Vak‘a-i Hayriyye Sonrasında İstanbul’un Sosyal Yapısının Ana Hatlarına Dair Yeni Bazı Veriler: 1830-31 Devresine Ait İstanbul Nüfus Sayımı Hulasa Pusulası

Yıl 2020, Cilt: 56 Sayı: 56, 143 - 224, 03.12.2020

Selçuk Akşin Somel

https://doi.org/10.18589/oa.862790

Cited By: 2

Öz

Bu makale 1831 İstanbul nüfus tahririnin hulasa pusulasını ele almaktadır. Söz konusu belge henüz arşivde tespit edilememiş olan 1831 İstanbul nüfus def- terlerinin kısa bir özetidir. Bazı araştırmalar bu vesikaya atıfta bulunmasına karşın içeriğinin derinlemesine bir tahlili şimdiye değin yapılmamıştır. Bu hulasa pusulası İstanbul ve Bilâd-ı Selâse Kadılıkları İslam ve Reaya erkek nüfusuna ilişkin veriler sunuyor. İslamlar şehri kapsayan on iki semt (kol ) ve semtlerdeki mahalleler çerçe- vesinde gösterilirken evli (müte’ehhil) erkekler bekârlardan tefrik edilmekte ve oğ- lan çocukları da bildirilmektedir. Aynı veri tasnifi medreseler, değirmen ve fırınlar, hanlar, Saray-ı Hümayun ve Babıâli kompleksi kategorilerinde de uygulanmıştır. Öte yandan Rum, Ermeni, Yahudi ve Katolik cemaatlerine dair demografik bilgiler farklı cizye vergisi kategorileri bağlamında sergilenmektedir. Bu veriler bize her bir cemaat dahilindeki gelir dağılımı yapısını istidlâl etmemizi mümkün kılıyor. Tüm bu verilerin ışığında 1831 yılının İstanbul nüfusuna ilişkin bir tahmin denemesine girişilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Nüfus Sayımı, Demografi, Mahalle, Evli Erkek, Bekar Erkek, Oğlan Çocuğu, Cizye Vergisi, Cemaat, Gelir Dağılımı

Kaynakça

• BOA, İE.DH 35/3087_1246. Ayvansarayî, Hüseyin: Hadikatü’l-Cevâmî‘, İstanbul: Matba‘a-i Âmire, 1281. Bab-ı ‘Âli Nezâret-i Umûr-ı Dâhiliyye Sicill-i Nüfûs İdâre-i ‘Umûmiyyesi: Dersa‘âdet ve Bilâd-ı Selâse Nüfûs-ı ‘Umûmiyyesine Mahsûs İstatistik Cedvelidir. Sene-i Rûmî 1301 Gâye-i Mart, [İstanbul]: Matba‘a-i ‘Osmâniyye.