüel Distresin Hafifletilmesinde Refleksolojinin Etkinliğinin Incelenmesi. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 7. Botting, D., (1997). Reviev of Literature on the Effectiveness of Reflexology. Complementary Therapies in Nursing&Midwifery, Vol:3, pg:123-130.
• 8. Çetin, Ö., (2016). Postpartum Erken Dönemde Uygulanan Refleksolojinin Laktasyon Hormonlari Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 9. Çevik, K., Bolsoy, N. ve Beler, M., (2016). Hemşirelerin Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviye İlişkin Bilgi Ve Görüşleri. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi, cilt:6 s:1-15.
• 10. Çevik, K., (2013). Yaşlılarda Refleksoloji Uygulamasinin Konstipasyon Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 11. Çevik, K., (2013). Hemşirelikte Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavi: Refleksoloji, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 29(2):71-82.
• 12. Deniz, A., (2016). Hemodiyaliz Hastalarinda Ayak Refleksolojisi Uygulamasinin Konstipasyona Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 13. Doğan, H.D., (2015). Multiple Sklerozlu Hastalara Uygulanan Refleksolojinin Ağri, Yorgunluk Ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 14. Elbasan, B. and Bezgin, S., (2018). The Effects of Reflexology on Constipation and Motor Functions in Children with Cerebral Palsy, Pediatrics & Neonatology, and cilt:59, sayı:42-47.
• 15. Erkek, Z.Y. ve Pasinlioğlu, T., (2017). Doğum Ağrısında Alternative Bir Yöntem Ayak Refleksolojisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, cilt:4, sayı:1, ss:53-61.
• 16. Esmel-esmel, N., Tomas-Esmel, E., Tous-Andreu, M., Bove-Ribe, A., and Jimenez-Herrera, M., (2017). Reflexology and polysomnography: Changes in cerebral wave activity induced by reflexology promote N1 and N2 sleep stages, Complementary Therapies in Clinical Practice, 28:54-64.
• 17. Gözüyeşil, E., (2014). 40-60 Yas Grubu Kadinlara Uygulanan Ayak Refleksolojisinin Vazomotor Yakinmalara ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 18. Gül, Ü., (2016). Tamamlayıcı Terapi Yöntemlerine Genel Bakış. 1. Uluslararası ve 3. Ulusal Tamamlayıcı Terapiler ve Destekleyici Bakım Uygulamaları Kongresi. 24-26 Kasım 2016, Antalya.
• 19. Güven, Ş.D., (2011). Hipertansiyonlu Bireylere Uygulanan Ayak Refleksolojinin Kan Basinci ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 20. Güven, E., (2017). Elektif Sezaryen Olan Hastalarda Post-Operatif Ağri Ve Anksiyetenin Azaltilmasinda Refleksolojinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 21. Hall, H.G., McKenna, L.G., and Griffiths, D.L., (2012). Midwives’ Support For Complementary And Alternative Medicine: A Literature Review. Women and Birth, 25(1)4-12.
• 22. Heidari, F., Rejeh, N., Heravi-Karimooi, M., Tadrisi, S.D., and Vaismoradi, M., (2017). Effect of short-term hand reflexology on anxiety in patients before coronary angiography: A randomized placebo controlled trial, European Journal of Integrative Medicine 16:1–7.
• 23. İçke, S., (2014). Refleksoloji'nin Infantil Koliğin Giderilmesi Üzerine Etkisinin Incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi: İzmir. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 24. Kandemir, N., (2017). Açik Kalp Ameliyati Olan Hastalara Uygulanan Refleksolojinin Fizyolojik Değişkenler Ve Mekanik Ventilasyondan Ayirma Süresi Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 25. Kapila, A.K., Her, A., Knife, N., Chaplin, P., Patel, A., (2019). A prospective Cohort Study on the Impact of Reflexology in Patients with Breast Cancer Using the MYCaW Scale, Clinical Breast Cancer, pg:1-8.
• 26. Karataş, N., (2017). Infantil Koliği Olan Bebeklere Uygulanan Ayak Refleksolojisinin Kolik Semptomlari Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 27. Kizir, Y., (2016). Koroner Anjiyografi Planlanan Hastalarda Refleksolojinin Anksiyete Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 28. Kobza, W., Lizis, P., and Zieba, H.R., (2017). Effects of Feet Reflexology Versus Segmental Massage in Reducing Pain and İts İntensity, Frequency and Duration of the Attacks in Females with Migraine: A Pilot Study, Journal of Traditional Chinese Medicine, 37(2):214-219.
• 29. Koç, T., (2013). Süt Çocuğunda Refleksoloji Tekniği Ile Uygulanan Ayak Masajinin Akut Ağriya Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 30. Korhan, E.A., (2011). Mekanik Ventilasyon Desteğinde Olan Hastalarda Refleksolojinin Sedasyon Düzeyi Ve Yaşamsal Belirtiler Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 31. Köksoy, S., (2008). Yatakli Sağlik Kuruluşlarinda Çalişan Doktor, Hemşire Ve Ebelerin Tamamlayici ve Alternatif Tedavi Yöntemlerini Bilme Ve Kullanma Durumları. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 32. Kurt, S., (2016). Onkoloji Hastalarinda Periferal Nöropatinin Yönetiminde Refleksolojinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 33. McCullough, J.E.M., Liddle, S.D., Close, C., and Sinclair, M., (2018). Reflexology: A Randomised Controlled Trial İnvestigating The Effects on Beta-Endorphin, Cortisol and Pregnancy Related Stress, Complementary Therapies in Clinical Practice, 31:76-84.
• 34. Metin, Z.G., (2015). Romatoid Artritli Hastalarda Aromaterapi Masaji ve Refleksoloji Uygulamalarinin Ağri ve Yorgunluğa Etkileri. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 35. Mobini-Bidgoli, M., Taghadosi, M., Gilasi, H., and Farokhian, A., (2017). The effect of Hand Reflexology on Anxiety in Patients Undergoing Coronary Angiography: A Single-Blind Randomized Controlled Trial, Complementary Therapies in Clinical Practice, 27:31-36.
• 36. Moher, D., Shamseer, L., Clarke, M., Ghersi, D., Liberati, A., Petticrew, M., et al. (2015). Preferred reporting ıtems for systematic review and meta-analysis protocols (PRISMA-P) 2015 Statement. Systematic Reviews, 4(1):1.
• 37. Müezzinoğlu, M., (2014). Geleneksel Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Uygulamalarına Uluslararası Bakış Konferansı Bildirisi. 7-8 Mart 2014 İstanbul.
• 38. Özdelikara, A., (2013). Meme Kanserli Hastalarda Refleksolojinin Kemoterapiye Bağli Bulanti, Kusma Ve Yorgunluk Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 39. Özdemir, G., (2011). Hemodiyaliz Hastalarına Uygulanan Refleksolojinin Yorgunluk, Ağri Ve Krampa Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 40. Özer, Z., Boz, İ., Teskereci, G. ve Kavradım, S.T., (2016). Hemşireler İçin Tamamlayıcı Terapiler, ISBN:978-605-4483-27-3, 13.
• 41. Özkan, F., (2016). Fizyoterapi Alan Serebral Palsili Çocuklarda Refleksolojinin Spastisiteye, Fonksiyonel Bağimlilik Düzeyine Ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 42. Öztürk, R., (2015). Abdominal Histerektomi Sonrasi Refleksolojinin Iyilik Haline Etkisi. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 43. Öztürk, R. ve Sevil, Ü., (2013). Refleksolojinin Kadın Sağlığı Üzerine Etkisi. Uluslararası Hakemli Akade¬mik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 8(3):87-100.
• 44. Polat, H., (2013). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarina Uygulanan Refleksolojinin Dispne Ve Yorgunluğa Etkisi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 45. Rameznibadr, F., Amini, K., Hossaingholipor, K., and Faghihzadeh, S., (2018). The impacts of foot reflexology on anxiety among male candidates for coronary angiography: A three-group single-blind randomized clinical trial, Complementary Therapies in Clinical Practice, 32:200-204.
• 46. Sahiloğulları, S., (2015). Serebral Palsili Çocuklarda Fizyoterapi Programi İle Birlikte Uygulanan Refleksolojinin Uyku, Kabizlik, Salya, Motor Fonksiyonlar, Yaşam Kalitesi ve Aile Etkilenimi Üzerine Olan Etkisinin Incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 47. Shahsavari, H., Abad, M.E.E., and Yekaninejad, M.S., (2017). The effects of foot reflexology on Anxiety and Physiological Parameters among Candidates for Bronchoscopy: A Randomized Controlled Trial, European Journal of Integrative Medicine, 12:177–181.
• 48. Silverdale, N., (2019). Massage and Reflexology for post-Operative Cancer Cystectomy Patients: Evaluation of a Pilot Service, Complementary Therapies in Clinical Practice, 34:109–112.
• 49. Somer, P. ve Vatanoğlu, E.E., (2017). Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği’nin Hukuki ve Etik Açıdan Değerlendirilmesi. Anadolu Kliniği, Cilt:22, Sayı:1, ss:58-65.
• 50. Stephenson, N.L.N., Weinrich, S.P., and Tvakoli, A.S., (2000). The Effects of Foot Reflexology on Anxiety and Pain in Patients with Breast and Lung Cancer, Oncology Nursing Forum, cilt:27, sayı:1, ss:67.
• 51. Şahiner, N.C. and Bal, M.D., (2017). A Randomized Controlled Trial Examining the Effects of Reflexology on Children with Functional Constipation. Gastroenterology Nursing, cilt:40 sayı:5 ss:393-400.
• 52. Turan, N., Öztürk, A. ve Kaya, N., (2010). Hemşirelikte Yeni Bir Sorumluluk Alanı: Tamamlayıcı Terapi. Maltepe Üniversitesi hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, ss:93-98.
• 53. Uğuryol, M., (2016). Refleksoloji Uygulamasinin Anksiyeteye Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 54. Ünal, K.S., (2015). Hemodiyaliz Hastalarinda Ayak Refleksolojisi Uygulamasinin Konstipasyona Etkisi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 55. Yılmaz, F.A., (2014). Ayak Refleksolojinin Dismenore Ve Okul Performansina Etkisi. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 56. Yılar, Z., (2014). Ayak Refleksolojisinin Doğum Ağrısına Ve Doğum Eyleminin Süresine Etkisi. Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 57. Wang, M.Y., Tsia, P.S., Lee, PH., Cang, W.Y., and Yang, C.M., (2008). The Eficacy of Reflexogy: Systematic Review. Journal of Advenced Nursing, cilt:62, sayı:5, ss:512-520.
• 58. Wilhelm, Z.A., (2009). Adım Adım Sağlık: Refleksoloji. Fourth Edition. Pp.13-102. İstanbul: Dharma Yayınları.
• 59. Zengin, L., (2017). Kemoterapi Alan Hastalarda Uyku Hijyeni Eğitimi Ve Refleksolojinin Uyku Kalitesine ve Yorgunluğa Etkisi. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 60. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027-3.htm,Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği, Erişim tarihi: 17.08.2018.
• 61. https://www.who.int/medicines/publications/traditional/trm_strategy14_23/en/, WHO Traditional Medicine Strategy 2014-2023, Erişim tarihi: 26.02.2019.
• 62. https://www.rcm.org.uk/news-views-and-analysis/news/reflexology-school-for-midwives , Reflexology school for midwives, Erişim Tarihi:04.02.2019.