Öz
Modern öncesi Osmanlı ben-anlatıları söz konusu olduğunda otobiyografik metinlere ayrıcalıklı bir konum tahsis edilebilir. Müstakil, kısmi ya da parçalı özellik taşıyan ilgili metinlerin belirlenmesinin ilk şartı ise basittir: Çoğu henüz elyazması halinde olan modern dönem öncesi eserleri -gerek yazar, gerek içerik gerekse de yazma eser kültürü bağlamında- inceleyen nitelikli çalışmaların yaygınlaşması gerekir. Bu makalenin konusu, XVII. yüzyıl İstanbul’undaki en etkili vaizlerden Kadızâde Mehmed Efendi’ye (ö. 1045/1635) atfedilen otobiyografiden oluşmaktadır. Makalenin iki hedefinden ilki, daha önce Risâle-i Müdâfaa adıyla Kadızâde’ye atfedilen otobiyorafinin mahiyetini sorgulamak ve yeni bulunan yazma nüsha bağlamında iki farklı otobiyografiden bahsetmenin imkanını ortaya koymaktır. Bu hedef doğrultusunda, Risâle fî Hasbi’l-hâl ve Risâle fî Tafsîli’l-hâl olarak adlandırılan risâlelerin Arapça me- tinlerinin yanı sıra Türkçe çevirilerine de yer verilmiştir. İkinci hedef ise, yazar-kahramanın ben-merkezli anlatı üslubunu incelemektir. Kadızâde, entelektüel çevresi ile olan ilişkilerini de aydınlatan bu risâlelerini hakkındaki bir söylentiye cevap vermek
üzere kaleme almış; doğumu, ailesi, eğitim öğretim hayatı, kaleme aldığı eserler vb. hususlarda değerli bilgiler aktarmıştır. Müellifin genel motivasyonu bu olsa da ilk eserde Gazzâlî (ö. 505/1111), ikinci eserde ise Abdülvehhâb Şa’rânî (ö. 973/1565) vurgusu öne çıkarılmış, böylece üslup ve içerik itibariyle birbirinden ayrışan iki otobiyografi oluşmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kadızâde Mehmed Kadızâdeliler Hareketi İbnü’l-Arabî Şa’rânî Osmanlı Ben-Anlatıları Otobiyograf
Kaynakça
- Arslan, Sami: “Derkenar Gölgesinde: Cârullah Efendi’nin Tasavvuf Kitaplarına Düştüğü Notlar”, Osmanlı Kitap Kültürü: Cârullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları, ed. Berat Açıl, İstanbul: İlem Yayınları 2020, s. 287-332.
Öz
Modern öncesi Osmanlı ben-anlatıları söz konusu olduğunda otobiyografik metinlere ayrıcalıklı bir konum tahsis edilebilir. Müstakil, kısmi ya da parçalı özellik taşıyan ilgili metinlerin belirlenmesinin ilk şartı ise basittir: Çoğu henüz elyazması halinde olan modern dönem öncesi eserleri -gerek yazar, gerek içerik gerekse de yazma eser kültürü bağlamında- inceleyen nitelikli çalışmaların yaygınlaşması gerekir. Bu makalenin konusu, XVII. yüzyıl İstanbul’undaki en etkili vaizlerden Kadızâde Mehmed Efendi’ye (ö. 1045/1635) atfedilen otobiyografiden oluşmaktadır. Makalenin iki hedefinden ilki, daha önce Risâle-i Müdâfaa adıyla Kadızâde’ye atfedilen otobiyorafinin mahiyetini sorgulamak ve yeni bulunan yazma nüsha bağlamında iki farklı otobiyografiden bahsetmenin imkanını ortaya koymaktır. Bu hedef doğrultusunda, Risâle fî Hasbi’l-hâl ve Risâle fî Tafsîli’l-hâl olarak adlandırılan risâlelerin Arapça metinlerinin yanı sıra Türkçe çevirilerine de yer verilmiştir. İkinci hedef ise, yazar-kahramanın ben-merkezli anlatı üslubunu incelemektir. Kadızâde, entelektüel çevresi ile olan ilişkilerini de aydınlatan bu risâlelerini hakkındaki bir söylentiye cevap vermek üzere kaleme almış; doğumu, ailesi, eğitim öğretim hayatı, kaleme aldığı eserler vb. hususlarda değerli bilgiler aktarmıştır. Müellifin genel motivasyonu bu olsa da ilk eserde Gazzâlî (ö. 505/1111), ikinci eserde ise Abdülvehhâb Şa’rânî (ö. 973/1565) vurgusu öne çıkarılmış, böylece üslup ve içerik itibariyle birbirinden ayrışan iki otobiyografi oluşmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kadızâde Mehmed Kadızâdeliler Hareketi İbnü’l-Arabî Şa’rânî Osmanlı Ben-Anlatıları Otobiyografi.
Kaynakça
- Arslan, Sami: “Derkenar Gölgesinde: Cârullah Efendi’nin Tasavvuf Kitaplarına Düştüğü Notlar”, Osmanlı Kitap Kültürü: Cârullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları, ed. Berat Açıl, İstanbul: İlem Yayınları 2020, s. 287-332.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Düşünce Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 64 Sayı: 64 |
