The Sephardim in the Ottoman Empire

Yıl 1993, Cilt: 13 Sayı: 13, 241 - 243, 01.06.1993

Feridun M. Emecen

Öz

İspanya yahudilerinin Osmanlı ülkesine yönelik göçlerinin 500. senc-i devriyesi dolayısıyla tertip edilen birçok faaliyetin yanında, bazı kalıcı neşriyat da y:ıpılmı~tır. Bilindiği gibi İspanyol "re- corıq ista sı, bundan yaklaşık 500 ıl önce bu nt kedeki yahudi ve müslümanlar üz.e_rindc aynı ölçüde sayıl abilecek bir kaderin başlang cını ol şturmuştu. Avigdor Lcvy'nin kit~bı da bu göç neticesi Osmanlı Rumeli si ve Anadolusu'nun muhtelif şehirlerine yerleşen İspanyol yahudilerini yani Scfaradlan koıi"ii.çdinmiş güzel bir derleme niteliği taşımaktadır. Bir giriş ve beş bölümden oluşan bu kitapta Osmanlı İmparatorluğu'ndaki yahudilerin genel yerleşme durumianna ve yerlerine temas edildikten sonra XV. ve XVI. yüzyıllarda yahudi ccm:ı:ııinin yapısı ve bütünleşmesi, ccmaatin gerilemesi, yeniden toparlanışı, modem dönemlerdeki durumu konu edilmektc ve genel hatlanyla 400 yılı aşkın Osmanlı idaresi altında yaşayan bir gayri müslim topluluğun tarihi gözler önüne scrilmcktedir. · Lcvy eserinin takdim kısmında 1492'dc İspanya'dan, 1497'dc Portekiz'den sürülen yahudilerin büyük bölümünün Osmanlı topraklanna gittiğini ve bunlann genellikle şehir merkezlerine ycrlcştiklerini, aynı zamanda !talya, Fransa, Almanya, Macaristan gibi Avrupa ülkelerinden de göçler olduğunu, bütün bu birbirinden ayn topluluklann Osmanlı ülkesinde buluşıuğunu, dolay sıyla kültürel bir çeşitlilik ve zenginleşme meydana geldiğini, daha yüksek kültüre sahip Sefaradiann bu bütünleşmede ön plana çıktıkl:ınnı, Scfarad liderliği altında cemaatin önde gelen bir yapıya kavuştuğunu Osmanlı mali ve idari ge işmesinde rol oynadıklannı, Osmanlı ülkesinde serbesıçe dini iiyinlerini yapabildikJcrini. başka hiç bir memlekcnc görmedikleri ölçüde şahsi serbestlik elde ettiklerini, emniyet altında,maddi refaha kavuştuklannı belirtmektedir. Bunlara rağmen Lcvy'c göre, Osmanlı yahudileri üzerindeki çalışmalan modem yahudi ta.rihçiliğinde marjinal bir düzeyde algılanmış, onl:ınn hayatlannın temel taş an yeterince incelenmemiş ve aranlık kalmıştır •. Ancak yakın zamanlarda bu konuya ilgi giderek artmıştır .. Yazar bunlan ifade etlikten sonra kendisinin de İslam topraklanndaki yahudiler ve Sefaradiann tarihine katkıda bulunmak amac yla böyle bir çalışmaya giriştiğini belirtmekte, fakat bu tip çalışmalann Osmanlı arşiv kaynaklannın ve Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi üzerindeki araştırmalann tamamlayıcı gelişmesi olmaksızın yapılmayacağına dikkat çekmektcdir. 

Anahtar Kelimeler

Sephardim, Ottoman, Empire

The Sephardim in the OltofTUlrı Empire

Öz

İspanya yahudilerinin yahudilerininülkesine yönelik göçlerinin 500. senc-i devriyesi dolayısıyla tertip edilen birçok faaliyetin yanında, bazı kalıcı neşriyat da y:ıpılmı~tır. Bilindiği gibi İspanyol "re- corıq ista sı, bundan yaklaşık 500 ıl önce bu nt kedeki yahudi ve müslümanlar üz.e_rindc aynı ölçüde sayıl abilecek bir kaderin başlang cını ol şturmuştu. Avigdor Lcvy'nin kit~bı da bu göç neticesi Osmanlı Rumeli si ve Anadolusu'nun muhtelif şehirlerine yerleşen İspanyol yahudilerini yani Scfaradlan koıi"ii.çdinmiş güzel bir derleme niteliği taşımaktadır. Bir giriş ve beş bölümden oluşan bu kitapta Osmanlı İmparatorluğu'ndaki yahudilerin genel yerleşme durumianna ve yerlerine temas edildikten sonra XV. ve XVI. yüzyıllarda yahudi ccm:ı:ııinin yapısı ve bütünleşmesi, ccmaatin gerilemesi, yeniden toparlanışı, modem dönemlerdeki durumu konu edilmektc ve genel hatlanyla 400 yılı aşkın Osmanlı idaresi altında yaşayan bir gayri müslim topluluğun tarihi gözler önüne scrilmcktedir. · Lcvy eserinin takdim kısmında 1492'dc İspanya'dan, 1497'dc Portekiz'den sürülen yahudilerin büyük bölümünün Osmanlı topraklanna gittiğini ve bunlann genellikle şehir merkezlerine ycrlcştiklerini, aynı zamanda !talya, Fransa, Almanya, Macaristan gibi Avrupa ülkelerinden de göçler olduğunu, bütün bu birbirinden ayn topluluklann Osmanlı ülkesinde buluşıuğunu, dolay sıyla kültürel bir çeşitlilik ve zenginleşme meydana geldiğini, daha yüksek kültüre sahip Sefaradiann bu bütünleşmede ön plana çıktıkl:ınnı, Scfarad liderliği altında cemaatin önde gelen bir yapıya kavuştuğunu Osmanlı mali ve idari ge işmesinde rol oynadıklannı, Osmanlı ülkesinde serbesıçe dini iiyinlerini yapabildikJcrini. başka hiç bir memlekcnc görmedikleri ölçüde şahsi serbestlik elde ettiklerini, emniyet altında,maddi refaha kavuştuklannı belirtmektedir. Bunlara rağmen Lcvy'c göre, Osmanlı yahudileri üzerindeki çalışmalan modem yahudi ta.rihçiliğinde marjinal bir düzeyde algılanmış, onl:ınn hayatlannın temel taş an yeterince incelenmemiş ve aranlık kalmıştır •. Ancak yakın zamanlarda bu konuya ilgi giderek artmıştır .. Yazar bunlan ifade etlikten sonra kendisinin de İslam topraklanndaki yahudiler ve Sefaradiann tarihine katkıda bulunmak amac yla böyle bir çalışmaya giriştiğini belirtmekte, fakat bu tip çalışmalann Osmanlı arşiv kaynaklannın ve Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi üzerindeki araştırmalann tamamlayıcı gelişmesi olmaksızın yapılmayacağına dikkat çekmektcdir. 

Anahtar Kelimeler

İspanya, yahudilerinin, Osmanlı