ORTA ENLEM ELEKTRON YOĞUNLUĞU ÇUKURUNUN İYONOSFERİK KRİTİK FREKANSLARDAKİ İZİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 9, 10.01.2016

Sema Kesmen İbrahim Ünal Erdinç Timoçin

Öz

Bu çalışmada, orta enlem elektron yoğunluğu çukurunun iyonosferik kritik frekanslardaki olası izi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun için kuzey yarım kürede 30^o-70^o değişmeyen manyetik enlemler (Λ) arasındaki iyonsondalardan alınan 1972 yılına ait saatlik iyonosferik kritik frekans (foF2) değerleri kullanılmıştır. foF2 değerleri istatistiksel metotlar kullanılarak, yerel zamana, mevsimlere, farklı jeomanyetik aktivite () gruplarına ve değişmeyen manyetik enleme göre incelenmiştir. Bu incelemelere göre, çukura benzer yapılar gündüz saatlerine kıyasla gece saatlerinde daha fazla oluşmuş ve artan  değeri ile daha belirgin gözlemlenmiştir. Ayrıca,  değerleri arttıkça çukura benzer yapıların en fazla gözlemlendiği mevsim Aralık, en az gözlemlendiği mevsim ise Haziran dönemi olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak, yaklaşık 550 km’de ölçülen elektron yoğunluğu verileri ile daha düşük yüksekliklerdeki foF2 verilerinin farklı yerel zamanlar ve farklı mevsimler için benzer değişimler gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İyonosfer, Manyetosfer, Elektron Yoğunluğu Çukuru, Kritik Frekans, Haberleşme

Kaynakça

• Rishbeth, H. and Garriott, O.K., (1969). Introduction to Ionospheric Physics. New York: Academic Press.
• Calvert, W. and Van Zandt, T.E., (1966). Fixed-frequency Observation of Plasma Resonances in the Topside Ionosphere, J. Geophys. Res., 71:1799-1813.
• Carlson, H.C., (1966). Ionospheric Heating by Magnetic Conjugate Point Photoelectrons, J. Geophys. Res., 71:195-199.
• Muldrew, D.B., (1965). F-layer Ionisation Troughs Deduced from Alouette Data, J. Geophys. Res., 70:2635-2650.
• Sharp, G.W., (1966). Mid-latitude Trough in the Night Ionosphere, J. Geophys. Res., 71:1345-1356.
• Kelley, M.C., (1989). The Earth’s Ionosphere (Plasma Physics and Electrodynamics). New York, London: Academic Press.
• Tulunay, Y.K. and Sayers, J., (1971). Characteristics of Mid-latitude Trough as Determined by the Electron Density Experiments on Ariel-3, J. Atmosph. Terr. Phys., 33:1737-1761.
• Schunk, R.W. and Nagy, A.F., (2000). Ionospheres. New York: Cambridge University Press.
• Tulunay, Y.K., (1972). The Topside Ionosphere as Observed by the Satellite Ariel 3. Doktora Tezi, İngiltere: Birmingham Üniversitesi Uzay Araştırmaları Bölümü.
• Grebowsky, J.M., Maynard, N.C., Tulunay, Y.K., and Lanzerotti, L.J., (1976). Coincident Observations of Ionospheric Troughs and the Equatorial Plasma-Pause, Planet. Space Sci., 24:1177-1185.
• Tulunay, Y.K., (1972). Some Topside Electron Density Measurements Made by the Ariel-3 Satellite during the Geomagnetic Storm of May 25-27 1967, Planet. Space Sci., 20:1299-1307.
• Tulunay, Y.K., (1972). Magnetically Symmetrical Detection of the Mid-latitude Electron Density Trough by the Ariel-3 Satellite, J. Atmosph. Terr. Phys., 34:1547-1551.
• Grebowsky, J.M., Maynard, N.C., and Tulunay, Y.K., (1976). Coincident Plasma Pause-Troughs Observations, EOS T Am Geophys. Un., 57(4):299-299.
• Tulunay, Y.K., (1973). Global Electron Density Distributions from the Ariel 3 Satellite at Mid-latitudes during Quiet Magnetic Periods, J. Atmosph. Terr. Phys., 35:233-254.
• Grebowsky, J.M., Tulunay, Y.K., and Chen, A.J., (1974). Temporal Variations in the Dawn and Dusk Mid-latitude Trough Position and Plasmapause, Planet. Space Sci., 22:1089-1099.
• Tulunay, Y.K., (1974). Mid-latitude Ionosphere as Observed by Satellites Ariel-3 and Ariel-4, B. Am. Meteorolog. Soc., 55(6):650-650.
• Tulunay, Y.K. and Grebowsky, J.M., (1975). Temporal Variations in Dawn and Dusk Mid-latitude Trough positions, EOS T Am Geophys., 56(3):172-172.
• Tulunay, Y.K. and Grebowsky, J.M., (1975). Temporal Variations in the Dawn and Dusk Mid-latitude Trough Position-Measured (Ariel-3, Ariel-4) and Modelling, Ann. Geophys., 31:29-38.
• Tulunay, Y.K. and Grebowsky, J.M., (1978). The Noon and Midnight Mid-latitude Trough as Seen by Ariel 4, J.Atmosph. Terr. Phys., 40:845-855.
• Rothkaehl, H., Stanislawska, I., Leitinger, R., and Tulunay, Y.K., (2000). Application of a Trough Model for Telecommunication Purposes, Physics and Chemistry of the Earth, 25(4):315-318.
• Tulunay, Y.K., Stanislawska, I., and Rothkaehl, H., (2003). Revisiting the Ariel Trough Work for HF Telecommunication Purposes, Cosmic Research Journal, 41(4):1-13. http://spidr.ngdc.noaa.gov/spidr/.
• Tulunay, Y.K., (1977). Ariel 4 Uydusuyla Elde Edilen Elektron Yoğunluğu Çukurunun 07.00 ve 21.00 Yerel Saatlerinde İncelenmesi. Doçentlik Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi.
• Tulunay, Y.K., Rothkaehl, H., Juchnikowski, G., Laletas, Y., and Stanislawska, I., (1998). A Comparison between the Ariel 4 Ambient Electron Density and Ionospheric Critical Frequency over COST 251 Area, Proceedings of the 2nd COST 251 Workshop, Side-Antalya, Türkiye.