Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği

Yıl 2014, Cilt: 44 Sayı: 44, 393 - 425, 15.04.2014
https://doi.org/10.18589/oa.562140

Öz

18. yüzyıl Osmanlı taşrasındaki seçkinlerin (âyânlar) siyasî, sosyal ve iktisadî rollerine dair bir çok araştırma mevcut olsa da söz konusu ayanların kültürel yönelimleri
ve kişisel ilgileri hakkındaki bilgilerimiz hâlâ sınırlıdır. Merkezî Osmanlı hükümeti
ile taşradaki tebaa arasında siyasî arabulucu işlevi görmekte olan âyânların bir çoğu,
Osmanlı memuru olmaları hasebiyle de kendilerinden yapmaları beklenen muhtelif
görevler ile içinde bulundukları ya da kök saldıkları taşra toplumlarının kültürel
hususiyetçiliği (particularism) arasında kalan grift bir yerde bulunmaktaydılar. Bu
çalışmada, yukarıda tasvir edilen seçkinlerden birinin, hem kadılık hem de tüccarlık
yapan Tahazâde Ahmed Efendi’nin, 18. yüzyıl ortalarında Halep’te kurduğu bir medresenin vakfiyesi incelenmiştir. Vakfiye metni, bilhassa kütüphane envanteri, istihdam
stratejisi, müfredat şartı ve seçilen dualar incelenmiş, ve Tahazâde Ahmed Efendi’nin
hesaplı ve incelikli bir şekilde kendine has ve muhtar bir sosyal statü ve kültürel kimlik
tasarladığı tespit edilmiştir. Ahmed Efendi’nin medrese müfredatında Hanefî fıkhına
yer vermesi, kütüphanesinde ekseriyetle Hanefî mezhebiyle ilgili eserlerin olması ve
Edeb-i Osmanî geleneği dairesinde Türk ve Fars şiiri ile ilgilenmesi, kendisini Osmanlı adli ve içtimai düzeni ile özdeşleştirdiğini göstermektedir. Öte taraftan Ahmed
Efendi’nin kendi kültürel ve entelektüel yönelimini ortaya koyduğu bir alanı da inşa
etmekten kaçınmadığı tespit edilebilmektedir. Bu husus özellikle kendi şerif liğini
öne çıkarması ve nakibüleşrafa liderlik yapmak istemesinde açıkça fark edilebilmektedir. Yine kütüphanesinde önemli şecere metinlere sahip olması, Osmanlı öncesine
dair farkındalığı (örneğin Memluk Sultanlığı dönemine ait kronikleri ve biyografik
sözlükleri edinmeye özellikle gayret sarfetmesi, Osmanlı öncesi saygın ve mahalli
olarak köklü bir çok Sufî tarikatine mensubiyeti), muvakkitlerin eğitimine verdiği  büyük mali ve teknik destek sağlaması, ve belki de en dikkat çekici olanı ağırlıklı
olarak Musul civarından gelen Kürtlere medresesinde müderris ve talebe olmaları
için açıkça ve kapsamlı bir şekilde hamilik etmesi de bu fikri, - kendi özbiçimini inşa
ettiği fikrini- desteklemektedir.

Kaynakça

  • Bibliography Primary Sources Damascus, Syrian National Archives, Law Court Registers (Sijillāt al-Maģākim alShar‘iyya), Aleppo. Ghazzi, Kamil al-: Kitab Nahr al-Dhahab bi Tarikh Halab, 2nd edition, 3 vols., ed. Shawqi Sha‘ath and Mahmud Fakhuri, Aleppo: Dar al-Qalam 1991-1993. Katib Çelebi: Idah al-Maknun fi-l-Dhayl ‘ala Kashf al-Zunun ‘an Asami al-Kutub wa-lFunun (Keşf-el-Zunun Zeyli), ed. Şerefettin Yaltkaya and Kilisli Rifat Bilge, 2 vols., Istanbul: Maarif Matbaasi 1945. Katib Çelebi: Kashf al-Zunun ‘an Asami al-Kutub wa-l-Funun, ed. Şerefettin Yaltkaya and Kilisli Rıfat Bilge, 2 vols., Istanbul: Maarif Matbaası 1941-1943. Muradi, Muhammad Khalil al-: Silk al-Durar fi A‘yan al-Qarn al-Thani ‘Ashar, 3rd printing, 2 vols., Beirut: Dar Ibn Hazm and Dar al-Basha’ir al-Islamiyya 1988. Russell, Alexander: A Natural History of Aleppo, 2 vols., Hants England: Gregg International 1969. Tabbakh, Muhammad Raghib al-: I‘lam al-Nubala’ bi-Tarikh Halab al-Shahba’, 2nd edition, 7 vols., ed. Muhammad Kamal, Aleppo: Dar al-Qalam al-‘Arabi 1988-1992. ‘Urdi, Abu-l-Wafa bin ‘Umar: Ma‘adin al-Dhahab fi al-A‘yan al-Musharrifa bihim Halab, ed. ‘Isa Abu Salim, Amman: Matba‘a al-Jami‘a al-Urdunniyya 1992. Secondary Sources Abdul Tawab, A. R. and André Raymond: “Le Waqfiyya de Mustafa Ga‘far”, Annales Islamologiques, 14 (1978), 177-193. “‘Attar”, Encyclopaedia Iranica, New York: Routledge & Kegan Paul 1985-. Badr, Hamza ‘Abd al-‘Aziz and D. Crecelius: “The Waqfs of Shahin Ahmad Agha”, Annales Islamologiques, 26 (1992), 79-116. Ahmed, Shahab and Nenad Filipovic: “The Sultan’s Syllabus: A Curriculum for the Ottoman Imperial Medreses Prescribed in a Ferman of Qanuni I Süleyman, dated 973 (1565)”, Studia Islamica, 98/99 (2004), 183-218. Ateş, A.: “Ibn al-‘Arabi, Muhyi al-Din Abu ‘Abdullah Muhammad”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Baer, Gabriel: “The Waqf as a Prop for the Social System”, Islamic Law and Society, 4 (1997): 264-297. Babinger, F.: Die Geschichtesschreiber der Osmanen und ihre Werke, Leipzig: O. Harrassowitz 1927. Babinger, F.: “Nesimi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Bakhit, Muhammad Adnan: The Ottoman Province of Damascus in the Sixteenth Century, Beirut: Librarie du Liban 1982 Barbir, Karl: Ottoman Rule in Damascus, 1708-1758, Princeton: Princeton University Press 1980. Barbir, Karl: “From Pasha to Efendi: The Assimilation of Ottomans into Damascene Society, 1516-1783”, International Journal of Turkish Studies, 1 (1979-80), 68-83. Bausani, A.: “Hurufiyya”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Ben Cheneb, M.: “al-Kuduri”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. de Blois, F. C.: “al-Tughra’i”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Bodman, Herbert: Political Factions in Aleppo, 1760-1826, Chapel Hill: The University of North Carolina Press 1963. Bonner, Michael and Gottfried Hagen: “Muslim Accounts of the Dar al-Harb”, in New Cambridge History of Islam, Vol. 4, Islamic Cultures and Societies to the End of the Eighteenth Century, ed. Robert Irwin, Cambridge: Cambridge University Press 2010, 474-494 Brockelmann, Carl: Geschichte der arabischen Litteratur, revised edition of vols. I-II, Leiden: E.J. Brill, 1943-1949. Brockelmann, Carl: Geschichte der arabischen Litteratur, 3 Supplement vols., Leiden: E. J. Brill 1937-1942. Brown, E. G.: A Literary History of Persia, 4 vols., London: T. Fisher Unwin 1902 Brown, Jonathan A. C.: Hadith: Muhammad’s Legacy in the Medieval and Modern World, Oxford: Oneworld 2009. de Bruijn, J. T. P.: “Sabk-i Hindi,” Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. “Burhan,” Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Burrill, Kathleen: The Quatrains of Nesimi: Fourteenth-Century Turkic Hurufi, The Hague and Paris: Mouton 1972. Canbakal, Hülya: “The Ottoman state and descendants of the prophet in Anatolia and the Balkans (c. 1500-1700)”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 52 (2009), 542-578. Carra de Vaux, B.: “al-Buni”, İslam Ansiklopedisi. Casale, Giancarlo: The Ottoman Age of Exploration, Oxford: Oxford University Press 2010. Cezar, Yavuz: “Bir Ayanın Muhallefatı”, Belleten, 41 (1977), 41-78. Cooperson, Michael: “Biographical Literature”, New Cambridge History of Islam, Vol. 4, Islamic Cultures and Societies to the end of the Eighteenth Century, ed. Robert Irwin, Cambridge: Cambridge University Press 2010, 458-473. Crecelius, Daniel: “The Waqf of Muhammad Bey Abu al-Dhahab in Historical Perspective”, International Journal of Middle East Studies, 23 (1991), 57-81. Daiber, H. and F. J. Ragep: “al-Tusi, Nasir al-Din”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Establet, Colette and Jean-Paul Pascual: “Les livres des gens à Damas vers 1700”, Revue des monde musulmans et de la Méditerranée 87-88 (subtitled Livres et lecture dans L’Empire Ottomane), (1999), 143-175. Fahd, T.: “Huruf, ‘Ilm al-”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Faroqhi, Suraiya: The Ottoman Empire and the World Around It, London and New York: I. B. Tauris 2004. Geoffroy, Éric: Le Soufisme en Égypte et en Syrie, Damas: Institut Français d’Études Arabes 1995. Gibb, E. J. W.: History of Ottoman Poetry, 6 vols., London: Luzac 1900-07. Gölpınarlı, Abdulbaki: “Nesimi,” Islam Ansiklopedisi, ed. Adnan Adıvar et al, Istanbul: Maarif Basimevi 1950-. Goodrich, Thomas: The Ottoman Turks and the New World, Wiesbaden: Otto Harrassowitz 1990. Hamdan, A. Saleh: “al-Munawi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Hathaway, Jane: “The Wealth and Influence of an Exiled Ottoman Eunuch in Egypt: The Waqf Inventory of ‘Abbas Agha”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 37 (1994), 293-317. Hourani, Albert: “Ottoman Reform and the Politics of Notables”, in Beginnings of Modernization in the Middle East: The Nineteenth Century, ed. William R. Polk and Richard Chambers, Chicago: University of Chicago Press 1968, 41-68. İzgi, Cevat: Osmanlı Medreselerinde İlim, 2 vols., Istanbul: İz Yayıncılik 1997. Laoust, H.: “Ibn al-Djawzi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Marcus, Abraham: The Middle East on the Eve of Modernity: Aleppo in the Eighteenth Century, New York: Columbia University Press 1989. Margoliouth, D. S.: “Kadiriyya”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Masters, Bruce: The Arabs of the Ottoman Empire, 1516-1918: A Social and Cultural History, Cambridge: Cambridge University Press 2013. Masters, Bruce: The Origins of Western Economic Dominance in the Middle East: Mercantilism and the Islamic Economy in Aleppo, 1600-1750, New York: New York University Press 1988. Meriwether, Margaret: “Notable Families in Aleppo, 1770-1830”, Ph.D. dissertation, University of Pennsylvania 1981. Meriwether, Margaret: The Kin Who Count: Family and Society in Ottoman Aleppo, 1770- 1840, Austin, Texas: University of Texas 1999. Miller, Barnette: The Palace School of Muhammad the Conqueror, Cambridge: Harvard University Press 1941. Olson, Robert W.: The Siege of Mosul and Ottoman-Persian Relations, 1718-1743, Bloomington: Indiana University Publications 1975. Pellat, Ch.: “al-Abiwardi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Rafeq, Abdul-Karim: “Social groups, identity and loyalty, and historical writing in Ottoman and post-Ottoman Syria”, Les Arabes et l’histoire créatrice, ed. Dominique Chevallier, Paris: Université de Paris 1995, 79-93. Rahman, Munibur, “Sa’ib”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Reichmuth, Stefan: “Murtada al-Zabidi (d. 1791) in Biographical and Autobiographical Accounts: Glimpses of Islamic Scholarship in the 18th Century”, Die Welt des Islams, 39 (1999), 64-102. Ritter, H.: “al-‘Attar”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Robson, J.: “al-Baydawi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Rosenthal, Franz (Ed.): A History of Muslim Historiography. Leiden: E. J. Brill 1968. Rosenthal, Franz: “al-Dhahabi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Rosenthal, Franz: “al-Kutubi”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Rosenthal, Franz: “al-Safadi, Salah al-Din Khalil b. Aybak”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Rypka, J. A History of Iranian Literature, Dordrecht, Holland: D. Reidel 1968. Sachau, Eduard and Hermann Ethé: Catalogue of the Persian, Turkish, Hindustani, and Pushtu Manuscripts in the Bodleian Library, Oxford: Clarendon 1889. Schacht, Joseph: “al-Halabi, Burhan al-Din Ibrahim b. Muhammad”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Schilcher, Linda S.: Families in Politics: Damascene Factions and Estates of the 18th and 19th Centuries, Stuttgart: Franz Steiner Verlag 1985. Storey, C. A.: Persian Literature: A Bio-Bibliographical Survey, 5 vols., Leiden: Brill 1984. Subtelny, Maria Eva and Anas B. Khalidov: “The Curriculum of Islamic Higher Learning in Timurid Iran in the Light of the Sunni Revival under Shah-Rukh”, Journal of the American Oriental Society, 115 (1995), 210-236. Suter H. and J. Vernet: “al-Djaghmini”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Tamari, Steve: “Arab National Consciousness in Seventeenth- and Eighteenth-Century Syria”, Syria and Bilad al-Sham under Ottoman Rule: Essays in Honour of Abdul-Karim Rafeq, ed. Peter Sluglett with Stefan Weber, Leiden: Brill 2010, 309-322. Toledano, Ehud R.: “The Emergence of Ottoman-Local Elites (1700-1900): A Framework for Research”, Middle Eastern Politics and Ideas: A History from Within, ed. Ilan Pappé and Moshe Ma’oz, London: Tauris 1997, 145-162. Trimingham, J. S.: The Sufi Orders in Islam, Oxford: Clarendon 1971. Voll, John O.: “Foundations for Renewal and Reform: Islamic Movements in the Eighteenth and Nineteenth Centuries”, The Oxford History of Islam, ed. John Esposito, New York: Oxford University Press 1999, 509-47. Voll, John O.: “‘Abdullah ibn Salim al-Basri and 18th Century Hadith Scholarship”, Die Welt des Islams, 42 (2002), 356-372. Voll, John O.: Islam: Continuity and Change in the Modern World, 2nd Ed., Syracuse: Syracuse University Press 1994. Voll, John O.: “The Non-Wahhabi Hanbalis of Eighteenth Century Syria”, Der Islam, 49 (1972), 277-291. Vollers K, and E. Littman: “al-Badawi, Ahmad”: Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Watenpaugh, Keith: Being Modern in the Middle East: Revolution, Nationalism and Colonialism, Princeton: Princeton University Press 2006. Watenpaugh, Heghnar: The Image of an Ottoman City: Imperial Architecture and Urban Experience in Aleppo in the 16th and 17th Centuries, Leiden: Brill 2004. Watt, W. Montgomery: “al-Ghazali, Abu Hamid Muhammad”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Wilkins, Charles: “Ahmad Efendi Tahazade: ‘Alim and Entrepreneur in Eighteenth-Century Aleppo”, M.A. Thesis, Ohio State University 1996. Winter, Michael: “Historiography in Arabic During the Ottoman Period”, The Cambridge History of Arabic Literature: Arabic Literature in the Post-Classical Period, ed. Roger Allen and D. S. Richards, Cambridge: Cambridge University Press 2006, 171-188. Winter, Michael: “al-Sha‘rani”: Encyclopaedia of Islam, 2nd ed. Winter, Michael: Society and Religion in Early Ottoman Egypt, New Brunswick, NJ: Transaction 1982. Zaman, Muhammad Qasim: “Transmitters of authority and ideas across cultural boundaries, eleventh to eighteenth centuries”, The New Cambridge History of Islam, Vol. 3, The Eastern Islamic World, Eleventh to Eighteenth Centuries, ed. David O. Morgan and Donald Reid, Cambridge: Cambridge University Press 2010, 582-610.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Charles Wilkins Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 15 Nisan 2014
Yayımlandığı Sayı Yıl 2014 Cilt: 44 Sayı: 44

Kaynak Göster

APA Wilkins, C. (2014). Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği. Osmanlı Araştırmaları, 44(44), 393-425. https://doi.org/10.18589/oa.562140
AMA Wilkins C. Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği. OA. Nisan 2014;44(44):393-425. doi:10.18589/oa.562140
Chicago Wilkins, Charles. “Kentli Bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği”. Osmanlı Araştırmaları 44, sy. 44 (Nisan 2014): 393-425. https://doi.org/10.18589/oa.562140.
EndNote Wilkins C (01 Nisan 2014) Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği. Osmanlı Araştırmaları 44 44 393–425.
IEEE C. Wilkins, “Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği”, OA, c. 44, sy. 44, ss. 393–425, 2014, doi: 10.18589/oa.562140.
ISNAD Wilkins, Charles. “Kentli Bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği”. Osmanlı Araştırmaları 44/44 (Nisan 2014), 393-425. https://doi.org/10.18589/oa.562140.
JAMA Wilkins C. Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği. OA. 2014;44:393–425.
MLA Wilkins, Charles. “Kentli Bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği”. Osmanlı Araştırmaları, c. 44, sy. 44, 2014, ss. 393-25, doi:10.18589/oa.562140.
Vancouver Wilkins C. Kentli bir Osmanlı Seçkininin Kendine Öz-Biçim Vermesi: Tahazâde Ahmad Efendi (ö. 1773) Örneği. OA. 2014;44(44):393-425.