Sultanı Kandırmak: Bilgi, Karar Alma ve “Akdeniz Hizbi” (1585-1587)

Yıl 2015, , 57 - 96, 09.03.2015

Emrah Safa Gürkan

https://doi.org/10.18589/oa.569963

Cited By: 1

Öz

Bu makale 16. yüzyıl İstanbulu’nda bilginin siyasi bir araç olarak kullanılışını
konu almaktadır. Çalışmamızda, “Akdeniz hizbi” adını verdiğimiz, Osmanlı imparatorluk sistemine sonradan dahil olan korsanların faaliyetlerine yoğunlaşmak suretiyle,
çıkar gruplarının Osmanlı karar alma ve strateji oluşturma süreçlerini kendi çıkarları doğrultusunda nasıl manipüle etmeye çalıştıklarını göstereceğiz. Osmanlı imparatorluk elitleri ile korsanlar arasındaki işbirliğinin ekonomik mantığı İstanbul’un
donanmaya yatırım yapmasını ve Batı Akdeniz’de savaşçı bir siyaset gütmesini gerektirmekteydi. Bu agresif siyasetin gerçekleşmesi için, Akdeniz hizbi elindeki bütün
imkanları seferber etti. Bilgiyi tahrif etmek bunların arasında en etkilisiydi. Kendi
hükümetlerini Batı Akdeniz’de olanlardan habersiz bırakmak ve Batı Akdeniz’e yapılacak bir donanma seferini hak edecek ölçüde bir düşman tehdidi algısı oluşturmak
için Akdeniz hizbi asılsız söylentiler yaymaktan, sahte tanıklar üretmeye, aldatıcı mizansenler sahnelemekten, önemli bilgileri hükümetten saklamaya ve hatta yurtdışından gelen elçileri getirdikleri harac ile birlikte alıkoymaya kadar çeşitli yöntemlere
başvurmaktan geri kalmadı.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Dezenformasyon, Karar Alma Süreci, Strateji, 16. Yüzyılda Osmanlı Deniz Siyaseti, Hizip Siyaseti, Osmanlı Korsanları, Osmanlı – Habsburg Rekabeti, Osmanlı – Venedik İlişkileri, Kuzey Afrika’da Osmanlılar

Fooling the Sultan: Information, Decision-Making and the “Mediterranean Faction” (1585-1587)

Öz

This essay aims to show how information was used as a political tool
in sixteenth-century Istanbul. By concentrating on the “Mediterranean faction”,
i.e. Muslim corsairs incorporated into the Ottoman imperial system, it will seek
to demonstrate how interest groups tried to manipulate Ottoman decision-making
and strategy formulation process in accordance with their corporate interests. The
economic rationale behind the cooperation between the Ottoman imperial elites and
the corsairs required that Istanbul pursued a belligerent policy in the Western Mediterranean and thus invested in the navy. In order to make sure that this happened,
the Mediterranean faction used every means at their disposal. Twisting information
was the most efficient one. They fabricated rumors, produced false witnesses, staged
mise-en-scènes, withheld relevant information and even detained incoming foreign
ambassadors to keep their government in the dark, all in the name of convincing
the Ottoman decision-makers of an exaggerated enemy threat in the Mediterranean
which merited military investment.

Anahtar Kelimeler

Information Gathering, Disinformation, Decision-Making Process, Strategy, Ottoman Naval Policy in the Sixteenth-Century, Factional Politics, Ottoman Corsairs, Ottoman-Habsburg Rivalry, Ottoman-Venetian Relations, Ottomans in North Africa

Kaynakça

• Archival Sources and Manuscripts Archivo General de Simancas, Papeles de Estado, legajo 1152. Archivo General de Simancas, Papeles de Estado, legajo 1338. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 9. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 11. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 12. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 15 . Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 16. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 18. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 19. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 21. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 22. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 23. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 24. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 25. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 26. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 28. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 29. Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli, filza 30. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Kamil Kepeci Tasnifi, Ruus Defterleri 223. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Kamil Kepeci Tasnifi, Ruus Defterleri 227. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Maliyeden Müdevver Defterler, 852. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Mühimme Defterleri, VI. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Mühimme Defterleri, XLVIII. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Mühimme Defterleri, LVIII. Biblioteca Nacional de Madrid, ms. 1453. Biblioteca Nacional de Madrid, ms. 7453.
• Published Primary Sources Albèri, Eugenio (ed.): Le Relazioni degli Ambasciatori Veneti al Senato durante il secolo decimosesto, Firenze: Società Editrice Firoentina, 1839-1863, 15 vols. Charrière, Ernest (ed.): Négociations de la France dans le Levant, ou, Correspondances, mémoires et actes diplomatiques des ambassadeurs de France à Constantinople et des ambassadeurs, envoyés ou résidents à divers titres à Venise, Raguse, Rome, Malte et Jérusalem, en Turquie, Perse, Géorgie, Crimée, Syrie, Egypte, etc., et dans les états de Tunis, d’Alger et de Maroc, Paris: Impr. Nationale: 1848-60, 4 vols. Cock, Henrique: Relación del viaje hecho por Felipe II en 1585, á Zaragoza, Barcelona y Valencia, Madrid: Emprenta, Estereotipia y Galv.a de Aribau y c.a , 1876. Garcés, MarÓa Antonia (ed.): An Early Modern Dialogue with Islam: Antonio de Sosa’s Topography of Algiers (1612), trans. Diana de Armas Wilson, Notre Dame: Notre Dame University Press, 2011. İpşirli, Mehmet (ed.): Tarih-i Selânikî, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999, 2 vols. Yıldırım, Hacı Osman et al.:, 6 Numaralı Mühimme Defteri (972 / 1564–1565): ÖzetTranskripsiyon ve İndeks, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 1995. Secondary Sources Ágoston, Gábor: “Information, Ideology, and Limits of Imperial Policy: Ottoman Grand Strategy in the Context of Ottoman-Habsburg Rivalry”, in The Early Modern Ottomans: Remapping the Empire, eds. Virginia H. Aksan and Daniel Goffman, Cambridge: Cambridge University Press, 2007, 75-103. Bono, Salvatore: Corsari nel Mediterraneo: Cristiani e musulmani fra guerra, schiavitù e commercio, Milano: Mondadori, 1993. Bono, Salvatore: I corsari barbareschi, Torino: ERI-Edizion RAI Radiotelevisione Italiana, 1964. Bostan, İdris: Adriyatik’te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler, 1575-1620, İstanbul: Timaş Yayınları, 2009. Bostan, İdris: Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003. Bostan, İdris: Osmanlılar ve Deniz: Deniz Politikası, Teşkilat, Gemiler, İstanbul: Küre Yayınları, 2007. Börekçi, Günhan: “Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmed I (r. 1603-1617) and His Immediate Predecessors”, Ph.D. Diss., Ohio State University, 2010. Bracewell, Catherine Wendy: The Uskoks of Senj: Piracy, Banditry, and Holy War in the Sixteenth-Century Adriatic, Ithaca: Cornell University Press, 1994. Braudel, Fernand: La Méditerranée et le monde Méditerranéen à l’époque de Philippe II, 2nd ed., Paris : Libraire Armand Colin, 1966, 2 vols. Bretten, Michael Heberer von: Osmanlı’da Bir Köle: Brettenli Michael Heberer’in Anıları: 1585-1588, trans. Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003. Cabanelas, Dario: “Proyecto de alianza entre los sultanes de Marruecos y TurquÓa contra Felipe II”, Miscelanea de Estudios Arabes y Hebraicos, VI (1957), 57-78. Cabanelas, D.: “Proyecto de ‘Ulûg Alî para la conquista de Orán”, in Études d’orientalisme dédiées à la mémoire de Lévi-Provençal, Paris: G.-P. Maisonneuve et Larose, 1962, vol. II, 69-78. Canavaggio, Jean: “Le ‘Vrai’ visage d’Agi Morato”, Les Langues Néo-Latines 239 (1981): 22-38. Casale, Giancarlo: The Ottoman Age of Exploration, New York: Oxford University Press, 2010. Cortequera, Luis R.: For the Common Good: Popular Politics in Barcelona, 1580-1640, Ithaca: Cornell University Press, 2002. Cortequera, Luis R.: Per al bé comú: La polÓtica popular a Barcelona, 1580-1640, Vic: Eumo Editorial, 2005. Danişmend, İsmail Hami: İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971, 6 vols, Değirmenci, Tülün: İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar: II. Osman Devrinde Değişen Güç Sembolleri, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012. Emecen, Feridun M.: İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012. Fetvacı, Emine Fatma: Picturing History at the Ottoman Court, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2013. Fleischer, Cornell: Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Âli (1541-1600), Princeton, Princeton University Press, 1986. Fodor, Pál: “Between Two Continental Wars: The Ottoman Naval Preparations in 1590- 1592”, in In Quest of the Golden Apple: Imperial Ideology, Politics, and Military Administration in the Ottoman Empire, ed. Pál Fodor, Istanbul: Isis, 2000, 171-190. Garcés, MarÓa Antonia: Cervantes in Algiers: A Captive’s Tale, Nashville: Vanderbilt University Press, 2002. Gürkan, Emrah Safa: “Batı Akdeniz’de Osmanlı korsanlığı ve gaza meselesi”, Kebikeç: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 33 (2012), 173-204. Gürkan, Emrah Safa: “Espionage in the 16th century Mediterranean: Secret Diplomacy, Mediterranean go-betweens and the Ottoman-Habsburg Rivalry”, Ph.D. Diss., Georgetown University, 2012. Gürkan, Emrah Safa: “The Centre and the Frontier: Ottoman Cooperation with the North African Corsairs in the Sixteenth Century”, Turkish Historical Review, 1/2 (2010), 125-163. Haedo, Diego de: TopografÓa e Historia General de Argel, Madrid: La Sociedad de Bibliófilos Españoles, 1927, 3 vols. Hess, Andrew C.: The Forgotten Frontier: A History of the Sixteenth-Century Ibero-African Frontier, Chicago: University of Chicago Press, 1978. İlter, Aziz Samih: Şimali Afrika’da Türkler, İstanbul: Vakit Matbaası, 1936, 2 vols. İnalcık, Halil: “Osmanlı Deniz Egemenliği”, in Türk Denizcilik Tarihi, eds. Halil İnalcık and Bülent Arı, Ankara: T.C. Başbakanlık ve Denizcilik Müsteşarlığı, 2002, 49-65. Kafadar, Cemal: Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State, Berkeley: University of California Press, 1995. Kissling, Hans J.: “İkinci Sultan Bayezid’in Deniz Politikası Üzerine Düşünceler: (1480- 1512)”, Türk Kültürü, 84 (1969), 894-906. Kunt, Metin: “A prince goes forth (perchance to return)” in Identity and Identity Formation in the Ottoman World: A Volume of Essays in Honour of Norman Itzkowitz, eds. B. Tezcan and Karl K. Barbir, Wisconsin: Wisconsin University Press, 2007, 63-71. Kunt, Metin: “Royal and Other Households”, in the Ottoman World, ed. Christine Woodhead, London and New York: Routledge, 2012, 103- 115. Lowry, Heath: The Nature of the Early Ottoman State, Albany: State University of New York Press, 2003. Mallett, Michael: Mercenaries and their Masters: Warfare in Renaissance Italy, Totowa: Rowman and Littlefield, 1974. Necipoğlu, Gülru: Architecture, Ceremonial and Power: The Topkapı Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries, Cambridge, MA and London: The MIT Press, 1992. Oliver-Asin, Jaime: “La hija de Agi Morato en la obra de Cervantes”, BoletÓn de la Real Academia Espanola, XXVII (1947-1948), 245-339. Skilliter, S.A.: “The Hispano-Ottoman Armistice of 1581”, in Iran and Islam: in memory of the late Vladimir Minorsky, ed. C. E. Bosworth, Edinburgh: Edinburgh University Press, 1971. Sola, Emilio and José F. de la Peña: Cervantes y la BerberÓa: Cervantes, mundo turco-berberisco y servicios secretos en la epoca de Felipe II, Madrid: Fondo de Cultura Economica, 1995. Sola Castaño, Emilio: UchalÓ: El Calabrés Tiñoso, o el mito del corsario muladÓ en la frontera, Barcelona: Edicions Bellaterra, 2011. RodrÓguez-Salgado, M. J.: Felipe II, el “PaladÓn de la Cristiandad y la paz con el Turco”, Valladolid: Universidad de Valladolid, 2004. Ruiz, Teofilo F.: A King Travels: Festive Traditions in Late Medieval and Early Modern Spain, Princeton, Princeton University Press, 2012. Tezcan, Baki: The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World, New York: Cambridge University Press, 2010. Thomson, Janice E.: Mercenaries, Pirates and Sovereigns: State-Building and Extra-territorial Violence in Early Modern Europe, Princeton: Princeton University Press, 1994. Wittek, Paul: The Rise of the Ottoman Empire, London: Royal Asiatic Society, 1938.