Two examples for Function Changes in Some Architectural Monuments of Ottoman Empire: "The room Soyunmalık of “Sivas Behram Paşa Hammam(Kurşunlu)/Sivas-Gemerek Çepni Village – Hammam No.I"

Yıl 2013, Cilt: 8 Sayı: 1, 50 - 61, 01.02.2013

Sultan Murat Topçu

Öz

Especially in the provinces, by producing practical solutions Ottoman architecture reservoir applied different methods to meet the need. For this purpose, it is seen that as economic deterioration made itself apparent in an advanced stage and there weren't any competent constructors, in the XIX. Century and beyond more economical applications were carried out to meet the need in urban SCALE. Social needs of the city were fulfilled with the reuse of the monuments that were already found places in the city zoning but which took idle positions in the course of time and whose foundations corrupted. The change in the functions of the structures of two hammams in Sivas can be shown as one of the best examples for this situation. Of these, the room of soyunmalık- the space the people can get dressed or undressed before and after bathing- of “Behram Paşa Hammam” or colloquially “Kurşunlu Hammam” in Sivas city center, converted into mosque and the process of this change can be traced very clearly in the documents of the Prime Ministry Ottoman Archives. Sivas Gemerek–Çepni Village Hamam, numbered 1, is another example for this application and in accordance with hand-carved patterns located on existing ruıns and inscriptions, it has been concluded that similar application had been carried out. In this study, the structures will be discussed in detail by putting emphasis on the documents and the findings of the transformation of these two hammams.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Architecture, Sivas, hammam, Mosque, function change,

Osmanlılar Dönemi Mimari Anıtların Fonksiyon Değiştirmesine iki Örnek;

Öz

Osmanlı Mimari birikimi özellikle taşrada pratik çözümler üreterek var olan ihtiyacın karşılanması noktasında farklı yöntemlere başvurmuştur. Bu maksatla özellikle ekonomik bozulmanın hat safhada kendini hissettirdiği ve artık eskisi gibi güçlü banilerin ortaya çıkmadığı, XIX. yüzyıl ve sonrasında kentlerde ihtiyacı karşılamak için daha ekonomik uygulamalara gidildiği görülmektedir. Kentte oluşan sosyal ihtiyaç, daha önce kent imarı içerisinde kendine yer bulmuş olan fakat geçen zaman içerisinde atıl bir vaziyet almış ve çoğunlukla bağlı bulunduğu vakfı bozulmuş anıtların yeniden işlevlendirilmesi ile giderilmeye çalışılmıştır. Bu tarz uygulamaların en güzel örnekleri arasında Sivas'ta bulunan iki hamam yapısının fonksiyon değiştirmesi zikredilebilir. Bunlardan, Sivas il merkezinde bulunan Behram Paşa Hamamı ya da halk arasında Kurşunlu Hamam olarak adlandırılan hamamın soyunmalık mekanının camiye çevrilmesi ve bu esnada geçirmiş olduğu süreç, Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde bulunan konuyla ilişkili belgelerle çok net bir şekilde izlenebilmektedir. Diğer bir uygulama olan Sivas-Gemerek-Çepni Köyü I nolu Hamam'da da mevcut bakiyeler üzerinde yer alan kalem işi bezemeler ve yazıtlar doğrultusunda benzer bir uygulamanın hayata geçirildiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mimarisi, Sivas, Hamam, Cami, Fonksiyon Değiştirme,

Kaynakça

• Akyurt, Y., (1947). Türk Asar-i Atıkasi Binalerine Aid Tarihi Mecmu’a (Yalnız Osmanlılar Devri İncesu, Kayseri, Divriği, Sivas Şehirleri), Kısım 3, C. 6, Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Cevdet Askeriye: 43439
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Cevdet Belediye: 6139
• Birsoy, C., (2011). Salname-i Vilayet-i Sivas Sene-i Hicri (1321), (Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• Evliya Çelibi, (1999). Evliya Çelebi Bin Derviş Mehmet Zilli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Bağdat 305 Yazmasını Transkripsyonu-Dizini, 3. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Hersek, C.M., (1995). “Behram Paşa Hanı (Sivas)”, Dokuzuncu Milletler Arası Türk Sanatları Kongresi Bildiri Özetleri, C. II, Ankara, s.273-286.
• İsmail Hakkı-Rıdvan Nafız, Sivas Şehri, Sivas, 1998, s. 168-169. Kaya, Ü., (2004). 60 Numaralı Sivas Şer’iyye Sicili (H. 13121314/M.1895-1897) Transkripsyon ve Değerlendirilmesi, E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim dalı yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
• Mehmed Sureyya, (1996), Sicil-i Osman-i, C. II, Yayına Haz: Nuri Akbayar, Çev: Seyit Ali Kahraman, İstanbul.
• Önder, O., (2007). Sivas İli Merkezindeki Türk Devri Hamamları, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü Sanat tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmmaış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Ünal, R.H., (1973). “Erzurum İli Dahilindeki İslami Devir Anıtları Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S.5, Erzurum, s.49-144.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Vakıf Eski Eser Tescil Fişi, Belge No: 580001044.
• Yılmaz, A., (2007). “Hamamdan Camiye Dönüştürülen Bir Yapı: Erzurum Boyahane Camii”, Ekev Akademi Dergisi, S.32, s. 197-208.