Eyyûbîlerin Ahlat Dönemi Sikkeleri

Yıl 2021, , 212 - 218, 26.12.2021

Emin Dalmiş

https://doi.org/10.48120/oad.1006271

Öz

Günümüzde Bitlis ilinin mütevazı bir ilçesi olan Ahlat, geçmişi antik zamanlara dayanan ve orta çağda büyük bir merkeze dönüşen önemli bir kenttir. Ahlat’ı orta çağda ticaret, kültür ve medeniyet merkezi haline getiren Ahlatşahların sona ermesinden sonra şehir Eyyûbîlerin hâkimiyetine geçti. Şehirde yarım asra yakın hâkimiyet kuran Eyyûbîlerin doğu kolu, Meyyafârîkîn’deki merkezlerini Ahlat’a taşımaları buraya verdikleri önemin bir göstergesidir.
Bu çalışmada birçok Müslüman hanedana ev sahipliği yapan Ahlat şehrinin ticari hayatında kullanılan Eyyûbî sikkeleri ele alınacaktır. Eyyûbî meliklerinin burada kestirdikleri sikkelerde “Ebu’l-Feth” ve “Ermen Şah” lakaplarını kullanması dikkat çekicidir. Orta çağ İslâm dönemi sikkeleri ticari hayatın ve ekonomik yapının yanında hükümdarlık sembollerini göstermesi bakımından tarihi kayıtlardır. Bu minvalde Eyyûbî sikkelerinde kullanılan motif ve figürler devrin kültür, sanat ve el işçiliği gibi farklı yönlerinin anlaşılması açısından da önemlidir.
Çalışmada Eyyûbîlerin doğu kolunun Ahlat’a hâkim olduktan sonra burada kestirdikleri sikkelerde kullanmış oldukları hâkimiyet sembolleri ve motifleri ele alınacaktır. Melik el-Evhad dönemine ait iki adet sikkenin tanıtımı yapılacaktır. Melik el-Eşref’in Ahlat’ta bulunduğu sırada iki adet sikke ve yerine tayin ettiği kardeşi Şerafeddin Gazi’nin de onun adına kestirdiği dört adet sikkenin tanıtım ve analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm, Orta çağ, Ahlat, Eyyûbî, Sikke

Ayyubids' Coins at hhe Age of Ahlat

Öz

Ahlat, which is a modest district of Bitlis province today, is an important city that dates back to ancient times and turned into a big center in the Middle Ages. After the end of Ahlatshahs, who made Ahlat a center of trade, culture and civilization in the middle ages, the city passed under the rule of the Ayyubids. The eastern branch of the Ayyubids, who ruled the city for nearly half a century, moved their headquarters in Meyyafârîkîn to Ahlat, which is an indication of the importance they attached to this place.
In this study, Ayyubid coins used in the commercial life of Ahlat, which hosted many Muslim dynasties, will be discussed. It is noteworthy that the Ayyubid kings used the nicknames "Abu'l-Feth" and "Armenian Shah" on the coins they had minted there. Medieval Islamic period coins are historical records in terms of showing the symbols of sovereignty as well as commercial life and economic structure. In this way, the motifs and figures used on Ayyubid coins are also important in terms of understanding the different aspects of the period such as culture, art and craftsmanship.
In this study, symbols and motifs of sovereignty that the Ayyubids used in the coins they minted after they dominated Ahlat will be discussed. Two coins belonging to the period of Melik el-Evhad will be introduced. Two coins of Melik el-Eşref while he was in Ahlat and four coins minted in his name by his brother Şerafeddin Gazi, whom he appointed to his place, will be introduced and analyzed.

Anahtar Kelimeler

Islam, Medieval, Ahlat, Ayyubid, Coin

Kaynakça

• Alican, Mustafa, “Bir Ortaçağ Şehri Olarak Meyyâfârikîn (Silvan)”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir, 2012.
• Balog, Paul, The Coinage of The Ayyubids, London, 1980
• Demir, Ahmet, Ahlat Eyyûbîleri Tarihi, Nûbıhar Yayınları, İstanbul, 2019.
• Dursun, Necla, Mardin Müzesindeki Eyyûbî Sikkeleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı/2019), (s. 75-90).
• Ebu’l-Fida, Tarih-i Ebu’l-Fida Muhtasar fî Ahbarû’l-Beşer, I-II, thk. Mahmud Deyyûb, Beyrut, 1997.
• ez-Zehebî, Tarih-i’l-İslâm ve Vefayâtu’l-Alâm, I-XV, thk. Maruf Bassar, A. Marûf, Beyrut, 1999.
• Güner, Ahmet, “Melik”, XXIX, TDVİA, Ankara, 2009, s. 52.
• Gürhan, Bahadır, “Dokuzuncu ve Onuncu Yüzyılda Bizans-Abbasi Sınırı”, Ankara Üniversitesi DTFC Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 46, C. 28, s. 168.
• İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, I-XIII, çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2008.
• İbn Şeddad, el-A’laku’l-Hatire fî Zikri Ümerâi Şam ve’l-Cezire, I-III, thk. Yahya Zekeriya Abbare, Dımaşk, 1991.
• İbn Şeddad, Siret-u Selahaddin el-Eyyûbî, Yeni Baskı, Kahire, 2012.
• İbn Vasıl, Müferricû’l-Kurûb fî Ahbar Benî Eyyûb, I-V, thk. Cemaleddin eş-Şeyyal, 1957.
• İbnu’l-Esir, el-Kamil fi Tarih, I-XII. Çev. Beşir Eryarsoy, Bahar Yayınları, İstanbul, 1991.
• İmâdeddin el-İsfahanî, Kitabû’l-Feth el-Kasî fî el-Feth-i Kudsî, thk. C. De Landberg, Leiden, 1888.
• Müverrih Vardan, “Vardan Kroniği”, çev. Hrand D. Andresyan, Tarih Semineri Dergisi, İstanbul, 1937, (s. 154-255).
• Sıbt İbnu’l-Cevzî, Mir’atu-Zaman fî Tarihu’l-Ayan, I-XXIII, thk. Muhammed Barakat, Kamil el-Hazzût, Ammar Riâvi, Beyrut, 2013.
• Sümer, Faruk, “Ahlat Şehri ve Ahlatşahlar”, L, 197, Belleten, 1986, (s. 447-494).
• Şerif, Abdurrahim, Ahlat Kitabeleri, Hamit Matbaası, İstanbul, 1932.
• Kafesoğlu, İbrahim, “Ahlat ve Çevresinde 1945’de Yapılan Tarihi ve Arkeolojik Tetkik Seyahati Raporu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, 1949, (s. 167-200).
• Şeşen, Ramazan, Selahaddin’den Baybars’a, İlam Tarih ve Kültürünü Araştırma Vakfı, İstanbul, 2007.
• Tekin, Oğuz, “Sikke”, XXXVII, TDVİA, İstanbul, s. 179.
• Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, 10. Basım, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 2013.
• https://www.zeno.ru/showfull.php?photo=254762, erişim tarihi, 01.7.2021.
• https://www.zeno.ru/showphoto.php?photo=111443, erişim tarihi, 10.07.2021.
• https://www.zeno.ru/showphoto.php?photo=218785, Erişim tarihi, 10.07.2021.
• https://www.zeno.ru/showphoto.php?photo=255590, erişim tarihi,10.07.2021.
• https://www.zeno.ru/showphoto.php?photo=255590, 10. 07. 2021.
• https://www.zeno.ru/showphoto.php?photo=150246, erişim tarihi, 10.07.2021
• https://www.zeno.ru/showgallery.php?cat=20598, erişim tarihi, 10.07.2021.